Xaçgülükimilər (lat. Senecioneae) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin astrakimilər yarımfəsiləsinə aid bitki tribası.
| Xaçgülükimilər | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Xaçgülükimilər |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Bu triba, 150-dən çox cinsi və 3000-dən çox növü əhatə edir.[2] Senecioneae, dünyanın hər yerində, xüsusilə də mülayim və subtropik regionlarda geniş yayılmışdır.[3][4][5]
Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilər bir sıra ortaq xüsusiyyətlərə malikdir:
Çiçək quruluşu: Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilərin çiçəkləri, adətən, sarı rəngdədir və başcıq (capitulum) adlanan sıx bir çiçək qrupunda toplanır. Başcıq, çox sayda kiçik çiçəkdən ibarətdir və bir çiçək kimi görünür.[6]
Meyvə tipi: Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilərin meyvələri, papus adlanan tüklü və ya tüksüz bir quruluşa malik olan akendir. Papuslar, meyvələrin küləklə yayılmasına kömək edir.[7]
Kimyəvi tərkibi: Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilər pirolizidin alkaloidləri (PA) adlı bir qrup ikincil metabolit ehtiva edir. Bu alkaloidlər, bəzi növlərdə heyvanlar və insanlar üçün zəhərli ola bilər.[8]
Bu triba, təxminən 1000 növü əhatə edən Senecio cinsini də əhatə edir.[9]
Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilərin təbiətdə və insan həyatında müxtəlif rollar oynayır. Bəzi növlər, bağ və parklarda bəzək bitkisi kimi istifadə olunur. Digər növlər isə ənənəvi tibbdə istifadə olunur. Bununla birlikdə, bəzi Xaçgülükimilər tribasına aid bitkilərin pirolizidin alkaloidləri ehtiva etməsi səbəbindən, bu bitkilərin istifadəsində diqqətli olmaq lazımdır.
- ↑ Thorne R. F., Reveal J. L. An updated classification of the class Magnoliopsida (“Angiospermae”) (ing.). // The Botanical Review Springer Science+Business Media, 2007. Vol. 73, Iss. 2. P. 130. ISSN 0006-8101; 1874-9372 [67:AUCOTC2.0.CO;2 doi:10.1663/0006-8101(2007)73[67:AUCOTC]2.0.CO;2]
- ↑ Pelser, P.B.; Gravendeel, B.; van der Meijden, R. "Senecioneae". In: Kadereit, J.W. & Jeffrey, C. (eds.) The Families and Genera of Vascular Plants. Berlin: Springer-Verlag. VIII. Flowering Plants. Eudicots. Asterales. 2007: 388–410.
- ↑ Pelser, Pieter B; Nordenstam, Bertil; Kadereit, Joachim W.; Watson, Linda E. "An ITS phylogeny of tribe Senecioneae (Asteraceae) and a new delimitation of Senecio L.". Taxon. International Association for Plant Taxonomy (IAPT). 56 (4). November 2007: 1077–14E(–1062). doi:10.2307/25065905. JSTOR 25065905.
- ↑ Şablon:Cite eFloras
- ↑ Pieter B. Pelser, Barbara Gravendeel and Ruud van der Meijden. "Tackling speciose genera: species composition and phylogenetic position of Senecio sect. Jacobaea (Asteraceae) based onplastid and nrDNA sequences". American Journal of Botany. 89 (6). 2002: 929–939. doi:10.3732/ajb.89.6.929. PMID 21665692.
- ↑ Funk, V.A.; Susanna, A.; Stuessy, T.F.; Bayer, R.J. Systematics, Evolution, and Biogeography of Compositae. Vienna: International Association for Plant Taxonomy. 2009. ISBN 978-3-9501754-3-1.
- ↑ Jeffrey, C. Compositae: Introduction with key to tribes. In: Kadereit, J.W. & Jeffrey, C. (eds.) The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Eudicots. Asterales. Berlin: Springer-Verlag. 2007. 61–87.
- ↑ Pelser, P.B.; van der Meijden, R. "Senecio". In: Kadereit, J.W. & Jeffrey, C. (eds.) The Families and Genera of Vascular Plants. Berlin: Springer-Verlag. VIII. Flowering Plants. Eudicots. Asterales. 2010: 411–438.
- ↑ Nordenstam, B. "Senecioneae and Liabeae—systematic review". In: Kadereit, J.W. & Jeffrey, C. (eds.) The Families and Genera of Vascular Plants. Berlin: Springer-Verlag. VIII. Flowering Plants. Eudicots. Asterales. 2007: 205–291.