Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Gadir (müzakirə) tərəfindən edilmiş 8242282 nömrəli geri qaytarıldı. Tarixçələr birləşdirildi və məzmun 2010-cu ildə yaradılmış məqaləyə köçürüldü Teqlər: Yeni yönləndirmə Geri qaytarma Geri qaytarıldı |
nin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Şəxs
|orijinal adı = Nəzirə xanım Qulamşah mirzə qızı Qovanlı-Qacar
|şəkil = Nəzirə Yaqubova.jpg
|şəklin ölçüsü = 200
|şəklin izahı = Nəzirə xanım Tiflisdə musiqi məktəbində oxuduğu zaman
|digər adı = Nəzirə Şahmirzə
|vətəndaşlığı = {{Rusİmp}}<br>{{ADR}}<br>{{SSRİ}}
}}
'''Yaqubova Nəzirə Qulamşah mirzə qızı''' ({{DVTY}}) — [[Azərbaycan]]ın ilk pianoçu qadınlarından biri, həkim, Gürcüstan SSR-in əməkdar həkimi.<ref name=":0">{{Cite web |last=Fərəcov |first=Savalan |date=2010-07-30 |title=Nəsillərə örnək ömür |url=https://anl.az/down/meqale/medeniyyet/2010/iyul/129213.htm |url-status=live |archive-url=http://web.archive.org/web/20101210171523/https://anl.az/down/meqale/medeniyyet/2010/iyul/129213.htm |archive-date=2010-12-10 |access-date=2021-11-28 |website="Mədəniyyət" qəzeti}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |last=Paşayeva |first=Qənirə |author-link=Qənirə Paşayeva |date=2023-01-31 |title=İlk pianoçu qadın, poliqlot və fədakar həkim |url=https://musavat.ru/mobile/news/ilk-pianocu-qadin-poliqlot-ve-fedakar-hekim_953649.html |url-status=live |archive-url=http://web.archive.org/web/20250715064345/https://musavat.ru/mobile/news/ilk-pianocu-qadin-poliqlot-ve-fedakar-hekim_953649.html |archive-date=2025-07-12 |access-date=2025-07-12 |website=[[Yeni Müsavat (qəzet)|Yeni Müsavat]]}}</ref>
Nəzirə xanım Azərbaycan, fars, ərəb, rus, gürcü, ingilis, fransız və alman dillərini bilirdi.{{Mənbə göstər}}
== Həyatı və yaradıcılığı ==
Nəzirə xanım Qulamşah mirzə [[Tiflis|Tiflisdə]] hərbçi ailəsində anadan olub. Onun atası [[Şuşa]] əsilli 16-cı Minqrelian alayının polkovnik-leytenantı Qulamşah Mirzə (d. 1867), anası rus ordusunun polkovniki, zadəgan türk qadını Mələk xanım Qaytabaşının qızı idi. Atası Qulamşah mirzə Qacar [[Bəhmən mirzə Qovanlı-Qacar]]ın nəvəsi idi.[[Fayl:Nəzirə Yaqubova01.jpg|thumb|right|250px|Nəzirə xanım atası və qardaşı ilə birgə]]Onların Tiflisdə böyük evləri var idi. O vaxtlar kifayət qədər populyar olduğu üçün Nəzirə xanım evdə gözəl təhsil almışdı, o, həmçinin musiqiyə də çox böyük həvəs göstərirdi. Valideynləri qızlarında unikal musiqi qabiliyyəti olduğunu kəşf etdilər. O, bilavasitə Müqəddəs Nina məktəbinin 8-ci sinfinə yazılır və 1910-cu ildə Nəzirə xanım Tiflis musiqi məktəbində Leypsiq məktəbinin pianoçusu olan Şvayherin sinfinə daxil olur. Məktəbi bitirdikdən sonra o, tez-tez Tiflisdə müxtəlif xeyriyyə konsertlərində çıxış edirdi, onların afişaları indi də onların ailəsində saxlanılır. Onu hər yerdə ilk azərbaycanlı pianoçu kimi böyük sevinclə qarşılayırdılar. Belə uğurdan ruhlanan Nəzirə xanım təhsilini konservatoriyada davam etdirmək qərarına gəldi. Valideynləri onun üçün bir çox əmisi uşağının oxuduğu Sankt-Peterburq Konservatoriyasını seçirlər. Sankt-Peterburq Konservatoriyasında Esipovanın tələbəsi olan Drozdovun sinfinə daxil olur.{{Sfn|Qacar|2019|p=291}}
Sonradan xatırlandığı kimi, onun repertuarında [[Bethoven|Bethovenin]] 8-ci, 14-cü və 32-ci [[Sonata|sonataları]], Listdən bəzi parçalar, noktürnlər, [[Etüd (musiqi)|etüdlər]], [[Frederik Şopen|Şopenin]] prelüdləri, həmçinin [[Mili Balakirev|Mili Balakirevin]] "İslamey"i yer almışdı. Əvvəllər Tiflisdə həmyerlilər arasında sınaqdan keçirilmiş Azərbaycan rəqsləri və muğamı mövzusundakı improvizasiyalar uğurlu olmuşdur. Nəzirə xanım səkkiz dil bilirdi və çox maraqlı insan idi.{{Sfn|Qacar|2019|p=291}}
Onun bəstəkar İppolitov-İvanovla, eləcə də əsrin ən yaxşı pianoçularından biri, onların evinə baş çəkməyi və Beçsteyn-Ditrix tərəfindən hazırlanmış antikvarin royalında ifa etməyi xoşlayan [[Henri Neyhaus|Henri Qustavoviç Neyhaus]] ilə dostluq münasibətləri var idi.{{Sfn|Qacar|2019|p=291}}
== Fəaliyyəti ==
1910-cu ildə Tiflis musiqi məktəbinə, 1914-cü ildə Petroqrad konservatoriyasına daxil olmuşdu. Bir müddət özünü tibbdə də sınamışdı. Petroqrad Tibb institutunu bitirmişdi.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
Köhnə qəzetləri vərəqləyərkən, adlarını xalqımızın tarixinə yazan adamlara rast gəlirik. Budur, səksən il bundan əvvəl çap olunmuş "Veçerniy Tbilisi" qəzetinin saralmış vərəqlərində oxucu məktubları. Zaqafqaziya dəmir yolu xəstəxanasının pasiyentləri Koroxaşvili, Lomidze və digərlərinin səmimi məktublarını daxili həyəcansız oxumaq olmur<ref>Veçerniy Tbilisi, 29 oktyabr, 1926-cı il.</ref>. Onlar, qayğı, xoş münasibət və əlbəttə peşəkarlığa görə Gürcüstanın əməkdar həkimi Nəzirə Şah-Mirzəyə minnətdarlıq bildirirlər. Xəstəxananın pasiyentləri yazırlar: "Onun təbəssümü və xoş sözləri hər hansı dərmandan yaxşı müalicə edir"<ref>Salman Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət ədəbiyyat və incəsənət Arxivi. F. 632, s. 2, iş 18.</ref>. Onlar öz həkimlərini "bütün cəhətlərdən gözəl, məlahətli, əsl insan" adlandırırlar, öz dövrünün ziyalı qadınına verdikləri yüksək qiymətin necə də dəqiq olduğunu güman etmirdilər<ref>Salman Mümtaz adına Azərbaycan Dövlət ədəbiyyat və incəsənət Arxivi. F. 632, s. 2, iş 19.</ref>.
Çar ordusu zabitinin qızı Nəzirə Şah-Mirzə Tbilisidə Birinci Qadın gimnaziyasının səkkiz sinfini və bütün Qafqazda məşhur olan Müqəddəs Nina məktəbini bitirən ilk müsəlman qızlarından biri idi. Buradan Azərbaycan xalqının bir çox görkəmli qızları çıxmışlar.
Nəzirə çox gözəl oxuyurdu, lakin onun bir marağı da vardı ki, bu da musiqi idi. Yüksək istedada malik olan qız musiqi ilə yeddi yaşından məşğul olmuş, 12 yaşında isə Musiqi Məktəbinin tələbəsi olur. O, Rusiyada məşhur olan pedaqoq Adolf Yakovleviç Şteygerin sevimli tələbəsi olur. Nəzirə lap gənc çağlarından bütün Zaqafqaziyada müvəffəqiyyətlə konsertlərlə çıxış edir. 1914-cü ildə onu Petroqrad Qadın Tibb İnstitutuna və məşhur Petroqrad Konservatoriyasına qəbul edirlər. Bu, gərgin, lakin xoşbəxt dövr idi: Tibb İnstitutunda təhsil, fortopiano sinfi üzrə professor Droyedovun yanında məşğələlər, Birinci Dünya Müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar hospitallarda iş. O, bunu öz vətənpərvərlik börcu kimi dərk edirdi.
Tibb və musiqi - maraqların belə uyğunlaşması tarixdə məlumdur. Dərhal böyük humanist, həkim və musiqiçi məşhur Albert Şveytserin adı yada düşür. Şveytser kimi, Nəzirə xanım da son seçimini tibbin xeyrinə edir. Uzaq, çox çətin iyirminci illərdə o həkim olur. O, hesab edir ki, iş yeri dəmir yolu fəhlələrinin yanında olmalıdır. O vaxt dəmir yolu xarabalığa çevrilmiş ölkədə yeganə nəqliyyat arteriyası idi.
Lakin musiqi onu bütün həyatı boyu müşayiət edəcək. O, uşaq kimi öz "Bechstein Diedirchs" konsert royalı ilə fəxr edir. Məşhur alman firmasının adı onun üçün sanki insan adına çevrilir, özünün bütün bioqrafiyalarında royalını məhz belə yad edir. Gənc ailənin evində o dövrün məşhur musiqiçiləri çalır: pianoçular Aleksandr Borovskoy və Qenrix Neyqauz, professor İppolitov-İvanov və arvadı, bəstəkar Varvara Zavudnaya, violonçel çalan Aleksandr Belousov. Nəzirə onlarla birgə çalır, musiqi onun həyatanın bir hissəsi olur.
Doktor Şah-Mirzənin işlədiyi xəstəxanada köhnə royal var idi və Nəzirə xanım öz pasiyentləri üçün çalmağa başlayır. Bu cür özünəməxsus konsertləri o, xüsusilə müharibə illərində çox verirdi. Onda xəstəxanalar hərbi hospitallara çevrilirdi. İndi belə konsertləri psixoterapiya forması adlandırardılar, o vaxt Nəzirə xanım üçün bu qəlbinin əmri, insanlara hərarət bəxş etmək imkanı idi. Bəli, gözəl həkim və musiqiçi Nəzirə Şah-Mirzənin həyatı Nobel mükafatı laureatı Albert Şveytserin bioqrafiyası ilə qəribə surətdə səsləşirdi. Təbabət, musiqi və insana olan hüdudsuz məhəbbət onların fəal həyat mövqelərinin ifadəsi oldu. Bir-birilə tanış olmayan bu iki adam mövqelərindən bir addım da geri çəkilmədilər.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Mənbə ==
* {{kitab3|müəllif=[[Ənvər Çingizoğlu|Çingizoğlu Ə.]]|başlıq=Qacarlar və Qacar kəndi|link=https://www.avetruthbooks.com/cingizoglu-e-qacarlar-ve-qacar-kendi-2008|cavabdeh=|yer=Bakı|nəşriyyat=“Şuşa” nəşriyyatı|il=2008|cild=|səhifə=336+32|səhifələr=|isbn=|doi=|ref=Çingizoğlu|hissə=}}
* {{Kitab3|müəllif=[[Çingiz Qacar]]|adı=Köhnə Şuşa|yer=Bakı|il=2019|ref=Qacar|nəşriyyat=Şərq-Qərb|url=https://ebooks.az/az/book/q7iPMpWO|chapter=İlk azərbaycanlı peşəkar pianoçu qadınlar|səhifələr=290–291}}
[[Kateqoriya:Qacar şahzadələri]]
[[Kateqoriya:Gürcüstan həkimləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan həkimləri]]
[[Kateqoriya:Azərbaycanlı həkimlər]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan feministləri]]
| |||