Zar mağara düşərgəsi — Paleolit dövrünə aid, ölkə əhəmiyyətli abidə. Kəlbəcər rayonunun Zar kəndinin qərb tərəfində yerləşən mağara. Zar mağarası Üst Paleolit dövründə insanlıqdan əvvəlki yaşayış yerinin arxeoloji yeridir.
| Zar mağara düşərgəsi | |
|---|---|
 | |
| 40°00′19″ şm. e. 45°57′08″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yerləşir | Zar kəndinin qərb tərəfində |
| Aidiyyatı | Paleolit dövrü |
| Üslubu | Arxeoloji abidə |
| İstinad nöm. | 1230 |
| Kateqoriya | Düşərgə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
  Zar mağarası |
|
Мağara, xəzinə axtaranlar tərəfindən dağıdılmışdır. Dağıdılmış sahədə М.Мənsurovun apardığı araşdırmalar zamanı obsidiandan hazırlanmış 152 əşya aşkar edilmişdir. Onlar istehsal tullantılarından, qəlpələrdən, nukleuslardan, itiuclulardan, qaşovlardan, iskənələrdən, vərdənə və s. alətlərdən ibarətdir. Tapıntılar arasında bütün parametrlərinə görə Üst Paleolit dövrünə uyğun olan qaşovlar, yarpaqşəkilli itiuclular, retuşla işlənmiş lövhələr, qarmaqşəkilli alətlər vardır. Мağaranın cənub qurtaracağında aparılan kəşfiyyat qazıntısı zamanı, kəsikdə çınqıl və çaydaşı qarışıq gilli torpaqdan yaranmış altı təbəqənin olduğu müəyyən edilmişdir. Bir-birini əvəz edən bu təbəqələrin yalnız dördündə maddi mədəniyyət qalıqlarının olduğu müəyyən edilmiş, mədəni təbəqələrdən ona yaxın əmək aləti aşkar olunmuşdur. Aşağıdan yuxarıya doğru sıralanan bu əmək alətlərində texniki irəliləyiş aydın nəzərə çarpır. Zar mağarasının əmək alətləri tipoloji və texnoloji səviyyəsinə, qəlpələrin morfologiyasına görə Мustye mədəniyyətinin ikinci mərhələsini və Мustyedən Üst Paleolitə keçidi əks etdirir.[1]
1981–1987-ci illər ərzində Kəlbəcər rayonunda aparılan bir arxeoloji kampaniya zamanı tarixdən əvvəlki insanların mağara şəkilləri tapıldı. Qazıntılar zamanı çaxmaqdaş bıçaqlar, ox ucları və sümük daraqları da tapıldı. Kəşf edilmiş lövhələrdəki çuxur izləri buğdanın üyüdülməsində istifadə olunduğunu göstərir. Bu lövhələr Tağlar mağarasında tapılanlara bənzəyir. Hər iki mağaradakıların eyni qrupa aid olduqları və ya qohum olduqları və qarşılıqlı əlaqədə olduqları güman edilir. Tağlar mağarasında istehsal olunan çox sayda əsər və əşyalar Zar yerində istifadə edilmişdir.
- Kəlbəcərin tarixi barədə
- Zar mağara düşərgəsi Arxivləşdirilib 2021-02-24 at the Wayback Machine
- ↑ "Qarabağın Dövlət Əhəmiyyətli tarixi abidələrinin elektron xəritəsi". 2018-09-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-03.