Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinXan qızı bulağı — Şuşada Çöl Qala məhəlləsində Xan qızı Natəvanın sarayının yanında yerləşən bulaq[1][2]. Bulaq XIX əsrdə Xurşidbanu Natəvanın sifarişi ilə tikilib[3]
| Xan qızı Natəvan Bulağı | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Şuşa |
| Yerləşir | Şuşa |
| Aidiyyatı | Qarabağ xanlığı |
| Sifarişçi | Xurşidbanu Natəvan |
| Tikilmə tarixi | 1871-ci il |
| İstinad nöm. | 5043 |
| Kateqoriya | Bulaq |
| Əhəmiyyəti | Yerli əhəmiyyətli |
| 39°45′51″ şm. e. 46°45′03″ ş. u. | |
 |
|
  Xan qızı Natəvan Bulağı |
|
1992-ci ilin 8 may tarixində Şuşa işğal edildikdən sonra bulaq baxımsız qalıb. Nəticədə bulağın suyu quruyub, özü isə baxımsız vəziyyətə düşüb.
Bulaq, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
2020-ci ildə Şuşa İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə azad edildikdən sonra bulaqda təmir işləri aparılmış və o yenidən insanların istifadəsinə verilmişdir.
Şuşa şəhəri salındıqdan sonra onun əhalisi içməli suya olan tələbatını həyətdə qazılmış quyular vasitəsilə təmin etməyə çalışıb. Lakin bu suların əksəriyyəti duzlu olduğu üçün içməyə yararlı deyildi. Şəhərdə yalnız iki içməli su quyusu var idi[4]. Bu isə 30 min əhalisi olan bir şəhər üçün az idi. Buna görə də insanlar suya olan ehtiyaclarını şəhərdən 3-4 km uzaqlıqda olan dağlardan, Daşaltı və Xəlfəli çaylarının sahillərindəki çeşmələrdən təmin edirdilər[4]. Onlar bu çeşmələrdən tuluqlara su doldurub at və eşşəklərlə şəhərə daşıyırdılar. Suyun uzaqdan gətirilməsi onun qiymətinin də baha olmasına səbəb olurdu. Varlı ailələr suya il ərzində 50 rubl pul xərcləyirdilər. Kasıb əhali isə çox vaxt elə şor bulaqlardan və ya yağış sularından istifadə etməyə məcbur qalırdı. Onlar evlərin damından axan suyu həyətin dibində yerin altında tikdikləri su anbarına yönəldib onu istifadə üçün toplayırdılar[4]. Şəhərin içməli su ehtiyacını ödəmək üçün şəhərdə müxtəlif su bulaqları tikilməyə başladı. Bu bulaqlar öz memarlıq üslublarına və fərqliliklərinə görə hazırda şəhərin tarixi abidələri sırasındadırlar[5].
Bulaqlardan birinin tikintisini Xurşidbanu Natəvan öz üzərinə götürür[6]. O, 1871-ci ildə əhalini içməli su ilə təmin etmək üçün şəhərdən yeddi kilometr aralıda Sarıbaba dağının ətəyindən Şuşaya su kəməri çəkdirir. Kəmərin tikinti işləri 1 il 6 ay davam edir və 1873-cü il avqustun 18-də uğurla başa çatır[7][8]. Bulağın açılış mərasimində iştirak etmək üçün beş min nəfər toplaşır. Xurşidbanu Natəvan bulağın çəkilməsinə 100 min manat qızıl pul xərcləyir[7]. Suyun çəkilişində iştirak edənlərə puldan əlavə, 180 qoyun və 20 dəst bahalı xələt bağışlamışdı[9]. Şair və rəssam Mir Möhsün Nəvvab suyun çəkilməsinə maddeyi-tarix yazmış və Xurşidbanu bəyimin xeyirxah işini təqdir etmişdir[7].
Su kəməri saxsı borularla çəkildiyi üçün suyu sərin olurdu. Sonradan saxsı borular bürünc borularla əvəz edilib[10]. Həmin suyu insanlara təqdim etmək üçün Xurşidbanu Natəvanın saray kompleksinin ərazisində[11] Çölqala məhəlləsində Xan qızı bulağı tikilir. Bulaq ağ mərmərdən tikilib, 12 gözdən və 8 guşəli çarhovuzdan ibarətdir[12].
1992-ci ilin 8 may tarixində Şuşa işğal edildikdən sonra bulaq baxımsız qalıb. Nəticədə bulağın suyu quruyub[13], özü isə baxımsız vəziyyətə düşüb[14][15][16].
Bulaq, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.[17][18]
2020-ci ildə Şuşa İkinci Qarabağ müharibəsi dövründə azad edildikdən sonra bulaqda təmir işləri aparılmış və o yenidən insanların istifadəsinə verilib[19][20][21].
- ↑ Nazim Məmmədov. Azərbaycan Respublikasının Şuşa şəhərinin tarixi (PDF). Bakı: Avropa nəşriyyatı. 2016. səh. 566. 12 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 22 noyabr 2022.
- ↑ Şuşa - qədim Azərbaycan diyarı (PDF). Bakı. 2009. səh. 4. 18 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 8 noyabr 2022.
- ↑ Qarabağ abidələri (PDF). Bakı: Günəş nəşriyyatı. 2009. səh. 58. ISBN 978-9952-440-47-8. Archived from the original on 19 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2022.
- ↑ 1 2 3 Вугар Иманов. "История создания "Хан-гызы булагы" – как в Шушу был проведен первый водопровод" (rus). trend.az. 21 yanvar 2021. 6 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Yaqub Mahmudov, Camal Mustafayev. Şuşa, Pənahabad (PDF). Bakı: Təhsil nəşriyyatı. 2012. səh. 114-115.
- ↑ Zahid Rza. "Tək inci, "Xan qızı" Xurşidbanu Natəvan" (az.). İki sahil qəzeti. 16 mart 2022. 27 mart 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ 1 2 3 Vasif Quliyev. "Şuşanın bulaqları" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi . 30 aprel 2021. 11 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ ""Şuşa mədəniyyətinin inciləri" layihəsinin ilk təqdimatı Xurşidbanu Natəvana həsr olunub" (az.). culture.gov.az. 31 yanvar 2021. 28 iyul 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Васиф Гулиев. "Шушинские родники" (rus). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 4 may 2021. 16 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Tahir Ağaməmmədov. "Şuşa şəhərinin tarixi memarlıq abidəsi sayılan bulaqları" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 11 oktyabr 2022. 23 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Под общей редакцией М. А. Казиева. Город Шуша. Дом Хуршуд Бану Натаван // Азербайджан (Исторические и достопримечательные места). Bakı: Издательство АН Азербайджанской ССР. 1960. səh. 92.
- ↑ "Xan qızı bulağı" (az.). anl.az. Archived from the original on 23 noyabr 2022. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Azerbaijan's prominent cultural figures visit "Khan gizi" spring" (ingilis). report.az. 18 sentyabr 2021. 23 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Tofiq Süleymanov. ""Şuşada 330-dan çox abidə dağıdılıb"" (az.). azvision.az. 22 fevral 2021. 23 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Ильхам Алиев посетил восстановленный в Шуше родник «Хан гызы»" (rus). Zerkalo. 12 may 2021. 23 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ Murad Orucov. "Qarabağın sonuncu varisi – Xan qızı Natəvanın ürəkdağlayan yadigarı" (az.). sputnik.az. 6 avqust 2021. 23 noyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (az.). mct.gov.az. 2 avqust 2001. 7 iyul 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Недвижимые исторические и культурные памятники местного значения" (rus). armenianvandalism.preslib.az. 6 yanvar 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Prezident İlham Əliyev Şuşada bərpa edilən "Xan qızı" bulağında olub" (az.). APA Group. 12 may 2021. 13 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri Şuşada "Xan qızı" bulağında olublar" (az.). President.az. 15 iyun 2021. 22 sentyabr 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.
- ↑ "Ilham Aliyev visited the restored "Khan gizi" spring in Shusha" (az.). president.az. 12 may 2021. 23 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 noyabr 2022.