Ərməmməd piri
Ərməmməd piri — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa rayonunun Camaldın kəndindən təqribən 4–5 km şərqində yüksək dağın qərb tərəfində ziyarətgah. Ərməmməd (Alməmməd) mağarası yaxınlığındadır.
| Ərməmməd piri | |
|---|---|
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Naxçıvan |
| Yerləşir | Culfa rayonunun Camaldın kəndi |
| Üslubu | Naxçıvan memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | fəaliyyət göstərir |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
|
|
|
Ərməmməd mağarası Camaldın kəndi yaxınlığında yerləşən bu qədim mağara 1974-cü ildə qeydə alınmışdır. Təsadüfi tapıntılar nəticəsində daş əmək alətləri, Mustye mədəniyyəti üçün səciyyəvi olan müxtəlif lövhələr aşkar olunmuşdur. Tapıntıların təqribən 50-40 min il əvvəlki dövrə aid olduğu ehtimal edilir. Əhali tərəfindən bəzən Alməmməd piri adlandı rılan pir-ziyarətgah ətrafı böyük ağaclarla əhatə olunmuş bir binadan ibarətdir. Binanın girişi şimal tərəfdəndir. Giriş qapısının sol tərəfində qəbir vardır. Binanın içərisində başqa bir qəbir də vardır. Pirdə əsas ziyarət obyekti həmin qəbirdir. Ziyarətə gələn zəvvarlar hər iki qəbri ziyarət edirlər. Ancaq qəbirlərin üzərində epiqrafik sənəd-kitabə olmadığı üçün onların mənsubiyyəti və dövrü aydınlaşdırılmamışdır. Əhali arasında pir haqda müxtəlif rəvayətlər mövcuddur. Orta əsrlərdə Azərbaycanda geniş yayılan sufi təriqətlərinə mənsub bəzi adamlar insan lardan kənar yerlərdə, xüsusilə dağlarda, mağaralarda məskən salır, orada tərki-dünya həyat sürür, günlərini ibadət və zikrlə keçi rirdilər. Yaşayış məskənindən kənarda, eyni adlı mağaranın yaxınlığında yerləşməsi göstərir ki, burada hansı isə sufi təriqətinə mənsub dərviş, ya xud dərvişlər qrupu yaşamış və fəaliyyət göstər mişdir. Pirin içərisindəki qəbir isə həmin dərvişlərin şeyxlərinin qəbridir. Qəbir sonralar ziya rətgaha çevrilmişdir. Əhalinin fikrincə giriş qapısının qarşı sındakı qəbir pirin mücavirinə aiddir. Ziyarətgah-pir e.ə. III-I minilliklərə və orta əsrlərə aiddir.
- Səfərli H. Culfa bölgəsinin epiqrafik abidələri. Bakı, 2002; yenə onun, Naxçıvanda sosial-siyasi və ideoloji mərkəzlər. Bakı: 2003.
- Naxçıvan abidələri ensiklopediyası. Naxçıvan: 2008, səh.114-115 (az.)