Çərkəzistan - Haqqinda Melumat

Çərkəzistan
	Tarixi dövlət
Çərkəzistan
Bayraq	Gerb
təq. 1427 — 21 may 1864 ;
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çərkəzistan və ya Çərkəziya (adıq Адыгэ Хэку, Adıgə Xəku, mənası – "Adıq vətəni"; adıq Хэкужъ, Xəkujz, mənası – "Qədim vətən") — indiki Rusiyanın cənubunda, Şimali Qafqazda Qara dənizin şimal-şərq sahili boyunca yerləşən ölkə və tarixi vilayət. (1763–1864) zamanı Rusiya imperiyası tərəfindən fəth və işğal edilmişdir. İşğaldan sonra Çərkəz soyqırımı baş tutmuşdur və nəticədə çərkəz xalqının 90%-i ya bölgədən sürgün edilmiş, ya da kütləvi şəkildə qətlə yetirilmişdir.

Hüquqi və beynəlxalq müstəvidə Avstriya ilə Osmanlı imperiyaları arasında 1739-cu il Belqrad müqaviləsi Şərqi Çərkəzistanın (Kabarda) müstəqilliyinin tanınmasını nəzərdə tuturdu. Həm Rusiya imperiyası, həm də Osmanlı imperiyası bunu tanımışdır. 1814–1815-ci illərdə keçirilən Vyana konqresi də Çərkəzistanın müstəqilliyinin tanınmasını şərtləndirmişdir. 1837-ci ildə çərkəz liderləri Avropa ölkələrinə hüquqi tanınma tələbi ilə məktublar göndərmişdir. Bunun ardınca Britaniya imperiyası Çərkəzistanı tanımışdır. Buna baxmayaraq, Rusiya–çərkəz müharibəsi zamanı Rusiya imperiyası Çərkəzistanı müstəqil bir region kimi tanınamış, region üzərində heç bir nəzarəti və mülkiyyəti olmamasına baxmayaraq, ona üsyançıların işğalı altında olan Rusiya torpağı kimi yanaşmışdır. Rusiya generalları çərkəzləri etnik adlarına görə yox, "dağlılar", "quldurlar", "dağlı murdarlar" adlandırırdılar.

Çərkəzistan çərkəzlərin (adıqlar) tarixi vətənləri olsa da, Çərkəz soyqırımından sonra əksər çərkəzlər sürgündə yaşayırlar.

İstinadlar

(az.). 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.
(PDF) (az.). 2023-01-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-01-23.
Kisholm, Hyu, redaktor Circassia // Britannika Ensiklopediyası. 6 (XI). Cambridge University Press. 1911. 380–381.
Genel Komite, HDP. . www.hdp.org.tr (türk). 2014. 2021-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.
Richmond, Walter. (ingilis). Rutgers University Press. 2013-04-09. ISBN 978-0-8135-6069-4. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.
(türk). Kafkas Vakfı Yayınları. 2006. ISBN 978-975-00909-0-5. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.
. unpo.org. 2020-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.
. NadirKitap (türk). 2020-10-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.
Bashqawi, Adel. Circassia: Born to Be Free. 15 September 2017. ISBN 978-1543447644.
Jaimoukha, Amjad. . 2001.
↑ Richmond, Walter. . . 9 April 2013. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 January 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2023.
Capobianco, Michael. . Caucasus Forum. 13 October 2012. 3 June 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2023.
Richmond, Walter. . Rutgers University Press. 2013. səh. 130. ISBN 978-0813560694. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.
Zhemukhov, Sufian. (PDF). PONARS Eurasia Policy Memo No. 54. 2008: 2. 19 August 2019 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 8 May 2016.
Danver, Steven L. . Routledge. 2015. səh. 528. ISBN 978-1317464006. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.
. Jamestown.org. 7 May 2013. 10 September 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 20 August 2013.

[1] (az.). 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[2] (PDF) (az.). 2023-01-23 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[3] Kisholm, Hyu, redaktor Circassia // Britannika Ensiklopediyası. 6 (XI). Cambridge University Press. 1911. 380–381.

[4] Genel Komite, HDP. . www.hdp.org.tr (türk). 2014. 2021-06-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.

[:02-5] Richmond, Walter. (ingilis). Rutgers University Press. 2013-04-09. ISBN 978-0-8135-6069-4. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[:13-6] (türk). Kafkas Vakfı Yayınları. 2006. ISBN 978-975-00909-0-5. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[7] . unpo.org. 2020-05-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.

[:29-8] . NadirKitap (türk). 2020-10-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-26.

[:54-9] Bashqawi, Adel. Circassia: Born to Be Free. 15 September 2017. ISBN 978-1543447644.

[:6-10] Jaimoukha, Amjad. . 2001.

[:022-11] Richmond, Walter. . . 9 April 2013. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 January 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2023.

[:10-12] Capobianco, Michael. . Caucasus Forum. 13 October 2012. 3 June 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2023.

[The_Circassian_Genocide-13] Richmond, Walter. . Rutgers University Press. 2013. səh. 130. ISBN 978-0813560694. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[14] Zhemukhov, Sufian. (PDF). PONARS Eurasia Policy Memo No. 54. 2008: 2. 19 August 2019 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 8 May 2016.

[15] Danver, Steven L. . Routledge. 2015. səh. 528. ISBN 978-1317464006. 2023-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-23.

[16] . Jamestown.org. 7 May 2013. 10 September 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 20 August 2013.