Müzakirə:Ağ xaç kilsəsi

Buradakı mövzunun davamı.

Əgər mənbədə düz tapmışamsa, hazırki rəsmi adı "Ağ kilsə"dir. Bu qərarda Xocavənd rayonunun Çinarlı kəndində 229 inventar nömrə altında 900-cü ilə aid Alban məbədi, Tovuz rayonunun Çinarlı kəndində (Tovuz rayonunda Çinarlı adında kəndin mövcudluğu mənimçün sual altındadır, ola bilər ki Şəmkir rayonuna aiddir) 1802 inventar nömrəli VI əsrə aid Nekropol və Xocavənd rayonunun Çinarlı kəndində 4323 inventar nömrəsi altında XVII əsrə aid "Ağ kilsə" göstərilir. Fikrimcə məqalədə sözügüdən kilsə - həmin Ağ kilsədir. Zohrab javad (müzakirə) 10:18, 28 mart 2024 (UTC)Cavabla

@Araz Yaquboglu, @Eminn, @Kamil Cəlal oğlu İbrahimov, @Samral, sizin də fikirləriniz maraqlı olardı. Zohrab javad (müzakirə) 12:38, 1 aprel 2024 (UTC)Cavabla

Sefer azeri siz də müəllif kimi fikir bildirin. — Araz Yaquboglu (müzakirə) 12:42, 1 aprel 2024 (UTC)Cavabla

@Zohrab javad, @Sefer azeri məqalədə bir neçə istinad və mənbə göstərib. Bu qədər istinadları və mənbəni bir kənara qoyub bir tək "e-qanun.az" ilkin mənbəsini əsas götürüb məqalənin adını dəyişmək, hətta ilk cümləyə bu adı əlavə etmək belə, məncə, düzgün olmaz. Əlavə etibarlı mənbələr tapılarsa məqalədə "Adı" başlığı yaradıb orada qeyd edilər. Əgər bu ad altındakı mənbələr kifayət qədərdirsə, ilk cümləyə kilsənin 2-ci adı kimi də əlavə edilə bilər. Əgər bu adda etibarlı, obyektiv və akademik mənbələr çoxdursa, hə o zaman hətta məqalənin adını da dəyişmək olar. samral ^müzakirə 01:25, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

@Samral, məsələn burada, burada və burada Ağ kilsə deyilir. Hələ bu mənbə də var, amma saytın etibarlığına əmin deyiləm. Zohrab javad (müzakirə) 11:26, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

Bu mənbələrin hamısı 2001-ci ildə hazırlanmış abidələr siyahısından götürülüb çox güman ki. Daha yeni mənbə tapmaq lazımdır. Obastan wiki isə etibarlı deyil, vikipediyadan götürürlər məlumatı. Nemoralis (müzakirə) 11:31, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

"Ağ xaç kilsəsi" ilə bağlı bunları tapdım:

• Ermənilərin özününküləşdirmək istədiyi Ağ xaç kilsəsi FOTO
• Ağ xaç kilsəsi ziyarət olunub

Nemoralis (müzakirə) 11:34, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

@Nemoralis, təşəkkür edirəm. @Zohrab javad, gördüyünüz kimi təqdim etdiyiniz 2 mənbə e-qanun-dan kopyalayıb. Və ən əsası Nemoralisin təqdim etdiyi "Azərtac" mənbəsi çox güclü mənbədir ki və o da "Ağ xaç kilsəsi" deyir. Mən hər bir halda e-qanun-u əsas götürüb preambulanın sonunda bir qeyd əlavə etdim. samral ^müzakirə 17:56, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

Məni işarələdiyinizə görə təşəkkür edirəm. Təəssüf ki, bu cür müzakirələr əksər halda nəzərimdən qaçır. Əvvəlcə Nazirlər Kabinetinin siyahısı haqqında fikrimi bildirmək istərdim. Həmin siyahı ASSR-in Nazirlər Soveti tərəfindən 40-cı illərdə təsdiqlənmiş siyahının Azərbaycan dilinə tərcüməsidir sadəcə. Yəni heç kim, heç bir memar, tarixçi, arxeoloq həmin siyahı, onun səlistliyi haqqında rəy verməyib, təəssüf ki, məmur imzası ilə təsdiqlənmiş rəsmi sənəd olması xaricində həmin siyahının heç bir faydası yoxdur və heç bir elmi əhəmiyyət daşımır. Siyahıda qeyd edilmiş abidələrin böyük bir hissəsi yoxdur! Gəncədə, 40-cı illərdə şəhər mərkəzinin qurulması zamanı dağıdılmış evlərin hamısı siyahıda abidə kimi qeyd olunub. Bakıda çoxdan sökülmüş binalar hamısı siyahıdadı. Eyni hal Ordubad, Şəki, Quba və digər şəhərlərə də aiddir. Siyahıda qeyd edilmiş adlara gəlincə, əksər abidələr sadəcə məbəd, məscid qala kimi qeyd edilib. Əgər adlandırmada bu siyahıya istinad etsək, gərək bütün abidələrin adını məscid/məbəd olaraq dəyişək.)) Şəhərlərdə yaşayış binalarının üstünə vurduqları "Yaşayış Evi" ifadəsini görəndə isə beynim qaynayır. Yəqin həmin ifadənin rus dilindəki "Жилой Дом" ifadəsinin Azərbaycan dilinə səhv tərcüməsi əsasında yarandığını detallı izah etməyə ehtiyac yoxdu.) Dilimizdə "ev" ifadəsi artıq binanın yaşayış üçün nəzərdə tutulduğunu göstərir, lakin biz bütün abidələrə "Yaşayış Evi" yazmağa davam edirik. Nəysə demək istədiyim odur ki, həmin siyahıya yalnız və yalnız binanın abidə kimi qeydiyyata alındığını dəqiqləşdirmək üçün müraciət edə bilərik, başqa hallarda qətiyyən mənbə hesab edilə bilməz o siyahı. Sonradan @Zohrab javad tərəfindən istinad gətirilmiş saytlar (Mədəniyyət Nazirliyi, Qafqaz Müsəlmanlar idarəsi və sair) hamısı bu siyahıya istinad edir və avtomatik olaraq, yuxarıda qeyd etdiklərim onlara da aiddir. Abidənin adı məsələsinə gəlincə, təəssüf ki, bu məbəd haqqında Azərbaycan müəlliflərinin nə rus, nə Azərbaycan dillərində olan əsərlərində heç bir məlumata rast gəlməmişəm. Ümumiyyətlə, erkən orta əsr abidələri (III-VI əsrlər) xaric bizim müəlliflər Qarabağın, eləcə də xristian irsinin olduğu digər ərazilərin abidələrini əksər hallrda nə araşdırıb, nə də adını çəkiblər. Böyük komplekslər və ya arxeoloji tədqiqat mərkəzi olmuş bir neçə abidə bu siyahıda istisnadır. Ümumilikdə, bu abidənin inşa kitabəsində onun XIV əsrdə inşa edildiyi, XVII əsrdə təmir olunduğu bilinir. İnşa kitabəsində sifarişçi və kimin şərəfinə inşa edilməsi qeyd olunur.Adlar erməni mühiti üçün standart olmayan, lakin alban mühiti və Albaniya ilə bağlı hadisələrdə xatırlanan adlardır və böyük ehtimalla demək olar ki, abidə məhz alban irsinə məxsusdur. Buna baxmayaraq, bizə çatan tədqiqatlarda abidənin adı ermənicə "Spitak Xaç" yəni Ağ xaç kimi qeyd olunur. Bu da, abidənin inşa kitabəsinin ermənicə yazılması da çox normaldı. Çünki, XIV-XV əsrlərdə indiki Azərbaycan ərazisindəki xristian əhalinin erməni kilsəsi və dilinin təsirinə keçidi tamalanmışdı. Lakin, kilsənin adında "Ağ xaç" simvolunun istifadəsi də, abidənin erməni mədəniyyətinə yadlığını bildirir. Erməni Qriqoryan Kilsəsi mahiyyət etibarilə monofizitdir. Ağ xaç simvolu isə pravoslav inancla (erkən diofizit)bağlı bir simvoldur. Ağ xaç simvolunun yaranması birbaşa Bizans imperatoru Böyük Konstantinin adı ilə bağlıdır. Əfsanəyə görə, döyüşdən qabaq (300-cü illərdə) ilahi obraz Konstantini ziyarət edir və qalxanına bərabərtərəfli ağ xaç çəkməyi buyurur. Konstantin özü də qalxanına xaç çəkir, əsgərlərinə də çəkdirir və həmin döyüşdə qalib gəlir. Bundan sonra imperiya ərazisində xristianlığa olan qadağaların aradan qaldırılmasına göstəriş verir və bərabərtərəfli ağ xaç, xristianlığın paqanizm üzərində qələbəsi simvoluna çevrilir. Bunu danışmaqla, demək istəyirəm ki, erməni dilli mənbələrdə qeyd edilən "Spitak Xaç" adının arxasında bir anlam var. Ağ xaç pravoslav xristianlığında bilinən bir ümid/qələbə simvoludur və alban kilsəsi mənsubunun (hər nə qədər Qriqoryan təsirində olsa da) atası şərəfinə tikdirdiyi kilsəni Ağ xaç şərəfinə adlandırması inandırıcı səslənir. Ağ kilsə adının hardan çıxması və kilsənin rəngindən başqa nə anlam daşıması isə mənə məlum deyil. Bu arada, Barxudaryan kilsənin son dövrlərdə tərk edildiyini qeyd edir və ehtimal ki, Alban Həvari Kilsəsinin Sinodun əmri ilə ləğv edilməsindən sonra bu kilsə tərk olunub. Hörmətlə,— sefer azeri 18:53, 2 aprel 2024 (UTC)Cavabla

@Sefer azeri, ətraflı və gözəl şərhiniz üçün təşəkkür edirəm. Kosmik Ozan ^utora! 10:10, 3 aprel 2024 (UTC)Cavabla

@Sefer azeri, təşəkkür edirəm! Sizdən xahiş etmək istərdim ki imkan varsa, bu məlumatları ru-Vikidəki bu məqaləyə əlavə edərdiniz, əlbətdə ki yaxşı olardı ki ru-Vikidə qəbul olunan mənbələr olsunlar. Zohrab javad (müzakirə) 12:27, 4 aprel 2024 (UTC)Cavabla