Yeni Zelandiya çoban iti — Yeni Zelandiyanın yerli it cinsi. Əsasən qoyun sürülərinin idarə edilməsi üçün istifadə olunur. Bu böyük və güclü quruluşa malik itlər, xüsusilə dağlıq və sərt ərazilərdə fəaliyyət göstərən təsərrüfatlarda işləmək üçün inkişaf etdirilmişdir.[1]
| Yeni Zelandiya çoban iti | |
|---|---|
 | |
| Mənşəyi | |
| Ölkə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yeni Zelandiya çoban itləri böyük, dərin sinəli itlərdir və ümumiyyətlə 25-45 kq arasında çəkiləri olur. Kürkləri müxtəlif rənglərdə ola bilər, ən çox qara və sarı rənglərə rast gəlinir, lakin ağ və "brindle" rəngləri də mövcuddur. Kürkləri hamar, sərt və ya qızılı ola bilər. Adətən qulaq ucları aşağıya doğru əyilmiş olur. Yeni Zelandiya çoban itləriin boyu 56-66 sm arasındadır. Bu itlər yüksək zəkaya, çevikliyə və dözümlülüyə malik olmalıdır, çünki dağlıq və sərt ərazilərdə uzun məsafələr qət edərək qoyun sürülərini idarə edirlər. Yeni Zelandiya çoban itləriin hürməsi dərin və təkrarlanandır, bu da onların uzun müddət ərzində davamlı olaraq hürmələrinə imkan verir.[2][3]
Yeni Zelandiya çoban iti cinsi, Yeni Zelandiyanın yüksək dağlıq bölgələrindəki kənd təsərrüfatı şəraitinə uyğun olaraq inkişaf etdirilmişdir. Bu itlər, çətin və böyük ərazilərdə işləmək üçün istifadə edilirdi. İlk Yeni Zelandiya çoban itləri haqqında məlumatlar 19-cu əsrin sonlarına təsadüf edir. 1870-ci ildə Yuxarı "Waitaki"də xüsusi bir sınaq elan edilmişdir. 1884-cü ildə "Otago Daily Times" qəzetində "huntaway qoyun itləri" ilə bağlı elanlar dərc olunmuşdur, 1885-ci ildə isə huntavey kolliləri artıq satılırdı. 20-ci əsrdə Yeni Zelandiya çoban iti cinsi, heading itlərindən müstəqil bir cins olaraq inkişaf etmişdir.[4][5][6]
Yeni Zelandiya çoban iti cinsi 2013-cü ilin avqustunda Yeni Zelandiya Kennel Klubu (NZKC) tərəfindən tanınmışdır. Bu, Yeni Zelandiya mənşəli bir cinsin ilk tanınmasıdır. "Yeni Zelandiya Qoyunçuluq üçün İt Sınaqları Assosiasiyası" hesab edir ki, Yeni Zelandiya çoban iti heç vaxt sərgilərdə göstərilməməlidir, çünki rəng, növ və ölçü baxımından böyük fərqlər var və sərgidə onların əsas işlərini, yəni sürüləri idarə etmək qabiliyyətini sübut etmək mümkün deyil. Həmçinin, Yeni Zelandiya çoban iti iti yalnız ev heyvanı olaraq saxlanılmamalıdır. Cinsin rəsmi standartlarında heç bir dəyişiklik, "Yeni Zelandiya Qoyunçuluq üçün İt Sınaqları Assosiasiyası" ilə məsləhətləşmədən edilə bilməz.[7][8]
Yeni Zelandiya çoban iti cinsində ən çox rast gəlinən sağlamlıq problemlərindən biri bud displaziyasıdır. Bu vəziyyətdə, diz oynağı düzgün formalaşmır və it tez-tez büdrəyir və ya gəzərkən ləngidir. Sümük xərçəngi də bu cinsin qarşılaşdığı başqa bir sağlamlıq problemidir. Görünən şiş, ləngimə və ya ağrı sümük xərçənginin əlamətləri ola bilər. Uzun qulaqları olan itlərdə qulaq infeksiyaları da ümumi problemdir. Torpaq və çirkli maddələr qulaqlarda yığılaraq bakteriya inkişafına və infeksiyaya səbəb ola bilər. Qulaqların müntəzəm təmizlənməsi infeksiyanın qarşısını almaq üçün vacibdir.[9]
Yeni Zelandiya çoban iti balaları və böyükləri üçün uyğun qidalanma çox önəmlidir. Balaların pəhrizi, görmə qabiliyyəti və beyin inkişafını dəstəkləmək üçün DHA ilə zəngin olmalıdır. Zülal, əzələlərin və sümüklərin inkişafını dəstəkləyir. Böyüklərin pəhrizində isə zülal, əzələlərin və qığırdaq toxumasının güclənməsinə kömək edir. Kalsium, sümük sağlamlığını qoruyur və bud displaziyasının qarşısını alır. Yağ, uzunmüddətli fəaliyyətlər üçün enerji təmin edir, A vitamini isə sağlam görmə qabiliyyətini qoruyur. Böyük itlər gün ərzində iki dəfə qidalanmalıdır, bu da yeməyin həzm olunmasına kömək edir.[10]
- ↑ Коршунов А. Новая Зеландия // «Аэропорт Пермь» (журнал). Вячеслав Текоев. Главный редактор Юлия Ворожцова (русский). № 2 (3). Пермь: Траектория. — 2012. — 03 mart. — 38.
- ↑ Clive Dalton. 'Farm dogs – Heading dogs, huntaways and all-purpose dogs Arxiv surəti 28 iyun 2012 tarixindən Wayback Machine saytında', Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand, updated 1-Mar-09 Arxivləşdirilib 2012-06-28 at the Wayback Machine, Retrieved 4 August 2012
- ↑ "A Dog's Show". NZ on Screen. 2010-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 September 2023.
- ↑ "Page 3 Advertisements Column 8". Evening Post. 7 October 1885. 2016-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 August 2012 – Papers Past, National Library vasitəsilə.
- ↑ "Page 1 Advertisements Column 3". Otago Daily Times. 25 August 1884. 2016-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 August 2012 – Papers Past, National Library vasitəsilə.
- ↑ "MACKENZIE COUNTRY DOG TRIAL". Timaru Herald. 29 June 1870. 2016-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 August 2012 – Papers Past, National Library vasitəsilə.
- ↑ "AgriHQ". 2014-03-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-16.
- ↑ http://www.nzkc.org.nz/ Arxiv surəti 18 mart 2014 tarixindən Wayback Machine saytında, Retrieved 16 March 2014
- ↑ "Inherited diseases". Working Dog Centre, Massey University. 2 December 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 December 2016.
- ↑ "Hunterville Huntaway Festival". shemozzle.co.nz. 8 May 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 May 2018.