Çin–Nepal münasibətləri — Çin Xalq Respublikası və Nepal arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. İki ölkə arasında dövlət sərhəddinin uzunluğu 1236 km təşkil edir.
Çin–Nepal münasibətləri | |||||
---|---|---|---|---|---|
|
Nepal, Tibet və Çin
XVIII əsrdə Çinlə (Tzin sülaləsi) Nepal arasında Tibetə sahiblənmək uğrunda mübarizə gedirdi. sonra Nepal hökmdarı bir daha Tibetin sərdəddini keçməyəcəyini bildirmiş və Çindən vassal asıllığına girdiyini bəyan etmişdir. Bacın ödənilməsinə 1911-ci ildə Çində baş vermiş inqilaba qədər davam edilmişdir. Çin İngilis-Nerpal müharibəsində Nepalı dəstəkləmişdir. 1816-cı ildə Suqaul anlaşmasına görə Nepal Sukkin, Kumaon, Qarxval əraziklərini Ost-Hind şirkətinə güzəştə getmiş və Katmanduda ingilis rezidensiyası təşkil olunmuşdur. Nepalın bütün xarici siyasəti imngilislərə həvalə olunur. 1855-ci ildə İkinci Tibet-Nepal müharibəsi başlayır. Ancaq hərbi əməliyyatlar Çinin müdaxiləsi ilə tezliklə bitir. Nepal Tibeti Çinin tərkibində xüsussi statuslu ərazi kimi tanıyır. 1908-coi ildə Nepal ingilislərin Tibetə hücumunu dəstəkləyirlər.
Diplomatik əlaqələr
1950-ci ildə Çin xalq-azadlıq ordusu Çamdsos əməliyyatı ilə Tibeti ələ keçirir. Bundan sonra Nepal təhlükəsizlik və ərazi bütövlüyünü təmin etməkdən ötrü həyəcan keçirir. Çin nepallı zəvvarların Tibetə girişinə qadağa qoyur. Bununlada Tibetlə Nepalın əlaqəsini kəsməyi düşünür. Üstəlik Nepal Kommunist partiyasını dəstəkləyir.Bu partiya ölkədə quruluşun dəyişdirilməsinə can atırdı. 1950-ci ildə Hindistan-Nepal arasında dostluq və sülh haqqında müqavilə imzalanır. Hinsistanla əlaqələr inkişafa doğru gedir. Ancaq yerli əhali bunu Nepalın suverenliyinə təhlükə hesab edir. 1955-ci ildə isə Nepalla Çin arasında diplomatik əlaqələr qurulur. 1960-cı ildə isə ilk səfirlər təyin edilir. 1956-cı ildə Nepal Tibetio Çinin ərazisi olaraq qəbul edir.1960-cı ildə Çinlə nepal arasında yaşayış məntəqələrinin sərhədləri və ayrıca sülh və dostluq haqqında anlaşma imzalyırlar. 1961-ci ildə Nepal və Çin Katmandu və Tibeti birləşdirəcək yolun tikintisi haqqında müqaviləni imzalayırlar. Nepal Çin-Hindistan sərhəd müharibəsi zamanı neytral mövqe tutur.
İqtisadi və strateji əlaqələr
1970-ci illərdə nepal kralı Birendra Nepalı Çin və Hindistan arasında «sülh sonası» adlandırmışdır. 1980-ci illərdəÇin istehsalı silahların Nepala tədarükü Hindistanla imzalanmış müqaviləyə zidd olmuşdur. Bundan sonra ABŞ, Böyük Britaniya və Hindistan kral Qyanendraya silah satışına qadağa qoymuşdur. 2008-ci ildə Nepalda ümümxalq seçkilərindən sonra hökumət Hindistanla imzalanmış 1950-cil anlaşmasından imtina etdiyini bildirmişdir. görünür bunda Çinlə olan əlaqələrində öz təsiri vardır. 2007-08-ci illərdə Çin Lhasadan Janqmu sərhəd şərərinə kimi yolun tikintisinə başlamışdır. Bu Layihə Nepalı Çinin dəmir yolu ilə birləşdirəcəkdir.
İnsan alveri
Çin nepallı qızların cinsi ticarətində inkişaf edən bir mərkəzdir. Çinlə Nepal arasında azad sərhəd siyasəti nepallı qadın və qızların çinli kişilərə həyat yoldaşı və faişəlik məqsədi ilə satılmasına səbəb olmuşdur.
İstinadlar
- . 2016-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2018-07-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- Hodgson to Gov of India, 26 May 1838, Foreign Dept Sec, 13 June 1838, No 10, NAI
- . 2018-12-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2017-04-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- Dick Hodder, Sarah J. Lloyd, Keith Stanley McLachlan. Land-locked States of Africa and Asia. page 177. Routledge, 1998. ISBN 0-7146-4829-9
- . 2012-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2019-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2012-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2013-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- . 2019-11-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.
- US State Department (2011). Trafficking in Persons Report 2011 Country Narratives — Countries N Through Z. Retrieved June 11, 2013, from 2013-08-08 at the Wayback Machine
- . 2015-09-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-11-02.