Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası, Özbəkistan SSR (özb. Ўзбекистон Совет Социалистик Республикаси) — SSRİ-nin tərkibinə daxil olan 15 müttəfiq respublikadan biri. 27 oktyabr 1924-cü ildə təşkil olunmuşdur. Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası, qısaca olaraq Özbəkistan SSR və ÖzSSR, Sovet Özbəkistanı da adlanır, Sovet İttifaqının müttəfiq respublikalarından biri olan sovet respublikasıdır. 1924-cü il oktyabrın 27-də SSRİ-də qondarma milli-ərazi demarkasiyası nəticəsində yaranıb.] SSRİ Sovetlərinin 3-cü Qurultayının 13 may 1925-ci il tarixli Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının yaradılması haqqında Müqavilə Özbəkistan SSR-ə də şamil edildi. 1991-ci il sentyabrın 1-də ÖzSSR SSRİ-dən ayrılaraq müstəqilliyini elan etdi və Özbəkistan Respublikasına çevrildi. Qırğızıstan, Türkmənistan, Qazaxıstan və Tacikistan SSR, Əfqanıstanla həmsərhəddir.
| Tarixi dövlət | |||||
| Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
|
«Бутун дунё пролетарлари, бирлашингиз!» «Bütün ölkələrin proletarları birləşin!» |
|||||
| Özbəkistan SSR-nin himni | |||||
|
|||||
|
|
|||||
| Paytaxt | Daşkənd | ||||
| i | Özbək dili, rus dili | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Dövlət dini | Dövlət ateizmi, Dünyəvi dövlət | ||||
| Valyuta | SSRİ rublu | ||||
| Ərazisi |
|
||||
| Əhalisi |
|
||||
| İdarəetmə forması | sovet respublikası[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
.svg)
![Gerb[d]](https://wikipedia.anarim.az?q=Fayl:Emblem_of_the_Uzbek_SSR.svg)
Yaranması
1924-cü il inzibati-ərazi islahatı nəticəsində Xarəzm Sovet Sosialist Respublikası, Buxara Sovet Sosialist Respublikası ləğv edildi və onların ərazisində, habelə RSFSR-in tərkibində olan keçmiş Türküstan MSSR ərazisində iki yeni ittifaq respublikası - Türkmənistan SSR və Özbəkistan SSR yarandı. Özbəkistan SSR-in tərkibinə Buxara SSR-nin böyük hissəsi, Xarəzm SSR, habelə Səmərqənd vilayəti, Fərqanə vilayətinin böyük hissəsi və Türküstan MSSR Sırdərya vilayətinin Daşkənd rayonunun əraziləri qatıldı. Eyni zamanda, Özbəkistan SSR-in cənub hissəsində Tacikistan MSSR yarandı.
1925-ci ildə vahid inzibati bölgü tətbiq edildi. Respublika 7 vilayətə bölündü: Səmərqənd, Daşkənd, Fərqanə, Zərəfşan, Surxandərya, Qaşqadərya, Xarəzm. Vilayətlər 33 qəzadan ibarət idi. Respublikanın paytaxtı Səmərqənd şəhəridir.
1926-cı ildə vilayət bölgüsü dairələr ilə əvəz olundu. Əndican, Buxara, Zərəfşan, Qaşqadərya, Səmərqənd, Surxandərya, Daşkənd, Fərqanə, Xocent (1929-cu ildə ləğv edilib), Xarəzm dairələr yaradıldı.
1929-cu ildə Tacikistan MSSR Tacikistan SSR-ə çevrildi və Özbəkistan SSR-in tərkibindən çıxarıldı.
1930-cu ildə dairələr ləğv edildi. Özbəkistan SSR müstəqil inzibati-təsərrüfat vahidlərinə ayrılmış 9 şəhərdən, 73 rayondan, 1696 kənd sovetindən ibarət olmağa başladı.
1930-cu ildə respublikanın paytaxtı Səmərqənddən Daşkəndə köçürüldü.
1936-cı ildə Qaraqalpaqıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası RSFSR-dən Özbəkistan SSR-ə verildi.
1956-cı ildə Özbəkistan və Qazaxıstan SSR-in sərhədləri dəyişdi, nəticədə Özbəkistan SSR indiki Bostanlıq rayonunun ərazilərini və Daşkənd vilayətinin Qibray rayonunun bir hissəsini, Qazaxıstan SSR-in Qolodnostep vilayətinin bir hissəsini aldı; Cizak, Nəvai və Sırdərya vilayətlərinin tərkibinə daxil oldu).
İstinadlar
- // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- . 2018-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-17.
- Указ Президиума ВС СССР от 13.02.1956 о частичном изменении границы между Казахской ССР и Узбекской ССР