Şaquli ötürülən transplasentar infeksiya
Şaquli şəkildə ötürülən infeksiya, anadan uşağa ötürülmə, yəni hamiləlik və ya doğuş zamanı birbaşa anadan embriona və ya körpəyə ötürülən patogen bakteriyaların və ya virusların səbəb olduğu infeksiyadır. Bu, ananın əvvəllər bir xəstəliyi olduqda və ya hamiləlik zamanı yoluxduqda baş verə bilər. Zəif qidalanma perinatal infeksiya riskini artıra bilər. Şaquli ötürülmə yoluxucu xəstəliklərin riyazi modelləşdirilməsi üçün vacibdir.
Bakteriya, virus və digər mikro orqanizmlər anadan uşağa keçə bilir. TORCH kompleksinə bir neçə şaquli yolla ötürülən infeksiyalar daxildir:
- T – Toxoplasma gondii -dən toksoplazmoz
- O – other - digər infeksiyalar
- R - məxmərək
- C - sitomeqalovirus
- H – herpes simplex virusu və ya neonatal herpes simplex
Digər infeksiyalara aşağıdakılar daxildir:
- Parvovirus B19 [1]
- Koksaki virus [2]
- Suçiçəyi ( varicella zoster virusunun törətdiyi) [3]
- Xlamidiya
- İİV
- İnsan T-limfotrop virusu
- Sifilis
- Zika virusunun yaratdığı Zika qızdırması uşaqda mikrosefaliya və digər beyin qüsurlarına səbəb ola bilər.[4]
- Hamiləlikdə COVID-19, təxminən 2 ehtimal nisbəti ilə ölü doğum riskinin artması ilə əlaqələndirilir
Hepatit B də şaquli şəkildə ötürülən infeksiya kimi təsnif edilə bilər. Hepatit B virusu böyükdür və plasentadan keçmir. Beləliklə, ana-döl baryerində qırılmalar baş verməsə, dölə yoluxa bilməz, lakin belə fasilələr doğuş zamanı və ya amniyosentez zamanı, yəni qanaxma zamanı baş verə bilər.
TORCH kompleksi əvvəlcə yuxarıda qeyd olunan dörd şərtdən ibarət hesab edilirdi , Toksoplazmaya istinad edən "TO" ilə 4 terminli forma hələ də bir çox müasir istinadlarda istifadə olunur və bu kontekstlərdə bəzən "ToRCH" istifadə olunur. Qısaltma həmçinin TOXoplasmosis, Rubella, Cytomegalovirus, Herpes simplex və Sifilis üçün TORCHES kimi də qeydə alınır.
Bu abbreviaturanın daha da genişləndirilməsi, CHEAPTORCHES 1995-ci ildə Ford-Cons və Kellner tərəfindən təklif edilmişdir:
- C - ing. chickenpox and shingles (suçiçəyi və kəmərləyici dəmrov)
- H – hepatit, C (D), E
- E - enteroviruslar
- A – AİDS - QİÇS (HİV infeksiyası)
- P - parvovirus B19
- T - toksoplazmoz
- O – other - digər ( B qrupu streptokoklar, Listeria, Candida və Laym xəstəliyi )
- R - məxmərək
- C - sitomeqalovirus
- H - sadə herpes
- E – cinsi yolla keçən hər şey ( qonoreya, Chlamydia infeksiyası, Ureaplasma urealyticum və insan papilloma virusu )
- S - Sifilis
Şaquli şəkildə ötürülən infeksiyanın əlamətləri və simptomları fərdi patogendən asılıdır. Anada bu, qripə bənzər bir xəstəlik kimi kiçik əlamətlərə səbəb ola bilər və ya heç bir əlamət göstərə bilməz. Belə hallarda təsirlər ilk növbədə doğuşda görünə bilər.
Şaquli şəkildə ötürülən infeksiyanın simptomları qızdırma və qripə bənzər simptomlarla müşahidə oluna bilər. Yeni doğulmuş uşaq tez-tez hamiləlik yaşına görə kiçik olur. Dərinin altındakı kapilyarlardan qanaxma səbəbiylə kiçik qırmızı və ya bənövşəyi ləkələrlə dəridə səpgilər ola bilər. Genişlənmiş qaraciyər və dalaq, sarılıq kimi tez-tez rast gəlinir. Bununla belə, hepatit B-də sarılıq daha az rast gəlinir, çünki yeni doğulmuş uşağın immun sistemi qaraciyər hüceyrələrinə qarşı reaksiya vermək üçün kifayət qədər yaxşı inkişaf etməmişdir, çünki adətən böyük yaşda uşaqda və ya böyüklərdə sarılığın səbəbi ola bilər.
Eşitmə pozğunluğu, görmə problemləri, zehni gerilik, autizm və ölüm şaquli olaraq ötürülən infeksiyaların nəticəsi ola bilər.
Şaquli yolla ötürülən infeksiyaların əsas ötürülmə yolları doğuş zamanı plasenta (transplasentar) və qadın reproduktiv sistemi vasitəsilə keçir. Transmissiya, həmçinin amniosentez [5] və ya böyük travma ilə ana-döl baryerinin qırılması ilə də mümkündür.
Embrion və dölün immun funksiyası zəif olur və ya heç yoxdur. Onlar analarının immun funksiyasından asılıdır. Bir neçə patogen plasentanı keçərək perinatal infeksiyaya səbəb ola bilər. Çox vaxt anada kiçik xəstəlik yaradan mikroorqanizmlər inkişaf etməkdə olan embrion və ya döl üçün çox təhlükəlidir. Bu, spontan abort və ya böyük inkişaf pozğunluqları ilə nəticələnə bilər. Bir çox infeksiya üçün körpə hamiləliyin müəyyən mərhələlərində daha çox risk altındadır. Perinatal infeksiya ilə bağlı problemlər həmişə birbaşa nəzərə çarpmır.
Dölün yoluxmasından başqa, transplasental patogenlər plasentitə (plasentanın iltihabı) və/və ya xorioamnionitə ( dölün membranlarının iltihabı) səbəb ola bilər.
Körpələr doğuş zamanı da anaları tərəfindən yoluxa bilər. Bəzi yoluxucu agentlər doğum kanalından keçərkən və ya hətta doğuşdan qısa müddət sonra dölə ötürülə bilər. Buna görə qanla ötürülən mikroorqanizmlər (hepatit B, HİV), cinsi yolla keçən xəstəliklərlə əlaqəli orqanizmlər (məsələn, Neisseria gonorrhoeae və Chlamydia trachomatis ) və genitouriya sisteminin normal faunası (məsələn, Candida albicans ) yenidoğulmuşların infeksiyaları arasında tez-tez rast gəlinənlərdən sayılırlar.
Yenidoğulanın fiziki müayinəsi şaquli şəkildə ötürülən infeksiyanın əlamətlərini göstərdikdə, müayinə edən şəxs yuxarıda sadalanan infeksiyaların sübutu üçün qan, sidik və onurğa mayesini yoxlaya bilər. Diaqnoz spesifik patogenlərdən birinin təyini və ya patogenə qarşı IgM səviyyəsinin artması ilə təsdiqlənə bilər.
Şaquli yolla ötürülən infeksiya, 22 [6] ilə 28 həftəlik [7] hamiləlik dövründə başlayan (tərifdə regional dəyişikliklərlə) və doğuşdan yeddi gün sonra başa çatan perinatal dövrdə ötürülürsə, perinatal infeksiya adlandırıla bilər.[6]
Doğuşdan sonra şaquli şəkildə ötürülən infeksiya davam edərsə anadangəlmə infeksiya termini istifadə edilə bilər.
Toksoplazmoz və sifilis kimi bəzi şaquli yolla ötürülən infeksiyalar, əgər anaya hamiləliyin erkən dövründə diaqnoz qoyularsa, antibiotiklərlə effektiv şəkildə müalicə edilə bilər. Bir çox viral şaquli yoluxucu infeksiyaların effektiv müalicəsi yoxdur, lakin bəziləri, xüsusən də məxmərək və suçiçəyi, hamiləlikdən əvvəl anaya peyvənd etməklə qarşısını almaq olur.
Malyariya-endemik bölgələrində yaşayan hamilə qadınlar malyariyaya yoluxma təhlükəsi altında olurlar.
Anada aktiv herpes simpleks varsa qeysəriyyə əməliyyatı ilə doğuş yeni doğulmuş körpənin bu virusla təmasından və nəticədə infeksiyanın qarşısını ala bilər.
IgG 2 antikoru infeksiyaların qarşısının alınmasında həlledici rol oynaya bilər. Müalicə və peyvənd üçün IgG 2 əsaslı müalicələrin hazırlanması üçün geniş tədqiqatlar aparılır.[8]
Şaquli olaraq ötürülən infeksiyanın hər bir növü fərqli proqnoza malikdir. İnfeksiya zamanı hamiləliyin mərhələsi də yenidoğulacaq körpəyə təsirini dəyişə bilər.
- ↑ "Parvovirus B19". The Lecturio Medical Concept Library. 4 February 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 August 2021.
- ↑ "Coxsackievirus". The Lecturio Medical Concept Library. 4 February 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 August 2021.
- ↑ "Varicella-Zoster Virus/Chickenpox". The Lecturio Medical Concept Library. 14 June 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 August 2021.
- ↑ "CDC Concludes Zika Causes Microcephaly and Other Birth Defects". CDC Newsroom Releases. Centers for Disease Control and Prevention. 13 April 2016. 31 May 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 October 2023.
- ↑ "Hepatitis B". Emergencies preparedness, response. World Health Organization. İstifadə tarixi: 29 April 2016.
- ↑ 1 2 "Definitions and Indicators in Family Planning. Maternal & Child Health and Reproductive Health" (PDF). 25 January 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. By European Regional Office, World Health Organization. Revised March 1999 & January 2001. In turn citing: WHO Geneva, WHA20.19, WHA43.27, Article 23
- ↑ Singh, Meharban (2010). Care of the Newborn. p. 7. Edition 7. ISBN 9788170820536
- ↑ Syal K and Karande AA. IgG2 Subclass Isotype Antibody and Intrauterine Infections. Current Science Vol. 102, No. 11, 10 June 2012.