Zəncəfil (lat. Zingiber) — zəncəfilkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Zəncəfil | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||||||
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Yarımfəsilə:
Triba:
Cins:
Zəncəfil
|
||||||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
Zəncəfil tərkibində efirli yağ olan bitkidir. Ümumiyyətlə, bu fəsildən olan üç növ bitkinin köklərindən zəncəfil alınır. Bunlar: aptek zəncəfili (Zingiber officinale), alpiniya zəncəfili və .
Göstərilən bu bitkilərin üçü də cənubi Asiyanın rütubətli tropik meşələrində bitir. Bunlardan: aptek zəncəfili Amerikanın münasib iqlimli rayonlarında çoxdan becərilir.
Zəncəfil bitkiləri çoxillik, orta boylu ot bitkiləridir. Hər üçünü də xoşagələn ətirli efirli yağı vardır. Kökümsov gövdələrində efirli yağın miqdarı daha çox olduğu üçün o, xammal kimi işlədilir. Bu bitkilərin efirli yağına xoş ətirli iy verən tərkibindəki seskviterpenlərdir [sineol, zinkiberol, kingerol və s.].
Zəncəfil yeyinti sənayesində ətirli ədviyyə kimi geniş istifadə edilir. Zəncəfilin eyni zamanda müalicəvi əhəmiyyəti də vardır. O, mədənin həzmetmə üzvlərinin fəaliyyətini artırır, mədə - bağırsağın iltihabının və çürüməsinin qarşısını alır. Odur ki, zəncəfilli xörəklərin və zəncəfil çayının xroniki mədə - bağırsaq xəstəliyinə tutulanlar üçün çox xeyri vardır.
Çin və Hind təbabətində zəncəfil
Çində miladdan 500 il əvvəl bitkilər haqqında yazılan bir təbabət kitabında zəncəfildən bəhs edilməsi bu bitkinin çinlilər tərəfindən əsrlərdən bəri istifadə olunduğunu göstərir. Adət ənənələrinə bağlı olan Çin təbabətində çox istifadə olunan zəncəfil, müasir Çin təbabətində də öz yerini mühafizə etməkdədir. Çində dərc olunan gündəlik dərman istifadəsi bələdçisində zəncəfilin müalicədəki istifadəsi bildirilir. Çinlilər zəncəfili mədə və qarın ağrılarında, ishalda, soyuqlamada və revmatizm xəstəliklərində istifadə edirlər.
Hindistanda zəncəfilin istifadə tarixi 2000 il əvvələ gedib çıxır. Xüsusilə günəş işığında qurudulmamış zəncəfil soyuqdəymə, astma, öskürmə, bağırsaq xəstəlikləri, iştahsızlıq, həzmsizlik və revmatizm xəstəliklərində müalicə məqsədilə istifadə olunur. Bal ilə dadlandırılmış zəncəfil çayı hindlilər tərəfindən öskürüyə və soyuqdəyməyə qarşı içilir.
Növləri
- Valeton
- R.M.Sm.
- Sujanapal & Sasidh.
- Elmer
- Mood & Theilade
- Gagnep.
- (Holttum) Theilade
- Mood & Theilade
- Wall.
- D.Fang
- Craib
- N.E.Br.
- Elmer
- Roxb.
- Dalzell
- Mood & Theilade
- Roscoe
- Ridl.
- Theilade & Mood
- King ex Baker
- D.Fang
- Mood & Theilade
- N.E.Br.
- Hance
- Holttum
- Thwaites
- S.Q.Tong & Y.M.Xia
- R.Kr.Singh
- Gagnep.
- Mood & Theilade
- (Ridl.) Theilade
- Roxb.
- (S.Q.Tong & Y.M.Xia) Q.G.Wu & T.L.Wu
- Mood & Theilade
- Theilade & Mood
- S.Q.Tong
- Theilade
- S.Q.Tong
- Theilade
- Mood & Theilade
- Jack
- Noronha ex Blume
- Baker
- D.Fang
- Y.M.Xia
- Triboun & K.Larsen
- B.L.Burtt & R.M.Sm.
- Blume
- Hance
- S.Q.Tong
- Baker
- Gagnep.
- Hayata
- Theilade & H.Chr.
- Craib
- King ex Ridl.
- Mood & Theilade
- Gagnep.
- Theilade
- Theilade & Mood
- D.Fang
- Valeton
- Roxb.
- D.Fang
- Valeton
- Theilade
- D.Fang & D.H.Qin
- S.Q.Tong
- Ridl.
- Z.Y.Zhu
- K.Schum.
- (Zoll.) K.Schum.
- Valeton
- K.Schum.
- C.K.Lim
- Roxb.
- R.M.Sm.
- Mood & Theilade
- Gagnep.
- S.Q.Tong
- Zingiber mioga (Thunb.) Roscoe
- Ridl.
- S.J.Chen & Z.Y.Chen
- Gagnep.
- (J.Koenig) Link ex A.Dietr.
- Holttum
- Lin Chen, A.Q.Dong & F.W.Xing
- (J.Graham) Ramamoorthy
- Valeton
- Elmer
- T.L.Wu, K.Larsen & Turland
- Theilade & Mood
- S.Q.Tong
- (J.Graham) Dalzell
- Mood & Theilade
- D.Fang
- Blume
- Zingiber officinale Roscoe
- K.Schum.
- Mood & Theilade
- S.Q.Tong
- Valeton
- B.L.Burtt & R.M.Sm.
- Roxb.
- Valeton
- Wall. ex Baker
- Hook.f.
- D.Fang
- Gagnep.
- Mood & Theilade
- Theilade
- (Holttum) Theilade
- Mood & Theilade
- Chaveer. & Mokkamul
- K.Schum.
- K.Schum.
- R.M.Sm.
-
Ridl.
- (Ridl.) Holttum
- Ridl.
- C.K.Lim & Kharuk.
- S.Q.Tong & Y.M.Xia
- (Roxb.) Roscoe
- Roxb.
- Gagnep.
- Y.Y.Qian
- Craib
- Griff.
- Roxb.
- K.Schum.
- S.Q.Tong
- Diels
- Burkill ex Theilade
- Gagnep.
- Z.Y.Zhu
- Koord.
- Mood & Theilade
- Mood & Theilade
- Mood & Theilade
- S.Q.Tong
- Thwaites
- Prain ex Ridl.
- S.Q.Tong
- S.Q.Tong & X.Z.Liu
-
Zingiber zerumbet (L.) Roscoe ex Sm.
- (Gagnep.) Triboun & K.Larsen
Dində
"Quran"da zəncəfil haqqında belə bir ifadə var:
"Orada qarışığı zəncəfil olan bir kasadan içirərlər."
— İnsan surəsi, 17
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)
:The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)
Xarici keçidlər
Birləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |