Şəmayılar - Haqqinda Melumat

Şəmayılar
Şəmayılar
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Klad: Olfactores Yarımtip: Onurğalılar İnfratip: Ağızçənəlilər Klad: Eugnathostomata Klad: Teleostomi Sinifüstü: Sümüklü balıqlar Sinif: Şüaüzgəclilər Ranqsız: Yarımsinif: İnfrasinif: Sümüklü balıqlar Dəstəüstü: Ranqsız: Ranqsız: Dəstə: Çəkikimilər Fəsiləüstü: Fəsilə: Çəkilər Yarımfəsilə: Cins: Şəmayılar
Beynəlxalq elmi adı
	Alburnus Raf., 1820;
ITIS
NCBI

Şəmayılar (lat. Chalcalhurnus) — cinsə Xəzər dənizində bir növ Kür şəmayısı və bir yarımnöv - Lənkaran şəmayısı formasında mövcuddur. Kür şəmayısı Xəzər dənizinin əsasən cənubi-qərb hissəsində sahildən 3–5 km aralı, 30 m-dək dərinlikdə yaşayır. Şəmayı keçici balıqdır, noyabrın əvvəllərində kürü tökmək üçün Kür çayına girir. Maraqlıdır ki, suda temperatur aşağı düşdükcə şəmayının çaya girməsi sürətlənir. Belə ki, suda temperatur 12 °C olduqda çaya girmə başlayırsa, 10 °C-də maksimum həddə çatır, 8 °C-də proses başa çatır.Şəmayı çox da böyük olmayan dadlı balıqdır. Uzunluğu 24-30 sm, kütləsi 125-610qolur.Kür şəmayısi 3-4 yaşında cinsi yetişkənliyə çatır, erkəklər arasında 2 yaşlı yetkin balıqlara da təsadüf olunur.Suyun temperaturu 18-25 °C olduqda Şamayı kuru tökməyə başlayır. Kürülərin inkubasiya dövrü 18,5-21,5 °C temperaturda 70-72 saat çəkir. Kürüdən çıxmış körpələr çayda çox qalmayaraq suyun axarı ilə dənizə aparılır.Şəmayı çox həssas və zərif balıqdır, odur ki, suda temperaturun, oksigenin aşağı düşməsi, mexaniki təsirlər, xüsusilə çirklənmə ona öldürücü təsir edir.Xəzərin Azərbaycan sektorunda şəmayının Lənkəran yarımnövü və Mingəçevir su anbarında şirinsu şəmayısı mövcuddur.Kür şəmayısı qiymətli vətəgə balığıdır. Əvvəlki illərdə hər il 41-348 sentnerə qədər şəmayı ovlanardı. Son illərdə müxtəlif antropogen təsirlər və ovun düzgün təşkil edilməməsi nəticəsində Şəmayı ehtiyatı kəskin azalmışdır.Lənkəran şəmayısının ovu ildə 30 sentnerdən çox olmur.Şəmayı ehtiyatını artırmaq məqsədilə Varvara balıqartırma zavodunda mütəxəssis - alimlər tərəfindən onun süni artırılması sahəsində xeyli iş görülmüşdür ki, bu da şəmayı balığı ehtiyatının bərpa olunmasına kömək edir.

Növləri

Cinsə 45 növ daxildir:

Battalgazi, 1944 (Adana şəmayısı)
† Battalgi, 1942 (Beyşehir şəmayısı)
O. G. Costa, 1838 (İtaliya Şəmayısı)
Alburnus alburnus Linnaeus, 1758 (Adi şəmayı)
Mousavi-Sabet, Vatandoust, Khataminejad, Eagderi, Abbasi, M. Nasri, Jouladeh & Vasil'eva, 2015
Bonaparte, 1841
L. S. Berg, 1925
Özuluğ & Freyhof, 2007
Bogutskaya, Küçük & Ünlü, 2000 (Antalya şəmayısı)
Özuluğ & Freyhof, 2007
Karaman, 1924
Heckel, 1843
Battalgil, 1941
Alburnus chalcoides Güldenstädt, 1772
† Antipa, 1909
Özuluğ & Freyhof, 2008
L. S. Berg, 1923 (Gürcüstan şəmayı)
De Filippi, 1865
Steindachner, 1897 (Sakarya şəmayısıs)
Alburnus filippii Kessler, 1877 (Kür şəmayısı)
Battalgil, 1943
Alburnus hohenackeri Kessler, 1877
Battalgil, 1941
Steindachner, 1863
Freyhof & Kottelat, 2007
Karaman, 1928
Drensky, 1943
Heckel, 1837
Kessler, 1859
Heckel, 1843 (Mosul şəmayısı)
Battalgil, 1943
Buj, Šanda & Perea, 2010
† Battalgil, 1941 (İznik şəmayısı)
Sauvage, 1882
Krupp, 1992
Freyhof & Kottelat, 2007
Drensky, 1943 (Qaradəniz şəmayısı)
Heckel & Kner, 1858
M. Elp, F. Şen & Özuluğ, 2015
Heckel, 1843
Güldenstädt, 1814
Stephanidis, 1950
Kuru, 1980
Freyhof & Kottelat, 2007
Freyhof & Kottelat, 2007
Coad, 2009

İstinadlar

(ing.). 2005.
Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh61.
Mousavi-Sabet H.; Vatandoust S.; Khataminejad S.; Eagderi S.; Abbasi K.; Nasri M.; Jouladeh A.; Vasil'eva E.D. "Alburnus amirkabiri (Teleostei), a New Species of Shemaya from the Namak Lake Basin, Iran". Journal of Ichthyology. 55 (1). 2015: 40–52. doi:.
Elp, M.; Şen, F., Özuluğ, M. (PDF). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 15. 2015: 181–186. 2015-06-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-03-05.

Ədəbiyyat

Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Onurğalılar, III cild. Bakı: Elm, 2004, s.108.
Əbdürrəhmanov Y.Ə. Azərbaycan faunası (Balıqlar), VII, cild, Bakı, Elm, 1966,s.141.

Həmçinin bax

[_4fba43dc5e9663e7-1] (ing.). 2005.

[2] Əsgerov F.S., Zaytsev Y.Y., Qasımov R.Y., Quliyev Z.«Biomüxtəliflik: Xəzərin əsrarəngiz balıqları» “Bəşər-XXI” nəşriyyatı, Bakı, 2003, səh61.

[Mousavi-Sabet2015-3] Mousavi-Sabet H.; Vatandoust S.; Khataminejad S.; Eagderi S.; Abbasi K.; Nasri M.; Jouladeh A.; Vasil'eva E.D. "Alburnus amirkabiri (Teleostei), a New Species of Shemaya from the Namak Lake Basin, Iran". Journal of Ichthyology. 55 (1). 2015: 40–52. doi:.

[Elp2015-4] Elp, M.; Şen, F., Özuluğ, M. (PDF). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 15. 2015: 181–186. 2015-06-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-03-05.