Çəpni dili — əsasən Qərbi Asiyada danışılmış,türk dil ailəsinin oğuz dil qrupuna aid olan, çəpni tayfasına mənsub ölü dil. Çəpni dili eyni dil birliyi daxilində özünəməxsus sözləri ilə onu bilənlərin bir-birini başa düşməsinə imkan verən xüsusi bir dildir.
| Çəpni dili | |
|---|---|
| Təsnifatı | |
|
|
Tarixi
Bu dil 1242–1906-cı illər arasında çəpnilər tərəfindən istifadə edilmişdir.
Xüsusiyyətləri
Çəpni dili bir çox başqa türk dilləri ilə paylaşdığı ahəng qanunu kimi qrammatik xüsusiyyətlərə malikdir. Dil cümlə quruluşuna görə ümumiyyətlə subyekt-obyekt-predikat sırasına malikdir.Alman və ərəb kimi dillərdən fərqli olaraq çəpni dilinin qrammatik cinsi (kişi, qadın, cins ayrı-seçkiliyi) yoxdur. Lüğətinin bir hissəsi qədim türkcə və Osmanlı türkcəsi ilə eynidir. Bu, özünəməxsus bir dildir. Bundan əlavə, çəpni dili Azərbaycan, türk və türkmən kimi digər oğuz dilləri ilə aşağı qarşılıqlı anlaşılmazlıq göstərə bilər.
| Çəpni dili | Anadolu türkcəsi |
|---|---|
| Yalazı tunataza özgüidiş. | Silahı karıma verdim. |
| Silik manışla halanıyo, ziade gevikleşmen. | Jandarma -bir- yabancıyla geliyor fazla konuşmayın. |
| Hontayı paylıhlikmi? | Buğdayı çalalım mı? |
| Tunataz velekledi. | Kadın doğum yaptı. |
| Elegüne malamat yettik. | Millete rezil kepaze olduk. |
| Gücükleme Mehmedou gırana salıkla. | -Sen- oturma, Mehmet'i köy meydanına gönder. |
| Narlık velekledi zeele uura. | Güneş doğdu, akşam üstü -buraya- gel. |
| İdriso gonuş çiylen gili gili biter? | İdris söyler misin, -bu- verimsiz toprakta mısır yetişir mi? |
Yayılması
Bu dildə danışanların əksəriyyəti Giresun, Ordu, Beşikdüzü, Şalbazarı və Kürtün ərazilərindəndir.Türkiyədə indiki dövrdə "gizli dil"lərdən biri hesab olunur. Türk dilində mövcud olan çəpni ləhcəsi və ya Giresun ləhcəsi çəpni dilinin türkcə versiyasıdır. Çəpni ləhcəsi ilə çəpni dili bir-birindən fərqlidir və eyni zamanda, bir-birinə yaxın ifadələr də mövcuddur. Çəpni ləhcəsinin İstanbul türkcəsi ilə bir neçə fonetik fərqi var.
İstinadlar
- Philippson, Dr. Alfred, 1910,1911, Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien I-V.
- Akpınar, T., 2003, Türk Kültür Tarihinden Esintiler, Istanbul, Kitabevi Yayınları.
- ↑ Cahit Çepnioğlu. Oğuz Çepni Boyu.s.594,595
- ↑ Bakış”, Türkoloji Araştırmaları, sayı : 2, ss. 328-350. Kadıoğlu, İsmail Hakkı, 1935, Çepniler Balıkesir’de, Balıkesir, Vilâyet Matbaası.
- Aksan, D., 1975, “Anadili”, Ankara, Türk Dili Dergisi, sayı: 285, ss.423-434.
- Aksan, Doğan 1977, Her Yönüyle Dil, c. I, Ankara, T.D.K. Yay. .
- ↑ Derleme Sözlüğü-I-XII-,1963-1982, Ankara, TDK Yayınları.
- Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,, c. IV, Mayıs, ss. 334-344. Caferoğlu, Ahmet (Prof.Dr.), 1953, "Anadolu Abdallarının Gizli Dillerinden Bir İki