Çin tacikləri, Sincan tacikləri və ya Dağ tacikləri ( Tujik, tudʒik; çin. ənən. 塔吉克族, pinyin: Tǎjíkè Zú) — Çin Xalq Respublikasının Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonunda yaşayan xalq. Çin hökuməti tərəfindən rəsmiləşdirilən biridir.
| ||||||
| Çin taciklərindən olan qoyunotaran | ||||||
| Özünüadlandırma | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Tujik çin. ənən. 塔吉克族, pinyin: Tǎjíkè Zú | ||||||
| Ümumi sayı | ||||||
| təx. 43,000 | ||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||
| ||||||
| Dili | ||||||
|
(əksəriyyət) | ||||||
| İrqi | ||||||
| Avropoid | ||||||
| Dini | ||||||
| Daxildir | ||||||
| İrandilli xalqlar | ||||||
| Qohum xalqlar | ||||||
|
Taciklər · Yaqnoblular · Puştunlar · Farslar |
Adı
Çində yayılan adlarına baxmayaraq, Sincan tacikləri Tacikistanda tacik dili, Əfqanıstanda isə dəri dili olaraq tanınan bir dildə danışan taciklərlə eyni deyillər. Çinin Sincan vilayətində yaşayan taciklər İran dillərindən olan danışan bir hissəsidir.
Məskunlaşması
2000-ci ildə əldə edilən məlumatlara əsasən Çin taciklərinin ümumi sayı 41,028 nəfərdir. Onların əksəriyyəti Çinin qərbindəki Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonunda yaşayır. Onların 60%-i yaşayır. Onların tacik adlandırılmasına baxmayaraq, danışdıqları dil tacik dili deyil. əsrin əvvəllərində yaşamış səyyahlar onları sarıqollar, dağ tacikləri və ya ğalçalar adlandırıblar.
Tarix
qəsəbəsi Pamir dağlarında yerləşən Sarıqol krallığının (çin. 色勒库尔) paytaxtı olmuşdur.
Tzin sülaləsi
Tzin sülaləsinin hakimiyyəti dövründə taciklər bütün Sincanda olduğu kimi bəylər tərəfindən idarə olunurdu. Bu dövrdə çinlilər cənub-qərbində yerləşən süzerenlik elan etdilər, ancaq yerlilərə xərac qarşılığında vilayəti idarə etmək hüququ verdilər.
Sincan tacikləri quldarlıqla məşğul olurdular. İtaətkar qullara arvad və ev verilirdi. Onlar mülk hesab edilirdi istənilən zaman satılırdı. Onların qul mənbəyi müxtəıif yerlərdən gəlirdi. Bunlara qərbdəki sünni qırğızlar və ya cənubdakı Kuncud, Gilgit və Çitral vilayətlərinin yerliləri aiddir. Sünnilər onları adlandırırdılar və onları müsəlman hesab etmirdilər. Sincandakı əcnəbi qulların əksəriyyəti şiə taciklər idi. Regiondakı sünni türklər onlara Ğalça deyirdilər. Türklər daha çox şiə qulları satın alırdı.
1902-ci ilin yanvar ayında Qaşqar şəhərində rusiyalı 3 kazak zabiti və bir kuryer yerli bir uyğur fahişəsini öz masalarına dəvət etdikdən sonra böyük bir dava baş vermişdi. Bu davadan sonra regionda Rusiya əleyhinə mitinqlər keçirildi.
Mitinqdən sonra ruslar Sarıqola əsgər göndərmişdir. Yerlilər rusların qəzanı işğal edəcəyinə inanırdı. Rus zabitlər bəyləri öz tərəflərinə çəkməyə çalışsalar da, onlar bunda uğursuz olmuşdular.
Çin Xalq Respublikası
1940-cı illərdə Sincanda təxminən 9,000 tacik yaşayırdı.
zamanı uyğur inqilabçılar cənuba irəliləyərkən taciklərin mal-qarasını məcburi olaraq almışdılar. Buna əlavə olaraq, SSRİ tərəfindən dəstəklənən uyğurlar regiondakı taciklərə və qırğızlara hücum edirdilər.
Dil
Çində taciklərin dilinin yazılış forması yoxdur. Onların əksəriyyəti danışırlar. Onların kiçik bir hissəsi danışır. Sarıqol və dilləri İran dilləri linqvistik ailəsinin bir parçasıdır.
İstinadlar
- . China.org.cn. 21 iyun 2005. 2020-08-19 tarixində . İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- Pam Arlund. . Language and Translation. 61 (1). 2000: 12. ISSN . 18 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- A Journey of Geographical and Archarological Exploration in Chinese Turkestan A Stein – 1904 – [sn] ... 15,800 feet above the sea, into Chinese territory on the Taghdumbash Pamir, using the yaks of the Sarikoli herdsmen...
- The Heart of a Continent – Younghusband – ...an encampment belonging to a Sarikoli, who very kindly asked me to have some refreshment... (pg 242)
- Olufsen, Ol. . 1904.
- Denis Krispin Tuitçett, Con Kinq Feyrbenk. . Cambridge University Press. 1977. səh. 71. ISBN 0-521-21447-5. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- . . Printed at the Foreign department press. 1875. səh. 56. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- İldiko Beller-Hann Bellér-Hann. . Ashgate Publishing, Ltd. 2007. səh. 20. ISBN 0-7546-7041-4. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- . Routledge. 2016. səh. 20. ISBN 1351899899. 2020-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-03.
- Pamela Naytengeyl; S.P. Skrin. . Taylor & Francis. 5 November 2013. 124–. ISBN 978-1-136-57616-4. 25 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 3 November 2018.
- Ser Klarmom Persival Skrin; Pamela Naytengeyl. . Methuen. 1973. səh. 124. 2020-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-03.
- Pamela Naytengeyl; S.P. Skrin. . Routledge. 5 noyabr 2013. 125–. ISBN 978-1-136-57609-6. 2020-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-03.
- Andrew D. W. Forbes. . Cambridge, England: CUP Archive. 1986. səh. 6. ISBN 0-521-25514-7. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- Eric Shipton, Jim Perrin. . The Mountaineers Books. 1997. səh. 488. ISBN 0-89886-539-5. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- Andrew D. W. Forbes. . Kembric (İngiltərə): CUP Archive. 1986. səh. 204. ISBN 0-521-25514-7. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- BARRY RUBIN. . M.E. Sharpe. 2000. səh. 71. ISBN 0-7656-1747-1. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
- Arlund, Pamela S. . The University of Texas at Arlington. 2006. səh. 191. 2013-12-10 tarixində .
- James Stuart Olson. . Greenwood Publishing Group,. 1998. səh. 319. ISBN 0-313-28853-4. İstifadə tarixi: 3 noyabr 2018.
Xarici keçidlər
- — Çin hökumət saytında (ing.)