Volqa-Xəzər hərbi donanması — Rusiyada vətəndaş müharibəsi zamanı yaradılmış Qırmızı Ordu hərbi birləşməsi.
| Volqa-Xəzər hərbi donanması | |
|---|---|
| Ölkə | |
1919-cu il iyulun 21-də Həştərxan-Xəzər və Volqa hərbi flotiliyalarının əsasında Volqa-Xəzər hərbi flotiliyası yaradıldı. Flotiliyaya Fyodor Raskolnikov komandan, Vladimur Kukel isə qərargah rəisi təyin edildi. Flotiliyanın vəzifəsi Qırmızı Ordunun Aşağı Volqa bölgəsindəki bölmələri ilə qarşılıqlı əlaqə, Həştərxanın müdafiəsi, Qafqazda və Zaqafqaziyada döyüşlərdə iştirak etmək idi.
Avqust ayında flotiliyaya 200-dən çox gəmi daxil idi:
- 3 köməkçi kreyser
- 6 esmines
- 3 torpedo gəmisi
- 4 sualtı qayıq
- 38 kanoner qayığı
- 24 patrul gəmisi
- 4 təyyarə daşıyan barja
- 6 ədəd üzən batareya və s.
Donanma 3 hissəyə bölünmüşdü:
- Şimal, Çaritsin ərazisi.
- Çyornı Yar — Vladimirovka dəmir yolunu əhatə edən Severoastraxanskıy.
- Xəzər dənizinin şimalında fəaliyyət göstərən və cənubdan Həştərxanı əhatə edən Delta müdafiəsi.
Bundan əlavə, flotiliyaya Hava Briqadası da daxil idi.
Donanma Həştərxanın müdafiəsində fəal iştirak etmişdi: Ağ Qvardiyaçıların mövqelərini atəşə tutmuş və qoşunları yerləşdirmişdi. 1919-cu ilin noyabrında flotiliyanın köməyi ilə Ural ağ kazaklarının məntəqələri ələ keçirildi və Ağqvardiyaçıların Həştərxanı tutması təhlükəsi aradan qaldırıldı. 1919-cu ilin sonunda flotiliya Baltik Donanmasından 7 esmines və 6 patrul gəmisi aldı.
1920-ci ilin yazında flotiliya Qafqazda döyüşlərdə iştirak etdi, xüsusən də Mahaçqala vilayətində (köhnə adı Petrovsk idi) fəaliyyət göstərdi. 1920-ci il aprelin 5-də Kukelin rəhbərliyi ilə Fort Aleksandrovski (indiki Qazaxıstanın Fort Şevçenko) şəhərini ələ keçirdi.
1920-ci il mayın 1-də flotiliya Bakıya yerləşdi və bir neçə gündən sonra Lənkəranı ələ keçirdi. 1920-ci il mayın 13-dən 18-dək flotiliya İranda ağqvardiyaçılara və ingilis qoşunlarına qarşı Ənzəli əməliyyatını həyata keçirdi.
1920-ci ilin iyununda Aleksandr Vekman flotiliyaya komandanlıq etməyə başladı. 1920-ci ilin iyulunda donanmanın adı dəyişdirilərək Xəzər Donanması adlandırıldı, sonralar Sovet Azərbaycanının Qırmızı Donanması ilə birləşərək Xəzər dənizinin Dəniz Qüvvələri yaradıldı.
- Советская военная энциклопедия, Том 2. - Воениздат, 1976 - стр. 335
- Volqa-Xəzər hərbi donanması // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978. 592 ст.