Cordano Bruno (it. Giordano Bruno; 1548 - 17 fevral 1600) — italyan filosof-panteistişairi.

Cordano Bruno
it. Giordano Bruno

lat. Iordanus Brunus Nolanus

Cordano Bruno
Doğum tarixi 1548
Doğum yeri Neapol, Kampaniya,İtaliya
Vəfat tarixi 17 fevral 1600
Vəfat yeri Roma Güllər meydanı
Vəfat səbəbi Tonqalda yandırılma (autodafe)
Vətəndaşlığı
Milliyyəti italyan
Fəaliyyəti astronom, filosof, şair,yazıçı, universitet müəllimi, astroloq,riyaziyyatçı, dominican friar

Həyat və fəaliyyətiRedaktə

Böyük İtaliya mütəfəkkiri Cordano əsl qəhrəman, elm fədaisi oldu. Valideynləri onu yeniyetmə ikən monastıra vermişdilər. Lakin Cordano hələ uşaq yaşlarından başlayaraq biliyə böyük maraq göstərir, özünü ibadətə yox, elmə həsr edirdi. Bruno monastır başçılarından gizlin Nikolay Kopernikin kitabını oxudu və başa düşdü ki, dini dünyagörüş yalan və cəfəngiyyatdan başqa bir şey deyil. Onun haqqında monastır başçılarına dayanmadan çuğulluq etməyə başladılar və Bruno monastırdan qaçmalı oldu.

Sərgərdanlıq, təhlükə ilə dolu, lakin parlaq və qaynar həyat başlandı. Katolikprotestantruhaniləri alimi rahat yaşamağa və işləməyə qoymurdular. 16 il ərzində o, Fransa, İngiltərə,AlmaniyaÇexiyada olmuşdu. Bruno gözəl mühazirəçi və istedadlı yazıçı idi.

Kopernik təlimini inkişaf etdirən Bruno göstərirdi ki, Kainatın hüdudu, ölçüsü və sonu yoxdur. Nəinki Yer, hətta Günəşin özü dədünyanın mərkəzi deyil. Kainat saysız-hesabsız ulduzlardan ibarətdir; onlardan hər biri bizdən uzaqda olan günəşdir. Bu günəşlərin hər birinin ətrafında öz planetlərifırlanır.

Vətən həsrətinə dözə bilməyən Bruno İtaliyayaqayıtdı. Burada o, xaincəsinə ələ verildi vəkilsə məhkəməsinin pəncəsinə keçdi. Bruno, demək olar səkkiz il dəhşətli həbsxanalarda saxlanıldı. Lakin kilsə məhkəməsi nə işgəncə, nə də dilə tutmaqla onu öz baxışlarından döndərə bilmədi. Kilsə məhkəməsi alimi tonqalda yandırılmağa məhkum etdi. Bruno məhkəmənin hökmünü dinlədikdən sonra öz cəlladlarının üzünəcə dedi: Hökmü oxuyarkən siz qorxudan tir-tir əsirsiniz, mən isə tonqalda yandırılmağa gedərkən sizin qədər qorxmuram.

1600-cü ildə Bruno yandırıldı. Onun edam olunduğu yerdə, Romanın Güllər meydanında sonralar alimə abidə ucaldıldı. Həmin abidənin üzərində bu sözlər həkk olunmuşdur: O, bütünxalqların fikir azadlığı uğrunda öz səsini ucaltmış və bu azadlıq yolunda da ölümə getmişdir. İtalyan rahib-dominikan; • Filosof və şair; • Panteizmin nümayəndəsi; • Əsgər Covanni Brunonun ailəsində Neapol yaxınlığında Nolada anadan olub; • 11 yaşında onu Neapola ədəbiyyatı, məntiqi və dialektikanı öyrənməyə oxumağa aparmışlar. 15 yaşında 1563-cü ildə o, yerli Müqəddəs Dominik kilsəsinə daxil olmuşdur. Burada 1565-ci ildə o, rahib olmuş və Cordano adını almışdır; • Xeyli müddətdən sonra Məryəm ananın günahsız döllənməsinə dair şübhələri olduğuna görə özünə qarşı şübhə yaratmışdır. Rəhbərlik onun fəaliyyətini araşdırmağa məcbur olmuşdur. Nəticələri gözləmədən Bruno Romaya qaçmış lakin buranı kifayət qədər təhlükəsiz saymayaraq İtaliyanın şimalına doğru qaçmışdır; • 35 yaşlı filosof Londonda yaşamış, sonra isə Oksfordda lakin yerli professorla mübahisə etdikdən sonra o, yenə Londona köçmüş və orada bir çox əsərlər nəşr etdirmişdir ki, onların arasında da ən əsası «Kainatın sonsuzluğu və dünyalar haqqında» (1584) əsəridir. İngiltərədə Cordano Bruno Yelizaveta krallığının yüksək rütbəli şəxslərini Kopernikin ideyalarının düzgünlüyünə inandırmağa çalışırdı ki, buna görə Günəş planet sisteminin mərkəzində yerləşir, Yer yox. Bu Qalileyin Kopernikin doktrinasını ümumiləşdirməzdən əvvəl baş vermişdir.İngiltərədə ona Kopernikin sadə sistemini yaymaq müyəssər olmadı: nə Şekspir, nə də ki, Bekon onun göstərdiyi səylərə uymadılar, lakin ciddi şəkildə Aristotelin sistemi ilə gedirdilər və hesab edirdilər ki, Günəş Yer ətrafında fırlanan başqa planetlər kimidir. Yalnız Vilyam Herbert, həkim və fizik Kopernikin sistemini həqiqət kimi qəbul etmiş və təcrübə yolu ilə belə nəticəyə gəlmişdir ki, Yer böyük bir maqnitdir. O, müəyyən etdi ki, Yer hərəkət zamanı maqnetizm qüvvələri ilə idarə edilir. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Cordano Brunonun sözləri və sübutları təhtəlşüur səviyyədə Şekspirin dəstəyini qazandı ki, o, da tez-tez onun ideyalarını öz əsərlərində istifadə etməyə başladı; • İngiltərənin yüksək hakimiyyətlərinin himayəsinə baxmayaraq iki soldan sonra 1585-ci ildə o, faktiki olaraq Fransaya, sonra da Almaniyaya qaçmalı olmuşdu və orada ona mühazirə oxumaq qadağan edilmişdir. Cordano Bruno yeddi il Venesiya və Romada müqəddəs inkvizisiyada keçirmişdir. Bruno özünə düşmən qazanmaqda çox maraqlı bir istedada malik idi. O, özünün idrakının qəbul etmədiyi istənilən ənənədən imtina edirdi və onunla mübahisə edənlərə birbaşa olaraq deyirdi ki, onlar axmaq və səfehdirlər. O, özünü dünya vətəndaşı, Günəş və Yer oğlu, akademiyasız akademik sayırdı;

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023