Xosrov Əlikürdi

Xosrov Əlikürdi 26 noyabr 1979-cu ildə anadan olmuşdur. O, 2009-cu il İran Yaşıl Hərəkatından sonra etirazçıların və siyasi məhbusların müdafiəsi ilə fəaliyyətə başlamışdır.^[6]

Fəaliyyəti təhsilinə ciddi təzyiqlərə səbəb olmuşdur. 2010-cu ildə Əllamə Təbatəbai Universitetinin ictimai hüquq üzrə magistratura proqramına qəbul olunmuş, lakin təhlükəsizlik orqanları tərəfindən "ulduzlu tələbə" (siyasi fəaliyyətinə görə qaralama siyahısına salınmış tələbələr) elan edilmiş, qeydiyyatına maneçilik törədilmişdir. İdarə Ədalət Məhkəməsi onun xeyrinə qərar vermişdir, lakin universitet rəhbərliyi bu qərarı icra etməkdən imtina etmiş və o, təhsilini Azad İslam Universitetinin Tehran bölməsində davam etdirməyə məcbur olmuşdur.^[6]

Sonradan ictimai hüquq üzrə doktoranturaya qəbul olunmuş, lakin fəaliyyətinə görə bir illik həbs cəzası çəkdikdən sonra qovulmuş və təhsilini davam etdirməkdən məhrum edilmişdir.^[6] "Twitter" profilində özünü "ictimai hüquq doktoranturasından məhrum edilmiş..." və "ulduzlu magistratura tələbəsi" kimi təqdim etmişdir.^[3]

Əlikürdi 2009-cu il İran Yaşıl Hərəkatından sonra etirazçıların müdafiə vəkili kimi fəaliyyətə başlamış və bundan sonra təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən dəfələrlə çağırılıb dindirilməyə məruz qalmışdır.^[6] Məhsa Əmini etirazları dövründə Xorasan ostanında bir çox həssas və simvolik işləri qəbul etmişdir. Onun müştəriləri arasında Əbülfəzl Adinizadə və Ərfan Rzayi Nəvainin ədalət axtaran ailələri, həmçinin Fatimə Sepehri, Məhəmmədhüseyn Sepehri və Kamal Cəfəri Yəzdi (14 siyasi fəalın bəyanatının imzalayanları) kimi tanınmış siyasi məhbuslar olmuşdur. O həmçinin, Səbzivarda su idarəçiliyi ilə bağlı nümayişlərdə həbs olunmuş təxminən yüz etirazçının işini qəbul etmişdir.^[2]

Əlikürdinin fəaliyyəti hüquqi təcrübə ilə məhdudlaşmamışdır. O, "Edamlara qarşı çərşənbə axşamları" kampaniyasının dəstəkçisi olmuş və dəfələrlə ölüm cəzasına qarşı çıxış etmişdir.^[7] Nadir hallardan biri olaraq, Məşhəd İslam İnqilab Məhkəməsinin filial rəhbərləri də daxil olmaqla üç məhkəmə rəsmisinə qarşı "intizam pozuntusu" ittihamı ilə rəsmi şikayət vermişdir.^[8]

Ölümündən qısa müddət əvvəl Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İran üzrə Faktaraşdırma Missiyasına məktub yazmış, özünü "təhlükə altında olan vəkil" kimi təqdim etmiş, ona qarşı uydurulmuş beş təhlükəsizlik işi olduğunu qeyd etmiş və "lazımı dəstək" istəmişdir.^[2] Həmçinin, həmkarlarını xəbərdar etmişdi ki, təhlükəsizlik qurumları ona qarşı "yeni işlər" hazırlayır və "fiziki aradan qaldırma niyyəti" daşıyır.^[9]

Fəaliyyəti nəticəsində 2023-cü ilin noyabr ayında Məşhəd İnqilab Məhkəməsinin birinci filialı tərəfindən "dövlət əleyhinə təbliğat" ittihamı ilə bir il həbs, Nehbəndan şəhərinə iki il sürgün, iki il ölkədən çıxma qadağası, iki il vəkillik fəaliyyətindən məhrumetmə və iki il sosial media fəaliyyətindən məhrumetmə cəzasına məhkum edilmişdir.^[2][9] 2024-cü ilin fevral ayında cəzasını çəkmək üçün Vəkilabad həbsxanasına köçürülmüşdür. Təxminən səkkiz aydan sonra 2024-cü ilin oktyabr ayında şərti azadlığa buraxılmış, lakin 2025-ci ilin yanvar ayında yenidən həbs olunaraq həbsxanaya qaytarılmışdır. Nəhayət, 30 yanvar 2025-ci il tarixində cəzasını tam çəkdikdən sonra azadlığa buraxılmışdır.^[6]

Xosrov Əlikürdinin cəsədi 6 dekabr 2025-ci ildə, səhər saatlarında Məşhəddə yerləşən ofisində aşkar edilmişdir.^[2] İran İslam Respublikasının rəsmi qurumları, o cümlədən Xorasan Rəzəvi ostanının qubernatorunun təhlükəsizlik müavini, məhkəmə-tibbi ekspertiza rəyinə əsasən ölüm səbəbinin "ürəktutması" olduğunu bəyan etmişdilər.^[10]

Bu rəsmi versiya dərhal hüquqşünaslar, insan haqları müdafiəçiləri və yaxınları tərəfindən etirazla qarşılanmışdır. Çoxsaylı mənbələrə, o cümlədən vəkil Mərziyə Məhəmmədiyə görə, Əlikürdidə ürək xəstəliyi tarixçəsi olmayıb və tam sağlam vəziyyətdə olmuşdur.^[2] Yaxınlarının göstərdiyi dəlillər arasında ağız və burundan qanaxma, baş nahiyəsinə zərbə əlamətləri qeyd olunmuşdur.^[9] Məlumatlara əsasən, cinayət istintaq polisi ilə bağlı hadisə üzrə ilkin olaraq "qətl" işi açılmışdır.^[2]

Cəsədin aşkar edilməsindən sonra təhlükəsizlik qüvvələri yerə nəzarəti ələ keçirmiş, ofis və binadakı 16 müşahidə kamerasının sabit disklərini müsadirə etmişdilər.^[11] Qardaşı Cavad Əlikürdi həqiqətin aşkar edilməsinin bu görüntülərin "tam və kəsintisiz" qaytarılmasından asılı olduğunu bildirmişdir. O, görüntülərdən "hətta bir saniyə" belə itkin düşərsə, İran İslam Respublikasının məhkəmə sisteminə etimad etməyəcəyini və qardaşı üçün ədalət tələbini beynəlxalq forumlarda qaldıracağını xəbərdar etmişdir.^[11]

Ailəyə yaxın mənbələrə görə, təhlükəsizlik və Kəşfiyyat Nazirliyi agentləri dostlara və ailə üzvlərinə təzyiq göstərmiş, ölüm səbəbini "ürəktutması" elan etməyə və cənazənin tez buraxılması ilə dəfnin sürətləndirilməsinə çalışmışdılar.^[2][10] Dəfndən sonra Cavad Əlikürdi və digər ailə üzvləri Məşhəd Kəşfiyyat İdarəsinin agentləri tərəfindən "həbs və ölüm" təhdidlərinə məruz qalmışdılar.^[12]

Xosrov Əlikürdinin dəfn mərasimi 7 dekabr 2025-ci ildə Səbzivarda yerləşən qəbiristanlıqda güclü təhlükəsizlik tədbirləri altında, izdihamın üzərində dronlar uçuşu ilə keçirilmişdir. Buna baxmayaraq, yas tutanlar və ədalət axtaran ailələr "Ey qəhrəmanımız Xosrov, sənin yolun davam edir" və "Bu düşmüş çiçək vətənə bir hədiyyədir" kimi şüarlar səsləndirmişdilər.^[13]