İranda siyasi məhbusların edamı (1988) - Haqqinda Melumat

İranda siyasi məhbusların edamı
İranda siyasi məhbusların edamı
Başlama tarixi	iyun 1988
Bitmə tarixi	dekabr 1988
Qurbanlar
Ölənlərin sayı	15.000 ± 12.000;
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1988-ci ildə İranda siyasi məhbusların edamı — İranda Ayətullah Xomeyninin əmri ilə 19 iyul 1988-ci ildən başlayaraq bütün İran hakimiyyəti tərəfindən həyata keçirilmiş və təxminən beş ay davam etmiş edamlar seriyası. Qətllər ölkənin ən azı 32 şəhərində baş vermiş, öldürülənlərin sayı 2,500-dən 30,000 nəfərə qədər olmuşdur. Onların çoxu işgəncələrə məruz qalmışdır.

Öldürülənlərin əksəriyyəti İran Xalq Mücahidləri Təşkilatının tərəfdarları idi, lakin digər solçu qrupların, o cümlədən və İran Tudə Partiyasının tərəfdarları da var idi.^:209-228

Qətllər qanundan kənar baş tutmuş və məhkəmələr müttəhimlərin təqsir və ya təqsirsizliyini müəyyən etmək məqsədi daşımamışdır. Qətlləri ört-basdır etmək üçün böyük səylər göstərilmiş və İran hökuməti onların baş verdiyini inkar etməyə davam edir. Qətliam insan haqları təşkilatları tərəfindən "İranın insanlığa qarşı ən böyük cinayəti" adlandırılmışdır. Bu, həm miqyası, həm də ört-basdır edilməsi baxımından müasir İran tarixində misli görünməmiş haldır.^:201 Bu hadisə İranın Ali Rəhbərinin müavini Ayətullah Müntəziri,BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası,İsveç,Kanada və İtaliya kimi bir sıra ölkələr tərəfindən qınanmışdır.

Əsas şəxslər

Zərərçəkənləri ölümə məhkum edən "Tehran Ölüm Komitəsi"nə dörd nəfər daxil idi:

Mürtəza İşraqi, Baş prokuror və Ali Məhkəmənin hakimi (1989–1998);
Baş prokurorun müavini İbrahim Rəisi;
Hüseynəli Nayeri, dini hakim, İran Ali Məhkəməsinin sədr müavini (1989–2013);
Mustafa Purməhəmmədi, Silahlı Qüvvələrin qərb bölgələri üzrə İnqilab Məhkəməsinin prokuroru.

Onların dördü də edamlarına görə heç vaxt mənfi nəticələrə məruz qalmamışlar.

1988-ci ildə və Göhərdəşt həbsxanalarında kütləvi edamlarda iştirak edən keçmiş SEPAH məhbusu Həmid Nuri İsveçdə saxlanılmış və tezliklə günahkar bilinmişdir.

İstinadlar

Akhlaghi, Reza. . Foreign Policy Blog. 2013-06-14. 2017-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.
. Center for Human Rights in Iran. 2016-09-07. 2017-05-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.
(PDF). Amnesty International. 2018-12-04. 2018-12-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-12-14.
. National Council of Resistance of Iran. 2017-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.
Naderi, Mostafa. . The Independent. 2013-08-22. 2018-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-19.
. Amnesty International. 2013-08-29. 2017-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.
↑ . Human Rights Watch. 2022-06-08. 2023-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
Smith, Dan. . University of California Press. 1999. ISBN 9781134039227. 2023-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28.
. The Telegraph. 2001-02-04. 2017-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
. . 2022-07-13. 2023-04-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
Ehteshami, Anoushiravan. . Routledge. 2017. səh. 108. ISBN 9781351985451. 2023-07-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28. It is estimated that as many as 30,000 individuals may have been executed at that time, in response to a religious edict issued by Ayatollah Khomeini that there was no room for apostates in his Islamic republic. Ayatollah Montazeri also alluded to this tragedy in his memoirs (published in 2001) and the Iran Human Rights Documentation Center's detailed report on the executions notes that estimates of those killed range from 1,000 to 30,000. See IHRDC, Deadly Fatwa: Iran's 1988 Prison Massacre (New Haven, CT: IHRDC, 2009). The insider's account is provided by Ayatollah Hossein-Ali Montazeri, Khatirat-i Ayatollah Montazeri, Majmu'iyyih Payvastha va Dastnivisha [Memoir of Ayatollah Montazeri, the Collection of Appendices and Handwritten Notes] (2001).
. Amnesty International. 2018-12-04. 2018-12-15 tarixində (PDF). To date, the exact number of those killed is unknown but minimum estimates put the death toll at around 5,000. The real number could be higher, especially because little is still known about the names and details of those who were rearrested in 1988 and extrajudicially executed in secret soon after arrest.
. Radio Farda. 2020-10-05. 2023-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
. 2005-09-24 tarixində arxivləşdirilib.
↑ Abrahamian, Ervand. . Berkeley: University of California Press. 1999. 2016-03-04 tarixində . 4 mart 2016 tarixindən Wayback Machine saytında
. 2018-12-12. 2018-12-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-14.
↑ . Deutsche Welle persian. 2016-08-19. 2016-08-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-10.
Basmenji, Kaveh. . Saqui Books. 2005. ISBN 978-0863565823. 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28.
. 2018-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-16.
. RFE/RL (ingilis). 2019-11-13. 2023-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-18.
. 2022-06-08. 2023-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
↑ . 2024-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-29.
. BBC News Русская служба (rus). 2024-05-20. 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.
. BBC News Русская служба (rus). 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[Canadrec2-1] Akhlaghi, Reza. . Foreign Policy Blog. 2013-06-14. 2017-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.

[UNCall2-2] . Center for Human Rights in Iran. 2016-09-07. 2017-05-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.

[auto32-3] (PDF). Amnesty International. 2018-12-04. 2018-12-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-12-14.

[ncr2-4] . National Council of Resistance of Iran. 2017-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.

[escapemassacre2-5] Naderi, Mostafa. . The Independent. 2013-08-22. 2018-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-19.

[Amnest2-6] . Amnesty International. 2013-08-29. 2017-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-05-23.

[hrw-20222-7] . Human Rights Watch. 2022-06-08. 2023-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[smith-atlas-1999-8] Smith, Dan. . University of California Press. 1999. ISBN 9781134039227. 2023-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28.

[9] . The Telegraph. 2001-02-04. 2017-07-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[Stickings2022-10] . . 2022-07-13. 2023-04-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[Ehteshami2017-11] Ehteshami, Anoushiravan. . Routledge. 2017. səh. 108. ISBN 9781351985451. 2023-07-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28. It is estimated that as many as 30,000 individuals may have been executed at that time, in response to a religious edict issued by Ayatollah Khomeini that there was no room for apostates in his Islamic republic. Ayatollah Montazeri also alluded to this tragedy in his memoirs (published in 2001) and the Iran Human Rights Documentation Center's detailed report on the executions notes that estimates of those killed range from 1,000 to 30,000. See IHRDC, Deadly Fatwa: Iran's 1988 Prison Massacre (New Haven, CT: IHRDC, 2009). The insider's account is provided by Ayatollah Hossein-Ali Montazeri, Khatirat-i Ayatollah Montazeri, Majmu'iyyih Payvastha va Dastnivisha [Memoir of Ayatollah Montazeri, the Collection of Appendices and Handwritten Notes] (2001).

[Amnesty20182-12] . Amnesty International. 2018-12-04. 2018-12-15 tarixində (PDF). To date, the exact number of those killed is unknown but minimum estimates put the death toll at around 5,000. The real number could be higher, especially because little is still known about the names and details of those who were rearrested in 1988 and extrajudicially executed in secret soon after arrest.

[auto52-13] . Radio Farda. 2020-10-05. 2023-10-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[14] . 2005-09-24 tarixində arxivləşdirilib.

[Abrahamian19992-15] Abrahamian, Ervand. . Berkeley: University of California Press. 1999. 2016-03-04 tarixində . 4 mart 2016 tarixindən Wayback Machine saytında

[auto2-16] . 2018-12-12. 2018-12-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-14.

[dw.com-17] . Deutsche Welle persian. 2016-08-19. 2016-08-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-10.

[auto42-18] Basmenji, Kaveh. . Saqui Books. 2005. ISBN 978-0863565823. 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-07-28.

[iranprobe-19] . 2018-01-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-16.

[sweden-jails-20] . RFE/RL (ingilis). 2019-11-13. 2023-10-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-18.

[21] . 2022-06-08. 2023-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[iranprimer-22] . 2024-05-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-29.

[23] . BBC News Русская служба (rus). 2024-05-20. 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.

[24] . BBC News Русская служба (rus). 2024-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-05-20.