Xaris Münasiboviç Yusupov (başq. Харис Монасип улы Йосопов, rus. Харис Мунасипович Юсупов; 24 avqust 1929, Arkaul[d], Başqırd MSSR – 7 iyun 2009) — sovet və başqırd güləşçisi, Çelyabinskin Cənubi Ural cüdo məktəbinin qurucusu.[1][2]
| Xaris Yusupov | |
|---|---|
| başq. Харис Монасип улы Йосопов rus. Харис Мунасипович Юсупов | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 avqust 1929 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 7 iyun 2009 (79 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| İdman növü | idman güləşi |
1958-ci ildə Çelyabinsk Pedaqoji İnstitutunu bitirdi.
1958-60-cı illərdə "Spartak" Könüllü İdman Cəmiyyətinin Başobslovetində məşqçi, Kumertau İES-da bədən tərbiyəsi müəllimi kimi işləmişdir.
1960-cı ildə Çelyabinskdə Ural cüdo məktəbini təsis etdi. 1960-70-ci illərdə Çelyabinsk Ali Aviasiya Məktəbində Bədən tərbiyəsi müəllimi, Dynamo İdman Cəmiyyəti regional şurasının baş məşqçisi (1969-cu ildən kapitanı),
17 il (1969-1988-ci illərdə) SSRİ milli cüdo komandalarının məşqçisi olmuşdur.[3]
1970-73-cü illərdə Omsk Bədən Tərbiyəsi İnstitutunun Çelyabinsk şöbəsinin baş müəllimi kimi çalışmışdır.
1973-cü ildən Çelyabinsk Bədən Tərbiyəsi İnstitutunda işləməyə başlayır, güləş kafedrasının müdiri olur, 1995-ci ildən isə professor adını qazanır.
1969-88-ci illərdə gənclər arasında SSRİ yığma komandalarının məşqçisi idi.
1993-cü ildən X. M. Yusupovun mükafatları uğrunda Çelyabinskdə beynəlxalq cüdo turnirləri keçirilir.
Ural Dövlət Bədən Tərbiyəsi Universitetinin Güləş nəzəriyyəsi və metodologiyası şöbəsinin professor məsləhətçisi olmuşdur.
- SSRİ-nin əməkdar məşqçisi (1975),
- RSFSR-in əməkdar məşqçisi (1969),
- RSFSR-nin əməkdar bədən tərbiyəsi işçisi (1989),
- Klassik güləş üzrə SSRİ İdman ustası (1959),
- Sərbəst güləş üzrə SSRİ İdman ustası (1960),
- Sambo üzrə SSRİ İdman Ustası (1967),
- RSFSR-in kureş milli güləşi üzrə idman ustası (1960),
- Beynəlxalq Cüdo kateqoriyasının hakimi (1975),
- Ümumittifaq Sambo Kateqoriyasının hakimi (1970),
- Yunan-Roma (1956) və Sərbəst (1959) güləş növləri üzrə respublika dərəcəli hakim.
- Milli (1960) və Sərbəst güləş (1958-60) növləri üzrə RSFSR çempionu,
- Klassik güləş üzrə SSRİ Silahlı Qüvvələrinin çempionu (1953).
- BMSSR-nin çoxqat çempionu.
Ümumittifaq (1970-85) və Ümumrusiya (1971-ci ildən) cüdo federasiyalarının üzvü.
Kureş güləşi üzrə RSFSR-in ilk çempionu olmuşdur.[4]
- Çelyabinsk şəhərinin fəxri vətəndaşı (2005).
- "Şərəf" və Salavat Yulayev ordenlərinin kavaleri, Çelyabinsk oblastı qarşısında xidmətə görə nişan almışdır.
- 8 iyul 2012-ci ildə Xaris Yusupovun 1989-2009-cu illərdə Çelyabinsk şəhərində (Tsvillinqa küçəsi, 36) yaşadığı və işlədiyi evdə onun xatirəsinə lövhə qoyulmuşdur.
- ↑ "Челябинский рабочий — Башкиры". 2013-11-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-06.
- ↑ "Харис Батыр" (PDF). 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- ↑ "Федерация дзюдо Челябинской области учебный Центр олимпийской подготовки по дзюдо Основатель дзюдо в Челябинской области". 2022-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.
- ↑ "VI чемпионат мира по борьбе на поясах: интересные факты". 2018-05-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-08.