Ömər İpçi
Ömər İpçi (1897[1], Bağçasaray, Tavriya quberniyası[d] – 11 yanvar 1955, Tomsk) — krım tatar şair, yazıçı, dramaturq, teatr rejissoru və aktyor[2][3][4].
| Ömər İpçi | |
|---|---|
| krımtat. Ümer İpçi | |
 | |
| Doğum tarixi | 1897[1] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 yanvar 1955 |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, tərcüməçi, dramaturq, rejissor, aktyor, yazıçı |
Ömər Bəkir oğlu İpçi 1897-ci ildə Bağçasarayda kiçik tacir ailəsində anadan olub. İbtidai təhsilini İsmayıl bəy Qaspiralının üsuli-cədid məktəbində təhsil alıb. 1914-cü ildən öz təhsilini Ufada yerləşən "Qaliyə" mədrəsəsində davam etdirir. Burada ona Alimcan İbrahimov dərs deyir. 1917-ci ildə Krıma qayıdır və bir neçə il burada müəllimlik edir. 1920-ci illərin ikinci yarısında Krım Dövlət Tatar Teatrında aktyor, rejissor daha sonra isə direktor kimi fəaliyyət göstərir. Eyni dövrdə "Yannı dünya" (Yeni dünya) qəzetinin əməkdaşı olub. 1934-cü ildə baş tutmuş sovet yazıçılarının birinci konqresində iştirak edib[3].
1937-ci ildə "millətçilik"-də ittiham edilərək həbs edilir. 5 il müddətində bütün siyasi hüquqlarından məhrum edilməklə, bütün şəxsi əmlakı müsadirə olunmaqla 17 aprel 1938-ci ildə 12 il müddətinə ciddi rejimli cəzaçəkmə müəssissəsinə məhkum edilir. 1949-cu ildə cəza müddətinin bitməyinə baxmayraq azadlığa buraxılmır. Onu Tomsk şəhərində yerləşən psixiatrik xəstəxanaya yerləşdirirlər. Ömər İpçi 11 yanvar 1955-ci ildə psixiatrik xəstəxanada dünyasını dəyişir. 1958-ci ildə əməllərində heç bir cinayət tərkibi olmadığına görə bəraət qazanır[2].
Həbsinə qədər ailəsi ilə birlikdə Simferopolda Jukovskiy küçəsi 20 ünvanında yerləşən Mütəxəssisslər evində yaşayırdı. Fatima Müdərrisova ilə ailə qurub. Bu evlilikdən Bəkir və Yaqub adlı oğulları, Leyla və Cövhər adlı qızları olub[3].
Ömər İpçi özünün ilk "Mədrəsə" adlı şeirini 1915-ci ildə yazıb. Özünün "Fahişə" (1932), "Alım" (1925), "Nenkencan xanum" (1926) adlı pyeslərində dramaturq krım tatar xalqının həyatında baş vermiş tarixi hadisələri işıqlandırıb. Onun bir neçə roman yazması və onların repressiya illərində yoxa çıxması haqqında da məlumatlar var. Ömər İpçi L. Tolstoyun, Nikolay Qoqolun, Aleksandr Ostrovskinin, Nikolay Nekrasovun, Maksim Qorkinin, Uilyam Şekspirin, Molyerin, Fridrix Şillerin, Anri Barbüsun və digərlərinin əsərlərini krım tatar dilinə çevirmişdir. Bundan başqa onun "Kureş" (Güləş), "Azad xalq", "Ayınıklar" (Ayıqlar), "Düşman", "İkayeler" adlı əsərləri də var[2].
- ↑ 1 2 Umer Ipchi // Faceted Application of Subject Terminology.
- ↑ 1 2 3 Yaqub İpçi. "Умер Ипчи неделимая частица своего народа / Ömər İpçi öz xalqının ayrılmaz hissəsidir" (rus). qirimbirligi.ru. 2019-09-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.
- ↑ 1 2 3 Zelfira Mutalupova. "Умер Ипчи неделимая частица своего народа / Ömər İpçi öz xalqının ayrılmaz hissəsidir" (rus). milli-firka.org. 20.09.2013. 2021-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.
- ↑ Хансарайли. "Фаджиалы къурумнынъ къурбаны, буюк сыма – Умэр Ипчи" (Krımtatarca). leylaemir.org. 2021-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31.03.2021.