Zaxari Vasiliyeviç Amaşukeli (30 iyun (12 iyul) 1862, Rusiya imperiyası – 3 aprel 1942) — Rusiya imperiyasının və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hərbi xadimi, onun süvari diviziyasının komandanı, AXC Hərb nazirliyi yanındakı Hərbi Şuranın üzvü, general-mayor (1917). Birinci Dünya müharibəsinin qəhrəmanlarından biri.[1][2]
| Zaxari Amaşukeli | |
|---|---|
| rusca:Захарий Васильевич Амашукели | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 30 iyun (12 iyul) 1862 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 3 aprel 1942 (79 yaşında) |
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti |
Rusiya İmperator Ordusu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusu [[Könüllü Ordu]] |
| Qoşun növü | Süvari |
| Xidmət illəri | 1881–1920 |
| Rütbəsi | General-mayor |
| Döyüşlər |
Birinci Dünya müharibəsi Rusiya vətəndaş müharibəsi |
| Təltifləri |
    |
Təhsilini Voronej kadet korpusunda almışdır. 1881-ci ildə Nikolayevskaya Kavaler Məktəbində siravı yunker rütbəsi ilə həm ali təhsil almış, həm də xidmət etmişdir. 12 sentyabr 1883-cü ildə həmin məktəbi fərqlənmə ilə bitirmiş və kornet rütbəsi ilə 16-cı Tver draqun polkunun Qafqaz kavaler diviziyasında xidmət etməyə başlamışdır. 1885-ci ildə poruçik, 1891-ci ildə ştabs-rotmistr, 1899-cu ildə rotmistr, 1907-ci ildə podpolkovnik rütbəsinə yüksəlmişdir. Birinci Dünya müharibəsinin başlanma ərəfəsində (1914) polkovnik rütbəsinə yüksəlmişdir.[2]
Birinci Dünya müharibəsində 16-cı Tver polkunun qərərgah zabiti kimi iştirak etməyə başlamışdır. 15 oktyabr 1916-cı ildə IV dərəcəli "Müqəddəs Georgi" ordeni ilə tltif edilmişdir:[3]
[Medal verilir] ona görə ki, 11 iyul 1915-ci ildə Xanoğlu kəndi yaxınlığında düşmənin ağır tüfəng və pulemyot atışi altında alayın squadron bölməsinə komandanlıq edərək o, süvari hücumu təşkil etmiş, 3 xətti keçməyi bacarmış, düşmənin piyada hücumunun qarşısını almış və geri çəkilənləri təqib etmişdir.
1917-ci ildə II Revelskovo süvari sərhəd polkunun komandanı təyin edilmişdir.
19 yanvar 19190-cı ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ordusunda xidmət etməyə başlamışdır. AXC-in Hərbi nazir artilleriya generalı Səməd bəy Mehmandarovun 35 saylı əmrində deyilirdi:
General-mayor Amaşukeli yanvarın 19-dan Azərbaycan Respublikası qoşunlarına xidmətə qəbul edilir və süvari diviziyasının qərargah rəisi vəzifəsini icra edən təyin edilir.[4]
O, eyni zamanda Hərb Nazirliyinin yanında Hərbi Şuranın üzvü təyin edilmiş, lakin birbaşa komandanlıq etdiyi vəzifənin icrasını da davam etdirmişdir. Fevral ayından avqust ayına qədər süvari diviziyanın müvəqqəti komandanı olmuşdur. AXC-ın hərbi işlər üzrə nazirinin 3 avqust 1919-cu il tarixli, 347 nömrəli əmrində deyilir:
Daxil olan vəsatət nəzərə alınaraq, Süvari Diviziyasının komandiri, diviziyanın qərargah rəisi, general-mayor Amaşukeli öz xahişi ilə xidmətdən azad edilərək Azərbaycan Ordusunun qoşun hissələrinin siyahısından çıxarılsın.
7 ay əvvəl orduda gərgin quruculuq işlərinin aparıldığı dövrdə diviziyanın Baş Qərargah rəisi kimi xidmətə qədəm qoyan general-mayor Amaşukeli faktiki olaraq beş aydan çox diviziya rəisi vəzifəsində çalışıb. Hərbi işləri mükəmməl bilən və onu sevən, hərbi hissələrin həyatında hərbi xidmətin tələblərini yerinə yetirməkdə enerjisi və xüsusi əzmkarlığı ilə seçilən general-mayor Amaşukeli işə böyük səmərə verib.
General Amaşukeli ilə ayrıldığım üçün təəssüf hissi ilə ona orduda əla və səmərəli xidmətinə görə səmimi təşəkkürümü bildirirəm.[5]
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Milli Ordusundan ayrıldıqdan sonra bolşeviklərə qarşı döyüşən Cənubi Rusiya Ordusuna, yəni Ağ Qvardiyaya qatılmışdır. Rusiya Vətəndaş müharibəsində Ağ Qvardiyanın məğlubiyyətindən sonra Rusiya Ümumhərbi Birliyinin üzvü kimi Yuqoslaviyaya mühacirət etmişdir. Belqradda dəfn edilmişdir.[2]
- III dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni[2]
- III dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni[2]
- II dərəcəli "Müqəddəs Stanislav" ordeni[2]
- II dərəcəli "Müqəddəs Anna" ordeni[2]
- IV dərəcəli "Müqəddəs Vladimir" ordeni[2]
- III dərəcəli "Müqəddəs Vladimir" ordeni[2]
- IV "Müqəddəs Georgi" ordeni [3][2]
- ↑ Волков, 2009
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 "Амашукели Захарий Васильевич". www.grwar.ru. 2023-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 aprel 2023.
- ↑ 1 2 Шабанов, 2004
- ↑ Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики - I, 2018. səh. 121
- ↑ Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики - II, 2018. səh. 141—142
- Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики. II. 2018.
- Сборник приказов по военному ведомству Азербайджанской Демократической Республики - II. I. 2018.
- В. М. Шабанов. Военный орден Святого Великомученика и Победоносца Георгия. Именные списки 1769—1920. (Биобиблиографический справочник). Moskva: Русскiй мiръ. 2004. ISBN 5-89577-059-2.
- С. В. Волков. Генералитет Российской империи: Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая. Moskva: Центрполиграф. 2009. ISBN 978-5-227-02054-3.