Ölü internet nəzəriyyəsi
Ölü internet nəzəriyyəsi – internetin indi əsasən botlardan və alqoritmik kurasiya ilə manipulyasiya edilən, insanların fəaliyyətini marginallaşdıran avtomatik yaradılmış məzmundan ibarət olduğunu iddia edən onlayn konspirasiya nəzəriyyəsi.[1][2][3][4] Nəzəriyyənin dəstəkçiləri bu botların nəticə etibarilə istehlakçıları manipulyasiya etmək üçün alqoritmləri manipulyasiya etmək və axtarış nəticələrini artırmaq üçün qəsdən yaradıldığını düşünürlər.[5] Bundan əlavə, nəzəriyyənin bəzi dəstəkçiləri dövlət qurumlarını ictimai rəyi manipulyasiya etmək üçün botlardan istifadə etməkdə ittiham edərək, "ABŞ hökuməti bütün dünya əhalisini süni intellektlə qazlaytinq etməklə məşğuldur" deyirlər.[1] Bu "ölüm" üçün verilən tarix əsasən 2016 və ya 2017-ci illərə təsadüf edirdi.[1][4][6]
Müşahidə edilən hadisələrin çoxu bot trafikinin artması kimi kəmiyyətlə ölçülə bilən hadisələrə əsaslandığı üçün bu nəzəriyyə populyarlıq qazandı. Bununla belə, bot trafiki və internetin bütövlüyü ilə bağlı qanuni tənqidlər olsa belə, bunun əlaqələndirilmiş bir psiop olması fikri The Atlantic jurnalının yazarı Katlin Tiffani tərəfindən "paranoyak fantaziya" kimi təsvir edilmişdir.[1]
Nəzəriyyənin dəqiq mənşəyini müəyyən etmək çətin olsa da, ölü internet nəzəriyyəsi çox güman ki, 2010-cu illərin sonu və ya 2020-ci illərin əvvəllərində nəzəri konsepsiya kimi 4chan və ya Wizardchan-da yaranıb.[1][7] 2021-ci ildə "Agora Road's Macintosh Cafe" forumunda "Ölü İnternet Nəzəriyyəsi: İnternetin əksəriyyəti saxtadır" başlıqlı mövzu dərc edildi və bu terminin bu ilkin təsvir lövhələrindən kənara çıxdığını qeyd etdi.[1][8] Bununla belə, nəzəriyyə ətrafında müzakirələr və mübahisələr, əvvəllər onlayn forumlarda, texnologiya konfranslarında və akademik dairələrdə geniş yayılmışdır.[1][7]
Bu, internetin artan mürəkkəbliyi, kövrək infrastrukturdan asılılıq, potensial kiberhücum zəiflikləri və ən əsası, süni intellekt imkanlarının və istifadəsinin eksponensial artması ilə bağlı narahatlıqlardan təsirlənib.[9] Nəzəriyyə bizim internetdən asılılığımızla bağlı potensial riskləri araşdırmağa çalışan texnologiya həvəskarları, tədqiqatçılar və futuroloqlar arasında müzakirələrdə maraq qazanıb. Konspirasiya nəzəriyyəsi geniş işıqlandırma yolu ilə ictimai mədəniyyətə daxil olub və bir çox böyük YouTube kanallarında müzakirə olunub.[1] Nəzəriyyə The Atlantic jurnalında dərc olunan "Maybe You Missed It, but the Internet 'Died' Five Years Ago" (azərb. Bəlkə siz bunu qaçırmısınız, amma internet 5 il əvvəl "ölüb") başlıqlı məqalə ilə daha çox diqqət çəkdi.[1] Bu məqaləyə mövzu ilə bağlı digər məqalələr tərəfindən geniş şəkildə istinad edilmişdir.[3][7][8]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tiffany, Kaitlyn. "Maybe You Missed It, but the Internet 'Died' Five Years Ago". The Atlantic (ingilis). 2021-08-31. 2023-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-06.
- ↑ "Is the internet secretly dead? Plus: bots and bye-byes on our final episode". The Guardian. 15 June 2022. 31 May 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 May 2023.
- ↑ 1 2 Naraharisetty, Rohitha. "What the 'Dead Internet Theory' Predicted About the Future of Digital Life". The Swaddle (ingilis). 2022-10-31. 2023-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-06.
- ↑ 1 2 "Une théorie du complot affirme qu'internet est « mort » depuis 2016". Ouest France (French). 6 September 2021. 2023-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-06.
- ↑ Gonzales III, Vic. "THE INTERNET IS DEAD: THE TRUTH BEHIND THE DEAD INTERNET THEORY". Capiz News. 28 June 2023. 4 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 July 2023.
- ↑ Hennessy, James. "Did A.I. just become a better storyteller than you?". The Story. 18 Dec 2022. 16 June 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 June 2023.
- ↑ 1 2 3 McCall, Isaiah. ""The Dead Internet Theory" is New and Spreading Everywhere". Yard couch. Medium. September 24, 2022. 15 March 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2023.
- ↑ 1 2 Gopani, Avi. "Conspiracy Theorists Says The Internet Has Been Dead Since 2016". Analytics India Magazine. 6 September 2021. 16 June 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 June 2023.
- ↑ Dow, Warren. "The Dead Internet Theory". Digs. January 9, 2023. 18 May 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 May 2023.