Xurşidbanu Natəvanın büstü — Xurşidbanu Natəvanın Şuşadakı qəbirüstü abidəsi. Əməkdar incəsənət xadimi Həyat Abdullayeva tərəfindən Xurşidbanu Natəvanın anadan olmasının 150 illiyi münasibətilə hazırlanmışdır.
| Xan qızı Natəvanın abidəsi | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Yerləşir | Şuşa |
| Memarlıq üslubu | Büst |
| Heykəltaraş | Namiq Dadaşov |
| Tikilib | 1982 |
| Material | tunc |
| Saxlanıldığı yer | Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi, Bakı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bürünc büst azərbaycanlı heykəltəraş Həyat Abdullayeva tərəfindən hazırlanmışdır.[1] Şuşa Mədəniyyət Mərkəzinin həyətində yerləşən heykəlin açılışı isə 1982-ci ilin yay aylarında Heydər Əliyev tərəfindən edilmişdir. 1992-ci ilin may ayında Şuşanın erməni işğalına məruz qalması[2] nəticəsində şəhərdəki bir çox tarixi-mədəni abidələr, o cümlədən Natəvanın heykəli, zərər görmüşdür.[3][4] Heykəlin baş barmağı qəsdən kəsilmiş və daha sonra Gürcüstana aparılıb satılmışdır.[5]
Britaniyalı jurnalist Tomas de Vaal, Bakıda gördüyü bu abidələrin vəziyyəti barədə yazmışdır:
"Şəhəri ələ keçirdikdən sonra ermənilər qisas almaq məqsədilə Şuşadan olan üç azərbaycanlı musiqiçi və şairin bürünc büstlərini söküb satdılar və bu qalıqlar bu dəfə Tbilisidə bir metal qırıntıları alıcısının sayəsində möcüzəvi şəkildə xilas edilib. Mən bu üç bürünc büstü gördüm – acınacaqlı vəziyyətdə, güllə izləri ilə, onlar Qızıl Xaç Cəmiyyətinin Bakıdakı qərargahının həyətində uzanırdılar. Şairə Natəvan başı yaylıqla bağlanmış, əlində kitab tutmuş, baş barmağı sınıq; bəstəkar Hacıbəyov güllə izləri ilə, qoşa gödəkcəli və eynəyi sınıq halda, məşhur müğənni Bülbül isə mütəfəkkirə bənzəyən vəziyyətdə ... qabarıq bürünc alınlı."[6]
1993-cü ildə, Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə heykəllərin əridilib yoxa çıxarılmasının qarşısı alınmış və heykəl Bakıya gətirilmişdir.[7] Heykəl, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinə yerləşdirilərək 2000-ci ildən muzeyin kolleksiyasına daxil edilmişdir.[8]
Şuşa 2020-ci ilin noyabr ayında azad edildikdən sonra Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə, Natəvanın heykəli əvvəlki yerinə bərpa olunmuşdur. Heykəlin açılışı 2021-ci il yanvarın 14-də Prezident İlham Əliyev tərəfindən keçirilmişdir.[9][10]
- ↑ ABDULLAYEVA Həyat Həmdulla qızı // Azerbaijani National Encyclopedia (az.). 1. AMEA. ISBN 978-9952-441-02-4. 18 February 2019 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Durch, 1996. səh. 444
- ↑ de Waal, Thomas. "Shusha Armenians Recall Their Bittersweet Victory". Institute for War and Peace Reporting. 10 May 2002. 5 October 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 January 2021.
- ↑ "Шуша - цитадель Карабаха: почему она важна для азербайджанцев и армян" [Shusha is the citadel of Karabakh: why is it important for Azerbaijanis and Armenians]. BBC Russian Service (rus). 7 November 2020. 9 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 January 2021.
- ↑ de Waal, 2003. səh. 190
- ↑ "Глава 12. Шуша. Последняя цитадель" [Chapter 12. Shusha. The last citadel]. BBC Russian Service (rus). 12 July 2005. 22 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2021.
- ↑ Mehdiyev, Mushvig. "President Aliyev Visits Shusha, Breaks Ground for New Airport in Karabakh Region". Caspian News (ingilis). 17 January 2021. 17 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 January 2021.
- ↑ "Natavan bust then and today". Karabakh (ingilis). 8 October 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2021.
- ↑ "Rusiya Təhlükəsizlik Şurasında Qarabağ üzrə danışıqlar müzakirə edilib, Prezident İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada tarixi yerləri gəziblər" [The talks on Karabakh were discussed at the Russian Security Council, and President Ilham Aliyev and Mehriban Aliyeva visited historical sites in Shusha]. BBC Azerbaijani Service (az.). 15 January 2021. 21 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 January 2021.
- ↑ "Azerbaijani president, first lady visit building of executive power, house-museum of Bulbul in Shusha". Trend News Agency (ingilis). 15 January 2021. 17 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 January 2021.
- de Waal, Thomas. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. New-York: New-York University Press. 2003. ISBN 0-8147-1945-7.
- Durch, William J. UN Peacekeeping, American Politics, and the Uncivil Wars of the 1990s. New York: Palgrave Macmillan. 1996. ISBN 0-312-12930-0.