Yarım günbəz — bir binada yarı dairəvi bir sahə tutan və yarım günbəz şəklində olan bir memarlıq elementidir.[1] Qədim Roma memarlığında apsislərdə, ənənəvi kilsə memarlığında, İslam memarlığındakı məscidlər və eyvanlarda tez-tez istifadə olunurdu.[2][3]
Onun erkən istifadə formalarından biri Roma kult təsvirlərini örtmək üçün olmuşdur.[3] Onlar Qədim Roma və ənənəvi kilsə memarlığında rast gəlinən bir xüsusiyyətdir. Yarım günbəz Bizans memarlığında və erkən xristian memarlığında mövcud olmuşdur.[3] İslam memarlığında isə məscidlərdə və eyvanlarda önə çıxır. Bəzi məscidlərdə isə şüşə mozaika ilə bəzədilmiş yarım günbəzlər mövcuddur.[4] VI əsrin ikinci yarısında Osmanlı memarlığında günbəzlərlə bərabər yarım günbəzlərdən istifadə edilməyə başlanmışdır.[5] Yarım günbəzlər Roma hamamlarında, saraylarda və böyük tikililərdə geniş yayılmışdı.[6] Britaniyada erkən orta əsrlər zamanı apsis tikilən zaman onun üstünü yarım günbəzlə örtürdülər.[6] XI əsrin Normandiyasında hər bir kilsənin hər bir apsisinin üstündə bir yarım günbəz var idi. Kilsələrin şərq ucu kvadrat formasında tikilməyə başlandıqdan sonra isə, yarım günbəzlər istifadədən çıxmışdır.[6]
- ↑ 'Masonry and Stone Cutting', Carpentry and Building Vol. XI, No. 4 (April 1889), p. 75
- ↑ Illustrated Dictionary of Historic Architecture, ed. Cyril M. Harris (New York: Dover Publications, 1983), p. 485
- ↑ 1 2 3 The Grove Encyclopedia of Medieval Art and Architecture, Volume 2, ed. Colum Hourihane (New York: Oxford University Press, 2012). p. 303
- ↑ Sheila D. Campbell, The Mosaics of Anemurium (Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1998), p. 37
- ↑ Andrew C. Hess, The Forgotten Frontier: A History of Sixteenth-Century Ibero-African Frontier (Chicago: University of Chicago Press, 2010), p. 203
- ↑ 1 2 3 Francis Bond, Gothic Architecture in England: An Analysis of the Origin & Development of English church Architecture from the Norman Conquest to the Dissolution of the Monasteries (London: B.T. Batsford; New York: Scribner's, 1906), p. 283
- Hachlili, Rachel. Ancient Jewish art and archaeology in the diaspora. (Handbook of Oriental Studies. Section 1: The Near and Middle East.) Leiden: Brill, 1998 (ISBN 90-04-10878-5, Google Books)
- Kim, Tae Won; John H. Christy & Jae C. Choe: "Semidome building as sexual signaling in the fiddler crab Uca lactea (Brachyura: Ocypodidae)", in Journal of Crustacean Biology, Vol. 24:4 (2004), pp. 673-679 (abstract)
- David Talbot Rice, Byzantine Art, 3rd edn 1968, Penguin Books Ltd
- Vadnal, Jane: Glossary of Medieval Art and Architecture (University of Pittsburgh)