Yukatan (isp. Yucatán) — Meksikanın cənub-şərqində və Beliz və Qvatemalanın bitişik hissələrində böyük bir yarımadadır. Yarımada Mərkəzi Amerikada Meksika körfəzini Karib dənizidən ayırır. Yarımadanın şimalı Meksika ərazisində yerləşir və Yukatan, Kampeçe və Kintana-Roo ştatlarına daxildir. Cənubu isə Qvatemala və Beliz kimi dövlətlərinin ərazisidir. İqlimi tropik və istidir. Cənub hissədə tropik meşələr yerləşir. Şimala qalxdıqca isə quraqlıq artır.
| Yukatan | |
|---|---|
 | |
| Yerləşməsi | |
| 18°50′42″ şm. e. 89°07′32″ q. u. | |
| Akvatoriya | Meksika körfəzi/Karib dənizi |
| Ölkələr | |
  Yukatan |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yarımadanın şimal-qərbində Çilsulub krateri yerləşir. Krater 65 milyon il önçə iri meteoridin yerlə toqquşması nəticəsində meydana gəlmişdir. Ərazinin böyük hissəsini bitki örtüyündən məhrumu nəticəsində Dinozavrların məhvinə gətirib çıxarmışdır. IV əsrdən X əsrə qədər ərazidə Maya sivilizasiyası mövcud olmuşdur. Burada arxeoloji tapıntılara və tikilililərə rast gəlinir. Üstəlik əraziyə xas piramidalar gözəlliyi ilə seçilir. Ən məşhur şəhərləri Çiçen-İsa, Uşmal və Tulum.
Yukatan yarımadasına ayaq basan ilk avropalı 1517-ci ildə Fransisko Ernandes de Kordoba olmuşdur. 1518-ci ildə isə Xuan de Qrixalva sahilboyu əraziləri tədqiq etmişdir. Yukatanın fəthi uzun və çətin proses olmuş, bu prosesə 1527-ci ildə Fransisko de Montexo başlamışdır. Maya xalqlarının güclü müqaviməti səbəbindən fəth bir neçə mərhələdə aparılmışdır. Nəhayət, onun oğlu Fransisko de Montexo "El Mozo" 1542-ci ildə qədim maya şəhəri Tixo üzərində Merida şəhərini salmış və bununla Yukatanın böyük hissəsi ispanların nəzarətinə keçmişdir. Şəhər müxtəlif dövrlərdə Qvatemala kapitanlığına və Yeni İspaniya vitse-kralığına tabe edilmiş, sonradan isə Meksika imperiyasının tərkibinə daxil olmuşdur.
Yarımadanın adı yerli əhalinin dilində «Biz sizi başa düşmürük» anlamında işlədilir. Bu kəlməni eşidən ilk Konkistadorlar verdikləri «Biz haradayıq, bu torpağın adı nədir?» sualına cavab olaraq eşitmişdirlər[1].
Yarımada dəfələrlə müstəqilliyə cədh göstərmişdir. Ərazidə yaşıyan kreollar özlərini müstəqil millət hesab edərək müstəqillik istəyirdilər. 1841—1848 cı illərdə yarımadada Yukatan Respublikası elan edilir və Meksikadan ayrılırlar.
1847-ci ildə torpaq sahibləri mərkəzi hökumətə qarşı çıxaraq özlərinə tərəfdar artarmağa başladılar və Mayalılara ümid bağladılar. Ancaq Mayalılar silahlarını təkcə mərkəzi hökumətə deyil həmçinin üsyançılara qarşı çevirirlər. Bunun nəticəsində Birinci Yukatan müharibəsi başlayır. Müharibə 1901-ci ildə bitsədə ayrı-ayrı qruplar arasında müharizə uzun zaman davam etmişdir.
- ↑ "bibliotekar.ru". 28 iyul 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 iyun 2015.