Vikipediya ?

"Türkiyə" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər — Vikipediya

Türkiyə

9.133 bayt əlavə edildi ,  12 gün öncə
→‎Memarlıq
()
() ()
 
=== Memarlıq ===
{{Şəkillər albomu
[[1923]]-cü ildən bəri Türkiyə ərazisində memarlıq daim inkişaf etmişdir. Mövcud memarlıq, müəyyən dövrlərdə respublika tarixində yaşanan ziddiyətlərdən formalaşmışdır. Bu ziddiyyətlərdən ən əhəmiyyətlisi, xüsusən respublikanın ilk dövrlərində ortaya çıxan şərq-qərb [[dilemma]]<nowiki/>sıdır. Bundan əlavə, milli-beynəlxalq, ənənəvi-modern, dini-dünyəvi və fərqli siyasi görüşlər kimi dilemmalar da memarlıq təcrübələrinin gedişatına təsir göstərmişdir. Lakin, bu dövrləri dəqiq bir şəkildə ayırmaq mümkün deyil.
| yer = right
| istiqamət = şaquli
| şəkil1 = Ziraat Bankası 5.JPG
| miqyas1 =
| alt1 =
| izah1 =
| şəkil2 = Istanbul4thVakıfHan 1.jpg
| miqyas2 =
| alt2 =
| izah2 = 1950-ci illərin memarlığı nümunəsi [[Ziraat Bank]] binası və [[Vəqflər oteli]]
}}
[[1923]]-cü ildən bəri Türkiyə ərazisində memarlıq daim inkişaf etmişdir.<ref>{{cite web |title=Geleneksel Türk Mimarisi |url=https://www.medyacuvali.com/blog/geleneksel-turk-mimarisi |website=Medya Çuvalı - Sanat, Düşünce ve Bilim Dünyası |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Türkiye mimarisi: Genel bir bakış {{!}} homify {{!}} homify |url=https://www.homify.com.tr/yeni_fikirler/4832960/tuerkiye-mimarisi-genel-bir-bakis |website=homify.com.tr |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref> Mövcud memarlıq, müəyyən dövrlərdə respublika tarixində yaşanan ziddiyətlərdən formalaşmışdır. Bu ziddiyyətlərdən ən əhəmiyyətlisi, xüsusən respublikanın ilk dövrlərində ortaya çıxan şərq-qərb [[dilemma]]sıdır.<ref>{{cite web|url=http://cadde.milliyet.com.tr/2013/12/30/HaberDetay/1656832/iSTANBUL_A_iMZASINI_ATTI|title=A list of the buildings designed by Mimar Sinan|access-date=9 avqust 2014}}</ref> Bundan əlavə, milli-beynəlxalq, ənənəvi-modern, dini-dünyəvi və fərqli siyasi görüşlər kimi dilemmalar da memarlıq təcrübələrinin gedişatına təsir göstərmişdir. Lakin, bu dövrləri dəqiq bir şəkildə ayırmaq mümkün deyil.<ref name=autogenerated2>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1993/08/22/travel/center-of-ottoman-power.html|title=Center of Ottoman Power|work=New York Times|last=Simons|first=Marlise|access-date=4 iyun 2009|date=22 avqust 1993}}</ref>
 
[[XVIII əsr]]<nowiki/>dən bəri türk memarlığına Avropa üslubları təsir etmişdir. Bu təsirləri əsasən [[İstanbul]]<nowiki/>un [[Dolmabağça sarayı|Dolmabağça]], [[Çırağan sarayı|Çırağan]], [[Fəriyyə sarayı|Fəriyyə]], [[Bəylərbəyi sarayı|Bəylərbəyi]], [[Küçüksu sarayı|Küçüksu]], [[İhlamur sarayı|İhlamur]] və [[Ulduz sarayı|Ulduz]] saraylarında görmək mümkündür.<ref>{{Cite book|title=A History of Ottoman Architecture|first=Godfrey|last=Goodwin|publisher=Thames & Hudson|year=2003|isbn=978-0-500-27429-3|url=}}</ref> Türkiyənin qurulduğu ilk illərdə memarlığın inkişafına dəstək verən [[burjuaziya]] olmamışdır. Bu səbəblə [[Osmanlı İmperiyası]] dövründə [[Elitizm|elitist]] məzmunu olan və yalnız saraya bağlı olan memarlar, memarlıqla məşğul ola bilərdi. Bu vəziyyət [[1950]]-ci illərdən bəri dəyişməyə başlasa da, özəl sektorun, memarlığın inkişafı və üstünlük təşkil etməsi xeyli sonra baş vermişdir.<ref name="First">{{cite web|url=http://www.archmuseum.org/Gallery/Photo_6_1_the-search-for-identity-1st-national-architecture-movement.html |title=The Search for Identity: 1st National Architecture Movement |publisher=ArchMuseum.org |access-date=20 yanvar 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110913161900/http://www.archmuseum.org/Gallery/Photo_6_1_the-search-for-identity-1st-national-architecture-movement.html |archivedate=13 sentyabr 2011 }}</ref><ref>{{cite web |title=Türkiye'deki en iyi 100 mimari eser |url=https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hurriyet-pazar/turkiyedeki-en-iyi-100-mimari-eser-40555055 |website=www.hurriyet.com.tr |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Türk sanatı ve mimarisi üzerine |url=https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/dusunenlerin-dusuncesi/turk-sanati-ve-mimarisi-uzerine-1953212 |website=Milliyet |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref>
{{Şəkillər albomu
| yer = left
| istiqamət = şaquli
| şəkil1 = ZorluCanterTowers.JPG
| miqyas1 =
| alt1 =
| izah1 =
| şəkil2 = YDA-Center-03.jpg
| miqyas2 =
| alt2 =
| izah2 = Modern türk memarlığı nümunələri olan [[İstanbul]] [[Zorlu Center]] və [[İzmir]] [[Folkart Towers]]
}}
Türk memarlığı, Osmanlı memarlığının ilk dövrü ilə olduqca oxşardır. [[1920]]-ci illərdə ilk milli memarlıq hərəkatı ilə xüsusi inkişaf müşahidə olunmuşdur. [[1930]]-[[1940]]-cı illərdə əsasən [[Almaniya]], [[Avstriya]] və [[İsveçrə]]<nowiki/>dən bir çox memar dəvət edilmiş və yeni məscidlər, ictimai binalar tikilmişdir.<ref name=turkisharch>{{cite web|title=Turkish Architecture in the Republican Period |url=http://www.archmuseum.org/Gallery/turkish-architecture-in-the-republican-period_6.html |website=archmuseum.org |access-date=18 fevral 2015 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150318163506/http://www.archmuseum.org/Gallery/turkish-architecture-in-the-republican-period_6.html |archivedate=18 mart 2015 }}</ref> [[1940]]-cı ildə başlayan [[İkinci Dünya müharibəsi|II Dünya Müharibəsi]]<nowiki/>ndən sonra xarici aləmdən təcrid olunmuş Türkiyədə memarlıq tənəzzülə uğramış və bu vəziyyət [[1950]]-ci ilə, ikinci milli memarlıq hərəkatına qədər, təsirli olmuşdur. Bu dövr, [[Türkiyədə tək partiyalı dövr|Türkiyədə tək partiyalı hakimiyyət]] ilə paralel olaraq bitmişdir.<ref name="tayyare">{{cite web|url=http://www.atelyemim.com/mimari/ramada_eng.html|title=Tayyare Apartment Building|publisher =AtelyeMim.com|access-date=2 fevral 2012}}</ref>
 
[[1960]]-cı il [[Türkiyədə dövlət çevrilişi (1960)|dövlət çevrilişi]]ndən sonra Türkiyə inşaat sənayesinə və memarlıq sektoruna təsir edən müxtəlif növ siyasi və iqtisadi böhranlarla qarşılaşdı. Bu çətinliklərə baxmayaraq, memarlar hələ də xüsusi binaların memarlığı ilə məşğul olmuşdur. [[Rasionalizm]]i geridə qoyan türk memarları, binalarını daha müasir formada dizayn etməyə çalışdılar. Bu dövrün əhəmiyyətli işlərinə [[İstanbul]]da [[Vəqflər oteli]], [[Ankara]]da [[Yaxın Şərq Tekniki Universiteti|Yaxın Şərq Texniki Universiteti]] kampusları, [[Türk Tarix Qurumu]] binası, [[Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi]] daxildir.<ref name="stateart">{{cite web|url=http://www.kultur.gov.tr/EN/belge/2-19911/ankara---state-museum-of-painting-and-sculpture.html|title=Ankara – State Museum of Painting and Sculpture|publisher=Republic of Turkey, Ministry of Culture|access-date=2 fevral 2012}}</ref><ref>{{cite journal |url=https://www.academia.edu/7839332|publisher=Yıldız Teknik Üniversitesi-Fen Bilimleri Enstitüsü|title=XIX. Yüzyış ve XX. Yüzyıl Başı Eminönü'nde Osmanlı Büro Hanları|language=tr|access-date=27 fevral 2013|last1=Yaşar|first1=Ahmet}}</ref><ref name="Ethnography">{{cite web|url=http://www.kultur.gov.tr/EN/belge/2-15190/ankara---ethnographical-museum.html|title=Ankara: Ethnographical Museum|publisher=Republic of Turkey, Ministry of Culture|access-date= 2 fevral 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,43992/ankara---tc-ziraat-bankasi-muzesi.html|title=Belge göster|publisher=}}</ref><ref name="işbank">{{cite web|title=Türkiye İş Bankası BİNASI|url=http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37157|website=envanter.gov.tr|access-date=18 fevral 2015|url-status=dead|archiveurl=https://archive.today/20150218204919/http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/37157|archivedate=18 fevral 2015}}</ref><ref name="bebek">{{cite web|url=http://archnet.org/library/sites/one-site.jsp?site_id=2946 |title=Bebek Mosque |publisher=ArchNet.org |access-date=2 fevral 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140103011035/http://archnet.org/library/sites/one-site.jsp?site_id=2946 |archivedate=3 yanvar 2014 }}</ref>
Türk memarlığı, Osmanlı memarlığının ilk dövrü ilə olduqca oxşardır. [[1920]]-ci illərdə ilk milli memarlıq hərəkatı ilə xüsusi inkişaf müşahidə olunmuşdur. [[1930]]-[[1940]]-cı illərdə əsasən [[Almaniya]], [[Avstriya]] və [[İsveçrə]]<nowiki/>dən bir çox memar dəvət edilmiş və yeni məscidlər, ictimai binalar tikilmişdir. [[1940]]-cı ildə başlayan [[İkinci Dünya müharibəsi|II Dünya Müharibəsi]]<nowiki/>ndən sonra xarici aləmdən təcrid olunmuş Türkiyədə memarlıq tənəzzülə uğramış və bu vəziyyət [[1950]]-ci ilə, ikinci milli memarlıq hərəkatına qədər, təsirli olmuşdur. Bu dövr, [[Türkiyədə tək partiyalı dövr|Türkiyədə tək partiyalı hakimiyyət]] ilə paralel olaraq bitmişdir.
 
[[1980]]-ci ilin [[yanvar]] ayında baş nazir [[Süleyman Dəmirəl]], Türkiyə iqtisadiyyatını ixracatlı böyüməyə istiqamətləndirmək üçün [[Turqut Özal]]ın hazırladığı geniş məqsədyönlü islahat proqramını həyata keçirməyə başladı.<ref>{{cite web |title=Ankara’da 1930 – 1980 Yılları Arası Sivil Mimari Kültür Mirası Araştırma, Belgeleme ve Koruma Ölçütleri |url=https://vekam.ku.edu.tr/tr/content/ankarada-1930-1980-yillari-arasi-sivil-mimari-kultur-mirasi-arastirma-belgeleme-ve-koruma |website=VEKAM |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Türkiye'de Mimarlık |url=https://www.turkcebilgi.com/t%C3%BCrkiye'de_mimarl%C4%B1k |website=Türkçe Bilgi |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref> Bu islahatlar tikinti sənayesinə və memarlığa müsbət təsir göstərdi.<ref>{{cite web |title=Türk Mimarisi) hakkında |url=http://www.azeribalasi.com/showthread.php/22844-turk-mimarisi-hakkinda |website=Azeribalası |accessdate=19 may 2020 |ref=Mimarlık Türklerin en eskiçağlardan beri uğraştığı sanatlardan biri*dir. Ortaya konan yapılar çok geniş bir alana yayıldığından çeşitli yerel özellikler gösterir*ler. Bu mimarlık önce Orta Asya döneminin izlerini taşır. Yapılarda göçebe yaşam biçimi*nin, Samanlık, Manicilik gibi inanışların etki*leri görülür. Bunu İslam dininin benimsenme*sinden sonra gelen ve tarımsal yerleşik yaşa*ma biçimlerinin belirlediği dönem izler. Son olarak da batılılaşma ile Sanayi Devrimi'nin etkileri bu mimarlığı yönlendirmiştir. Türk devletleri kalıcı yönetimler kurabildikleri za*man mimarlıkları da gelişmiş, özgün üslup özellikleri taşıyan ileri bir sanat düzeyine çıkmıştır. |language=tr}}</ref> [[Prefabrikasiya]] və [[şəffaf fasad]] kimi yeni üsullar [[1980]]-ci illərdə Türk memarlarına və podratçılarına təqdim edildi. Bundan əlavə, [[polad]], [[alüminium]], [[Plastmas|plastik]] və [[şüşə]] istehsalı artdı, bu da memarların kobud tikili formalarından azad olmasına imkan yaratdı.<ref>{{cite web |title=ORTA ASYA TÜRK MİMARİSİ |url=https://boertechinegazetesi.com/orta-asya-turk-mimarisi/ |website=Börteçine Gazetesi |accessdate=19 may 2020 |language=tr-TR |date=5 dekabr 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Osmanlı mimarisinin yapısı ve özellikleri |url=https://on5yirmi5.com/yasam/cevre/osmanli-mimarisinin-yapisi-ve-ozellikleri/ |website=Gençlik Haber Sitesi {{!}} On5yirmi5.Com |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Batılılaşma Dönemi Türk Mimari Sanatı – Defteriniz.com |url=https://defteriniz.com/batililasma-donemi-turk-mimari-sanati-cagdas-turk-sanati-tarihi-turk-sanat-tarihi/35030/ |website=defteriniz.com |accessdate=19 may 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite web |title=Bir kadirbilmezlik cenneti olarak Türkiye ve çağdaş Türk mimarisi {{!}} |url=http://mimdap.org/2018/01/bir-kadirbilmezlik-cenneti-olarak-turkiye-ve-cadhdath-turk-mimarisi/ |website=mimdap.org |accessdate=19 may 2020}}</ref>
[[1960]]-cı il [[Türkiyədə dövlət çevrilişi (1960)|dövlət çevrilişi]]<nowiki/>ndən sonra Türkiyə inşaat sənayesinə və memarlıq sektoruna təsir edən müxtəlif növ siyasi və iqtisadi böhranlarla qarşılaşdı. Bu çətinliklərə baxmayaraq, memarlar hələ də xüsusi binaların memarlığı ilə məşğul olmuşdur. [[Rasionalizm]]<nowiki/>i geridə qoyan türk memarları, binalarını daha müasir formada dizayn etməyə çalışdılar. Bu dövrün əhəmiyyətli işlərinə [[İstanbul]]<nowiki/>da [[Vəqflər oteli]], [[Ankara]]<nowiki/>da [[Yaxın Şərq Tekniki Universiteti|Yaxın Şərq Texniki Universiteti]] kampusları, [[Türk Tarix Qurumu]] binası, [[Atatürk Mədəniyyət Mərkəzi]] daxildir.
 
[[1980]]-ci illərdə memarlıq və tikinti sahəsində hökumət aparıcı rol oynayırdı.<ref name="kamer">{{cite web|url=http://www.mimarlikmuzesi.org/Gallery/Photo_29_7_1911-kamer-hatun-camisibeyoglu-istanbul.html |title=Kemer Hatun Mosque, Beyoglu, Istanbul |publisher=MimarlikMuzesi.org |access-date=2 fevral 2012 |language=Turkish |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120721010355/http://www.mimarlikmuzesi.org/Gallery/Photo_29_7_1911-kamer-hatun-camisibeyoglu-istanbul.html |archivedate=21 iyul 2012 }}</ref><ref name="mass">{{cite web|url=http://www.iphs2010.com/abs/ID204.pdf|title=Mass Housing Development by a Government Agency and the Politics of Urbanization|publisher=14th International Planning History Conference submission by Nilüfer Baturayoğlu Yöney and Yıldız Salman, Istanbul Technical University Faculty of Architecture, Turkey|access-date= 2 fevral 2012}}</ref> Lakin iqtisadiyyatın liberallaşdırılması özəl sektorun aparıcı təsirə çevrilməsinə imkan yaratdı. Bu dövrün görkəmli memarlarına Bəhruz Çinici, Merih Qaraslan, Sevinc Hadi, Şandor Hadi, Ersən Gürsəl, Məhməd Çubuq, Doğan Təkəli, Sami Sisa, Əmrə Arolat, Murat Tabanlıoğlu, Melkan Tabanlıoğlu, Hüsrev Tayla, Doğan Hasol, Atilla Yücəl, Səma Soygeniş daxildir.<ref>{{cite web |title=Behruz Çinici Eseri TBMM Camisi Tescillendi |url=https://www.arkitera.com/haber/behruz-cinici-eseri-tbmm-camisi-tescillendi/ |website=Arkitera |accessdate=19 may 2020 |language=tr-TR |date=1 oktyabr 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=SABAH - Türkiye'nin en iyi gazetesi |url=http://arsiv.sabah.com.tr/2002/02/07/g02.html |website=arsiv.sabah.com.tr |accessdate=19 may 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Ersen Gürsel: Mimar Olmaya Hazırlık — XXI |url=https://xxi.com.tr/i/ersen-gursel-mimar-olmaya-hazirlik |website=xxi.com.tr |accessdate=19 may 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Atilla Yücel Vefat Etti {{!}} Mimarizm |url=http://www.mimarizm.com/haberler/gundem/atilla-yucel-vefat-etti_129453 |website=www.mimarizm.com |accessdate=19 may 2020}}</ref><ref>{{cite web |title=Doğan Hasol ile “Mimarlık Denince” Kitabı Üzerine - doganhasol.net |url=http://www.doganhasol.net/dogan-hasol-ile-mimarlik-denince-kitabi-uzerine.html |website=www.doganhasol.net |accessdate=19 may 2020}}</ref>
[[1980]]-ci ilin [[yanvar]] ayında baş nazir [[Süleyman Dəmirəl]], Türkiyə iqtisadiyyatını ixracatlı böyüməyə istiqamətləndirmək üçün [[Turqut Özal]]<nowiki/>ın hazırladığı geniş məqsədyönlü islahat proqramını həyata keçirməyə başladı. Bu islahatlar tikinti sənayesinə və memarlığa müsbət təsir göstərdi. [[Prefabrikasiya]] və [[şəffaf fasad]] kimi yeni üsullar [[1980]]-ci illərdə Türk memarlarına və podratçılarına təqdim edildi. Bundan əlavə, [[polad]], [[alüminium]], [[Plastmas|plastik]] və [[şüşə]] istehsalı artdı, bu da memarların kobud tikili formalarından azad olmasına imkan yaratdı.
 
[[1980]]-ci illərdə memarlıq və tikinti sahəsində hökumət aparıcı rol oynayırdı. Lakin iqtisadiyyatın liberallaşdırılması özəl sektorun aparıcı təsirə çevrilməsinə imkan yaratdı. Bu dövrün görkəmli memarlarına Bəhruz Çinici, Merih Qaraslan, Sevinc Hadi, Şandor Hadi, Ersən Gürsəl, Məhməd Çubuq, Doğan Təkəli, Sami Sisa, Əmrə Arolat, Murat Tabanlıoğlu, Melkan Tabanlıoğlu, Hüsrev Tayla, Doğan Hasol, Atilla Yücəl, Səma Soygeniş daxildir.
 
=== Mətbəx ===
2.780

edits

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/5158746"

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2019