Qalvanoz, qalvanizm, ing. galvanism galvanizm, elektrogalvanizm — müxtəlif metallardan hazırlanmış hissələrin istifadə edilməsi ilə diş protezindən sonra ağızda baş verən elektrokimyəvi hadisədir. Onların müxtəlif metallar arasında korroziyaya uğraması nəticəsində potensiallar fərqi yaranır və elektrik zədələnmələri baş verir, bundan əlavə metal ionlarının sərbəst buraxılması (bəziləri sitotoksikdir) sancılanma , ağrı, yanma və digər xoşagəlməz hisslər yaradır.
Tarixi
Qalvanoz ilk dəfə 1878-ci ildə təsvir edilmişdir , lakin bu kəşfin ilk elmi icmalı 1933-cü ildə nəşr edilmişdir.
Simptomları
Qalvanozun simptomları protezin qoyulmasından 1–2 ay sonra özünü göstərir. Qalvanoz zamanı xəstə ağızda metal dadı, ağız mukozasının quruluğu, dad hissiyatının itməsi , dilin yanması kimi simptomları hiss edir. Bundan əlavə, daimi stress nəticəsində yaranan nevroloji pozğunluqlara da rast gəlinir: baş ağrısı, artan qıcıqlanma və s. kimi.
Əmələgəlmə mexanizmi
Ağız boşluğundakı maye mühiti elektrik cərəyanını keçirir (elektrolitlərə aid edilir). Ağızda yerləşən metal xəlitələrindən hazırlanmış hissələr flüorun və nəm mühitin pH-nin təsiri altında korroziyaya məruz qalır. Bu ərintilər müxtəlif tərkibə malik olduqda onları təşkil edən metalların elektrokimyəvi potensialları arasındakı fərqlərə görə onlardan biri anod, digəri isə katod rolunu oynayır. Elektrokimyəvi potensial fərqinə görə anod və katod arasında elektrik cərəyanı yaranır və bu da öz növbəsində xoşagəlməz hislərə səbəb olur. Flüorun konsentrasiyası nə qədər yüksək , ətraf mühitin pH-ı nə qədər aşağı olarsa, implantın və ya protezin ərintisi bir o qədər tez korroziyaya uğrayır (korroziyaya daha pis müqavimət göstərir). Korroziyaya uğrayan metal təkcə elektrik cərəyanı əmələ gətirmir, həm də o, öz ionlarını ətrafdakı toxumalara ötürür ki, bu da sitotoksik təsirə səbəb olur. Ağız boşluğu mühitində kimyəvi aktiv amillərlə yanaşı , implant-protez sisteminin sinklənməyə davamlılığı onun ərintilərinin kimyəvi tərkibindən və hissələrinin səthinin vəziyyətindən asılıdır. İmplant-protez sisteminin hissələrinin səthlərindəki mikroskopik qüsurlar onlarda bakterial biofilmlərin əmələ gəlməsinə kömək edir və bu bakteriya koloniyalarının metabolik məhsulları hissələrin korroziyasını artırır. Korroziya nəticəsində ətraf toxumaya yayılan, implant materialından əldə edilən titan oksidi və digər maddələr iltihaba səbəb olur ki, bu da son nəticədə implantın xidmət müddətinin azalmasına səbəb olur. Stomatologiyada implantasiya və protezlər üçün istifadə olunan materiallar arasında korroziyaya ən az davamlı olanlar nikel-xrom xəlitəri, ona nisbətən davamlı olan kobalt-xrom ərintiləri və korroziyaya ən davamlı olanlar nəcib metalların ərintiləri və Ti6Al4V daxil olmaqla titan ərintiləridir.
Qalvanoz zamanı xəstənin ağız boşluğundakı potensial fərqi 120 millivolt və ya daha çox olur.
İstinadlar
- ↑
- ↑