Şuşanın dağları başı dumanlı — xanəndə Xan Şuşinskinin Şuşa şəhərinə həsr etdiyi vətənpərvər Azərbaycan xalq mahnısı, əsərdə şəhər gözəl qızla müqayisə edilir. Tar və kamançanın müşayiəti ilə muğam üslubunda ifa olunur.
| "Şuşanın dağları başı dumanlı" | ||||
|---|---|---|---|---|
| Xan Şuşinski tərəfindən ifa olunmuş mahnı | ||||
| Yayımlanıb | XX əsr | |||
| Janr | muğam | |||
| Dil | Azərbaycan dili | |||
| Bəstəkar | Xan Şuşinski | |||
| Audio nümunəsi | ||||
|
||||
Tarixi
Mahnını XX əsrdə yaşamış azərbaycanlı xanəndə Xan Şuşinski yazıb. Mahnı qrammofon valına yazılarkən bildirilmişdi ki, mahnıda "duman" və "ölürəm" kimi çoxlu kədərli sözlər var, xanəndə cavabında Şuşanın dumanlı dağ zirvələrindən birinə işarə edərək, söylədi ki, dağların zirvələri elə dumanlı olmalıdır, "ölürəm" kəlməsi isə həqiqi ölmək mənasında deyilmir. Buna baxmayaraq, Şuşinskidən mahnı sözlərinin dəyişdirilməsini tələb edərək söylədilər ki, sovet Şuşa dağlarının başı "dumanlı" ola bilməz, Xanəndə ilk sətiri "Şuşanın dağları deyil dumanlı"ya dəyişdirərək mahnını yazdı. Lakin mahnı indiki günümüzdə də öz ilkin variantında ifa olunur.
Sonradan bu mahnı şifahi ənənələrdə geniş yayılaraq, xalq mahnısına çevrildi. O, həmçinin "Azərbaycan xalq mahnıları" (1967) toplusunda yer almışdır.
Mahnı muğam ifaçıların triosunun ifasında "Dərviş Parisi partladır" (1976) Azərbaycan sovet filminin epizodlarının birində səslənir, filmin süjeti elə Qarabağda baş verir.
Mətni
Müəllif Xan Şuşinskinin sözlərinə əsasən, mahnıda Şuşa şəhərinin təbiəti gözəl qızla müqayisə edilir. Şuşa dağlarının başı dumanla örtüldüyü kimi, qadın da yaylıqla örtülüb. Dağların orta hissəsi lalə çiçəkləri ilə bol olması qızın qırmızı köynəkli olmasına işarə edir, dağın alt hissəsi isə onun yaşıl ətəyi ilə müqayisə edilməsidir. Müəllifin dediyi kimi, əgər bu sözlər dəyişdirilərsə, mahnının mənası da itər. Bəzi mənbələrdə Şuşa dağlarının başı dumanla örtüldüyünü göy rəng,"qırmızı qoftalı yaşıl tumanlı" bəndində isə müvafiq olaraq qırmızı və yaşıl rəngi dinləyicilərə bildirmək istəmişdir, yəni "Azərbaycan Xalq Cümruhiyyətinin bayrağını gizli mesajla dinləyicilərə göndərmişdir". Onun gizli mesajına səbəb, o zaman Azərbaycanın Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının tərkibində olmasıdır.
| Mətni |
|---|
|
|
İstinadlar
- ↑ V. Muxtaroğlu. 2012-04-21 at the Wayback Machine
- Mina Rəşid. [ölü keçid].«Mədəniyyət» qəzeti. 24 İyul 2010.
- Azərbaycan xalq mahnıları / Hazırlayan Səid Rüstəmov — Bakı, 1967.
- İctimai TV. (az.). . 21.10.2022. 2022-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-22.