Xan hamamı (Dərbənd)

Orta əsr şəhər və qalalarında, eləcə də saray komplekslərində hamamın mövcudluğu cəmiyyətin yüksək inkişaf səviyyəsinin əlaməti idi. Xan hamamı kompleksinin Narınqala qalasında yerləşməsi, onun birbaşa saray əyanları və Xan ailəsi tərəfindən istifadə olunduğunu təsdiqləyir. Ümumi sahəsi 240 kvadrat metr təşkil edən Xan hamamı ciddi şəkildə müəyyən edilmiş həftə günlərində Xan, onun xanımları və ən yaxın ətrafı tərəfindən ziyarət olunur və yüksək səviyyədə mühafizə edilirdi.

Hamam yeraltı və yarı-yeraltı tipli, bir mərtəbəli, tağlı-gümbəzli tikilidir. Tikili gümbəzlərdə və tağlarda yerləşdirilmiş xüsusi dəliklər vasitəsilə yuxarıdan gələn işıqla təmin olunur. Yalnız şərq fasadı torpaq altında qalmamışdır və birbaşa xan sarayına tərəf açılır. Divarlar, gümbəzlər və tağlar sarı rəngli əhəngdaşı (çanaqlı əhəngdaşı) ilə hörülmüşdür. Hamamın tavan konstruksiyası yüksək səviyyədə düşünülmüşdür. Bu konstruksiya nəinki planın mürəkkəb funksional quruluşunu nəzərə alır, həm də tağ və gümbəzlərin konstruktiv xüsusiyyətlərindən istifadə edərək qarşılıqlı əlaqəli və tarazlaşdırılmış bir sistem yaradır.

Şərq hamamları üçün xarakterik olan istilik prinsipinə əsaslanaraq tikilmişdir. Ocaq döşəmənin altında yerləşirdi. Ocaq suyu qızdıraraq eyni zamanda daş döşəməni də isidirdi. Qızğın hava keramik borular vasitəsilə hamamın ətrafına ötürülürdü, bununla da bütün tikili qızdırılırdı.

Hamam daxildə funksional olaraq bir neçə hissəyə bölünürdü: İki böyük zal: soyuq zal (soyunma və istirahət üçün) və isti zal (ssas yuyunma və otağı). İçərisində hovuzlar yerləşən bir neçə kiçik otaq da vardı.

Xan hamamı orta əsr Dərbəndində yeganə deyildi. Şəhərdə cəmi altı qədim hamam qorunub saxlanılmışdır. Xan-hamamının sitadelin daxilində yerləşməsinə baxmayaraq, digər beş hamam şəhərin məhəllələrində (mağallarda) yerləşirdi: Bazar hamam (8-ci məhəllədə, köhnə bazar meydanının yerində); Məscid hamam; Qızlar hamamı (XIII əsrə aid olan bu hamam 1950-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir. Hazırda onun binasında Qədim Dərbəndin Mədəniyyət və Məişət Muzeyi yerləşir); Qırxlar hamamı (XVII əsrdə tikilmiş, Cümə məscidinin yaxınlığında yerləşir. XXI əsrin əvvəllərində rekonstruksiya olunmuş və yenidən istifadəyə verilmişdir) və Hacı Tağı hamamı (1-ci məhəllədə yerləşir).

1970-ci ildə dağılmış vəziyyətdə olan hamam binası bərpa edilmiş və muzey obyektinə çevrilmişdir. Hal-hazırda Dərbənd Dövlət Tarix-Memarlıq və İncəsənət Muzey-Qoruğunun tərkibindədir.

•  
  Günbəz
•  
  Hörgü divarları
•  
  Hamamın giriş hissəsi
•  
  Tavan (günbəz)
•  
  Günbəzlər

• Баня ханская - официальный сайт Дербентсткого Музея-Заповедника
• Ханская баня в цитадели Нарын-кала