Zabux: lər arasındakı fərq

1898-ci ildə [[Almaniya]] arxeoloqu Emil Rözler kəndin yaxınlığındakı arxeoloji sahəni tədqiq etmiş və burada qədim xristian qəbiristanlığı aşkar etmişdir. XIX əsrin sonlarında kəndə [[Azərbaycan dili|türkdilli]] [[Azərbaycan kürdləri|kürdlər]] köçmüşdür.<ref name=":31">{{Cite book|last=Karapetyan|first=Samvel|url=http://www.raa-am.com/raa/pdf_files/22.pdf|title=Hay mshakuytʻi hushardzannerě khorhrdayin Adrbejanin bṛnaktsʻvats shrjannerum|publisher=HH GAA "Gitutʻyun" Hratarakchʻutʻyun|year=1999|isbn=|location=Erevan|pages=154–155|language=hy|quote=S. Orbelian's list for the canton of Aghahech mentions the village of Shabaki as paying 7 dram in tax... Researchers Gh. Alishan, Morus Hasratyan and Armen Gharagyozyan believe that Shabaki is Zabukh... The presence of a locality called Shpki in between the villages of Zabukh and Tegh allows us to assume that Shabaki is not Zabukh.|author-link=Samvel Karapetyan (author)|access-date=2023-05-12|archive-date=2019-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20190702044659/http://www.raa-am.com/raa/pdf_files/22.pdf|url-status=}}</ref>

Kənd 1992-ci ildə, [[Birinci Qarabağ müharibəsi]] zamanı [[Ermənistan Silahlı Qüvvələri]] tərəfindən zəbt edilmişdir. Nəticədə kəndin azərbaycanlı əhalisi didərgin düşmüşdür.<ref name="maghrur">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-54941977|title=Laçın – məğrur rayonun hekayəsi|date=1 December 2020|access-date=1 December 2020|work=BBC Azerbaijani Service|language=az|archive-date=15 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210115231218/https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-54941977|url-status=live}}</ref> Kənd erməni yaraqlıları tərəfindən talan edilərək yandırılmışdır.<ref>{{cite news|last1=Seely|first1=Robert|title=Armenian looters burn down village|agency=The Times|date=25 May 1992|page=8}}</ref> Bir neçə ay sonra kəndə baş çəkən [[Kanada]] jurnalisti Deniel Brok qeyd etmişdir ki, kənd "tamamilə tərk edilmişdir", yerdə qalan isə "iyirmi yanmış, damsız ev"dir.<ref>{{cite news|last1=Brock|first1=Daniel|title=Europe's forgotten war|url=https://archive.macleans.ca/article/1993/8/30/europes-forgotten-war|access-date=26 October 2021|agency=Maclean's|date=30 August 1993|archive-date=23 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211023093643/https://archive.macleans.ca/article/1993/8/30/europes-forgotten-war|url-status=live}}</ref>

İşğal dövründə Zabuxa [[Ermənistan|Ermənistandan]], həmçinin [[Livan erməniləri|Livan]] və [[Suriya erməniləri|Suriya]] erməniləri köçürülmüşdür.<ref name="maghrur" /><ref name=":1">{{Cite web|last=Natiqqizi|first=Ulkar|last2=Shahverdyan|first2=Lilit|date=26 August 2022|title=Azerbaijan retakes control of three Karabakh settlements|url=https://eurasianet.org/azerbaijan-retakes-control-of-three-karabakh-settlements|access-date=2022-11-03|website=[[Eurasianet]]|archive-date=2022-11-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20221103040611/https://eurasianet.org/azerbaijan-retakes-control-of-three-karabakh-settlements|url-status=live}}</ref><ref name="vendik">{{Cite web|last=Vendik|first=Yuri|date=17 November 2020|title=Армяне оставляют Лачин, несмотря на конец войны в Карабахе и прибытие российских миротворцев|url=https://www.bbc.com/russian/features-54930281|access-date=1 December 2020|work=BBC Russian Service|language=ru|archive-date=16 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116123012/https://www.bbc.com/russian/features-54930281|url-status=live}}</ref> Kənddə işğal dövründə başçısı Zeylan Öcalan olan "Kürd konqresi" terrorçu qrupu yerləşdirilmişdir.<ref>[http://dgk.nmr.az/files/uploader/aztarix_preslib_07.pdf Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VII cild (1941-2002-ci illər). Bakı. "Elm". 2008. səh. 268.] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220626234430/http://dgk.nmr.az/files/uploader/aztarix_preslib_07.pdf|date=2022-06-26}} {{az}}</ref>

[[İkinci Qarabağ müharibəsi|İkinci Qarabağ müharibəsinə]] son qoyan [[Qarabağ atəşkəs bəyanatı (2020)|üçtərəfli atəşkəs bəyanatından]] sonra [[Laçın dəhlizi]] Zabuxda post quran Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir.<ref name="vendik" /><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/azeri/live/azerbaijan-54577122?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5fc5d44065be0302b81c5174%26Rusiya%20M%C3%BCdafi%C9%99%20Nazirliyi%3A%20La%C3%A7%C4%B1n%20d%C9%99hlizind%C9%99%20h%C9%99r%C9%99k%C9%99t%C9%99%20s%C3%BClhm%C9%99raml%C4%B1lar%20n%C9%99zar%C9%99t%20edir%262020-12-01T05%3A31%3A34.947Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:04ce8c76-c12d-4840-b332-7e7b989d48a5&pinned_post_asset_id=5fc5d44065be0302b81c5174&pinned_post_type=share|title=Rusiya Müdafiə Nazirliyi: Laçın dəhlizində hərəkətə sülhməramlılar nəzarət edir|date=1 December 2020|access-date=1 December 2020|work=BBC Azerbaijani Service|language=az|archive-date=19 October 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211019181543/https://www.bbc.com/azeri/live/azerbaijan-54577122?ns_mchannel=social&ns_source=twitter&ns_campaign=bbc_live&ns_linkname=5fc5d44065be0302b81c5174%26Rusiya%20M%C3%BCdafi%C9%99%20Nazirliyi:%20La%C3%A7%C4%B1n%20d%C9%99hlizind%C9%99%20h%C9%99r%C9%99k%C9%99t%C9%99%20s%C3%BClhm%C9%99raml%C4%B1lar%20n%C9%99zar%C9%99t%20edir%262020-12-01T05:31:34.947Z&ns_fee=0&pinned_post_locator=urn:asset:04ce8c76-c12d-4840-b332-7e7b989d48a5&pinned_post_asset_id=5fc5d44065be0302b81c5174&pinned_post_type=share|url-status=live}}</ref> Atəşkəs razılaşmasına əsasən, üç il ərzində Laçın və Zabuxdan yan keçməklə Ermənistanı [[Dağlıq Qarabağ|Dağlıq Qarabağla]] birləşdirən yeni marşrutun yaradılması nəzərdə tutulurdu.<ref name=":02">{{Cite web|last=Mejlumyan|first=Ani|title=Karabakh authorities demand villagers quickly evacuate ahead of handover to Azerbaijan|url=https://eurasianet.org/karabakh-authorities-demand-villagers-quickly-evacuate-ahead-of-handover-to-azerbaijan|access-date=2022-08-16|website=eurasianet.org|language=en|archive-date=2022-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20220810133858/https://eurasianet.org/karabakh-authorities-demand-villagers-quickly-evacuate-ahead-of-handover-to-azerbaijan|url-status=live}}</ref>

Atəşkəs razılaşmasına əsasən [[Laçın rayonu|Laçın rayonunun]] Azərbaycana təhvil verilməsi ərəfəsində çoxlu etnik erməni Laçın dəhlizindən qaçmışdı. "BBC Rusca Xidməti"nin müxbiri Yuri Vekdik bildirmişdir ki, ermənilərin böyük əksəriyyəti ərazini tərk etmişdi. [[Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası|Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının]] regional administrasiyası əvvəlcə etnik erməni əhalisini təxliyə etməyə çağırmışdır. Bununla belə, 27 noyabrdan etibarən Ermənistan KİV-i müqaviləyə dəyişiklik edildiyini, Laçının erməni meri Narek Aleksanyana istinadən Zabux, eləcə də rayonun inzibati mərkəzi olan Laçın və [[Sus (Laçın)|Susun]] Azərbaycana verilməyəcəyini bildirmişdir.<ref name="vendik" /><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-55136684|title=Laçın şəhəri ermənilərdəmi qalır? Ermənilərə belə deyilib, amma onlar şəhəri tərk edir|date=30 November 2020|access-date=1 December 2020|work=BBC Azerbaijani Service|language=az|archive-date=30 November 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201130165004/https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan-55136684|url-status=live}}</ref>

2021-ci ilin may ayında "ACAA Artsax Fondu"nun köməyi ilə kənd məktəbi təmir edilmişdir Fond bələdiyyə binasının təmirini və kənddə tibb məntəqəsinin tikintisini planlaşdırdığını açıqlamışdır.<ref>{{cite web|url=https://armenianweekly.com/2021/05/12/progress-in-aghavno-with-the-artsakh-fund/|title=Progress in Aghavno with the Artsakh Fund|website=The Armenian Weekly|date=2021-05-12|access-date=2023-05-12|archive-date=2023-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20230423142758/https://armenianweekly.com/2021/05/12/progress-in-aghavno-with-the-artsakh-fund/|url-status=live}}</ref> 2021-ci ilin dekabrında kənddə yeni çörək sexi istifadəyə verilmişdir.<ref name="aysordec2021">{{cite web|url=https://www.aysor.am/am/news/2021/12/21/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%B8-%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4-%D4%B3%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6/1909185|title="Թոնիր կառուցում են այնտեղ, որտեղ ապրում են և ապրելու են"․ Արցախի Աղավնո գյուղում հացի արտադրամաս է բացվել|website=aysor.am|date=2021-12-21|access-date=2023-05-12|archive-date=2023-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20230512190950/https://www.aysor.am/am/news/2021/12/21/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%B8-%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4-%D4%B3%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6/1909185|url-status=live}}</ref>.

Əhalinin əsas məşğuliyyəti əkinçilik və heyvandarlıq idi.<ref name=":0" /><ref name="2015statistics">{{Cite web|url=https://artsakhlib.am/en/2018/06/06/%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82-%D5%AC%D5%B2%D5%B0-%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8/|title=Directory of socio-economic characteristics of NKR administrative-territorial units (2015)|author=Hakob Ghahramanyan|access-date=2023-05-12|archive-date=2019-10-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20191030210354/https://artsakhlib.am/en/2018/06/06/%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82-%D5%AC%D5%B2%D5%B0-%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8/|url-status=live}}</ref>