Zatus-səlasil döyüşü Xeybər döyüşündən sonra və Məkkənin fəthindən əvvəl hicri 8-ci ildə Rəml və ya Yabis adlanan dərədə baş vermişdir. Döyüş Əli ibn Əbu Talibin başçılığı ilə qazanılmışdır. Zatus-səlasil hadisəsi İslam Peyğəmbərinin üstünə döyüşə gəlmək istəyənlər barəsində xəbər tutmasından sonra buna qarşı tədbir görməsi ilə başlamışdır. Peyğəmbərə verilən bu xəbərdən sonra o insanları məscidə çağırmış orada siffə əhlini Bəni-Səlim qəbiləsinin üzərinə göndərmişdir.[1]
Mənbələrdə döyüş barədə müxtəlif fikirlər söylənilmiş, hətta onun tarixi də mübahisəli olmuşdur. Bəzi rəvayətlərə görə Zatus-səlasil döyüşü Xeybər döyüşündən, bir digər rəvayətə görə isə Təbuk döyüşündən sonra baş vermişdir. Şeyx İrbili Zatus-səlasil hadisəsini Təbuk döyüşündən sonra qeyd etmişdir.[2] Şeyx Müfid isə hər iki növdə rəvayəti qeyd etmişdir. Şeyx Müfid və Şeyx İrbilinin rəvayətlərindən fərqli olaraq, Əli ibn İbrahim Qummi İslam Peyğəmbərinin düşmənin tələsini(düşmənin hücuma keçmə hadisəsini) ilahi vəhy ilə öyrəndiyi rəvayəti də nəql etmişdir.[3]
Zatus-səlasil hadisəsi İslam Peyğəmbərinin ona qabaqcadan Rəml vadisində yığışıb müsəlmanların üstünə döyüşə gəlmək istəyənlər barəsində xəbər verilməsindən sonra müsəlmanların buna qarşı tədbir görməsi ilə baş vermişdir. Peyğəmbərin kəşfiyyata göndərdiyi dəstə məlumat çatdırır ki, Yabis vadisində minlərlə insan birləşib İslamı məhv etmək qərarına gəliblər. Düşmənin məqsədi, Muhəmməd və Əlini qətlə yetirmək idi. Şeyx Müfidin nəql etdiyinə görə məlumatı, İslam Peyğəmbərinə müsəlmanlardan biri çatdırmış və düşmənin gecə ikən Mədinəyə hücum etmək niyyətində olduqlarını bildirmişdir.[4] Qaynaqlarda fəqrli cür adlandırılan - Rəml və ya Yabis adlanan dərə ehtimal olunur ki bir dərənin 2 fərqli adıdır. Döyüş İslam Peyğəmbərinin kəşfiyyata önəm verdiyini, bununla yüzlərlə insanın həyatını təhlükəyə atmadan qələbə qazandığı faktını ortaya qoymuşdur.
İslam Peyğəmbəri camaatı məscidə yığmağı əmr etdi . Sonra minbərə çıxıb bu xəbəri camaata çatdırdı. “Səffa”dan bir dəstə adam ayağa qalxıb dedilər: “Bizi döyüşə göndərin”. İslam Peyğəmbəri püşk yolu ilə səksən nəfər seçdi və onları Əbu Bəkrin başçılığı ilə göndərərək tapşırır ki, “Bəni-Səlim qəbiləsinə doğru get”.
Əbu Bəkr ixtiyarında olan 80 nəfərlə birlikdə vadiyə gedir. Düşmən ətrafı iri qaya parçaları və ağaclarla örtülmüş dərədə toplanmışdı. Əbu Bəkr dərədən endikdə düşmən dərənin ətrafından hücuma keçib bir neçə nəfəri qətlə yetirir. Əbu Bəkr geri çəkilmək məcburiyyətində qalır. Mədinəyə qayıtdıqdan sonra İslam Peyğəmbəri bu dəfə Ömərin başçılığı ilə bir dəstəni onların üstünə göndərir. Qaya və ağacların arxasında gizlənmiş düşmən Öməri də məğlubiyyətə uğradır.[5][6]
Əmr ibn As Peyğəmbərə döyüşün taleyinin hiylə olduğunu bildirir. Peyğəmbərin icazəsi ilə düşmənin üstünə hücuma getsə də nəticə əldə etmədən, bir neçə nəfər itirildikdən sonra geri qayıdır.
Əmr ibn Asın da məğlubiyyətindən sonra İslam Peyğəmbəri bir neçə gündən sonra döyüş bayrağını Əli ibn Əbu Talibə verərək ona düşmənin üzərinə getməsini tapşırır. Əbu Bəkr, Ömər və Əmr ibn As da Əli ibn Əbu Talibi müşayiət edirlər. Əli ibn Əbu Talib ixtiyarında olan adamları da götürüb İraq səmtinə üz alaraq ordunu çətin yollarla aparır. Düşmənin onların gəlişindən xəbər tutmamağı üçün gecə hərəkət edib, gündüz gizlənib istirahət edirlər. Düşmənin yerləşdiyi dərəyə çatdıqda atların ağzının bağlanıb bir kənarda saxlanmasını əmr edir.[7] Səhər açılan vaxtı müsəlmanlar namaz qıldıqdan sonra hücum əmri verir. Mənbələrin verdiyi məlumata görə düşmən ordusunun sayı 12 min nəfər, müsəlmanların dəstəsinin sayı isə 4000 nəfər idi.[8]
Əli ibn Əbu Talib qarşısına çıxan 7 rəqibini öldürür. Düşmən ordusu qorxusundan dirənə bilməyəcəklərini başa düşdükdə, qaçaraq arxalarında böyük bir qənimət buraxdı.[9][10] Müsəlmanlar hər tərəfdən düşmənin üstünə hücuma keçirlər. Bəni-Səlim qəbiləsindən olan ərəblər qüvvələrini cəm edib özlərini qorumağa vaxt tapmamış müsəlmanlar tərəfindən məğlubiyyətə uğrayırlar. Döyüş müsəlmanların parlaq qələbəsi ilə başa çatır.
Qumminin nəqlinə əsasən, müsəlmanlar tərəfdən sadəcə 2 nəfər şəhid edilmişdir.[11]
Adiyat surəsi də Zatus-səlasil döyüşü barədə nazil olmuşdur.
Döyüş başa çatdıqdan sonra Əli ibn Əbu Talibin rəhbərlik etdiyi dəstə Mədinəyə qayıtdıqda İslam Peyğəmbərinin tərifli ilə qarşılanır.[12]
- ↑ Şeyx İrbili, Kəşful-ğummə, c.1, səh. 296-297, Silsilə qəzvəsi fəsli.
- ↑ Şeyx İrbili, Kəşful-ğummə, c.1, səh. 296, Silsilə qəzvəsi fəsli.
- ↑ Əli ibn İbrahim əl-Qummi, Təfsiri-Qummi, c.2, səh.434
- ↑ Şeyx Müfid, əl-İrşad, səh.86
- ↑ Şeyx Müfid, əl-İrşad, səh.84
- ↑ Şeyx İrbili, Kəşful-ğummə, c.1, səh. 297, Silsilə qəzvəsi fəsli.
- ↑ Seyid Haşim Rəsuli Məhəllati, İmam Əlinin həyatı, səh.55
- ↑ Əli ibn İbrahim əl-Qummi, Təfsiri-Qummi, c.2, səh.434-439
- ↑ Şeyx Fəzl ibn Həsən ət-Təbərsi, Məcməul-Bəyan, c.1, səh.528
- ↑ Furat ibn İbrahim əl-Kufi, Təfsir-i Furat, səh. 222-226
- ↑ Əli ibn İbrahim əl-Qummi, Təfsiri-Qummi, c.2, səh.434-439
- ↑ Seyid Haşim Rəsuli Məhəllati, İmam Əlinin həyatı, səh.55-56