Volin qırğını

Volin qırğını və ya Volin və Şərqi Qalisiyada Polşa qırğınları (Pol: Rzeź wołyńska, Ukr: Volins'ka tragedіya) — İkinci Dünya müharibəsi zamanı nasistlərlə əməkdaşlıq edən millətçi Ukrayna Üsyan Ordusunun etnik baxımdan polyak olan mülki əhaliyə qarşı olan soyqırımıdır. Volindəki qırğın daha çox polyak xalqına qarşı yönəlmiş olsa da, digər etnik qruplar da bu qətliamdan öz paylarını almışdırlar. 1939-cu ilin martında Polşanın nəzarəti altında olan torpaqlarda ilk dəfə faşistlərin başlatdığı qırğın, nasistlərin Ukraynaya soxulması ilə oradakı millətçi üsyançı ordu tərəfindən davam etdirilmişdir. Sovet İttifaqı tərəfindən azad edilmiş Polşanın 1943-cü ilin iyulunda əks hücuma keçməsi ilə qırğınlar başa çatdırılmışdır. Polşa hökuməti bu hadisələri soyqırım kimi qiymətləndirmişdir.

Hadisələrin inkişafı

Tarixçilər bildirirlər ki, bu hadisələrin mənşəyi XVI-XVIII əsrlər arasında polyaklarla ukraynalılar arasında baş verən münaqişələrə əsaslanır. Polşanın hakimiyyəti altında olan Qərbi Ukraynada sosial ədalətsizlik, kəndli üsyanları və bu üsyanlara qarşı repressiya siyasəti iki xalqın düşmənçiliyinin kifayət qədər qədim olduğunu göstərirdi. Aydın idi ki, ukraynalılara müstəqil dövlət qurmağa ilk növbədə polyaklar mane olurlar. Polşanın milli siyasətində muxtariyyət, hüquq və azadlıqların tanınması, torpaq islahatı kimi məsələlərdə müsbət irəliləyişlərə işarə edilməmişdir. Polşa hakimiyyəti altında olan torpaqlarda milli azlıqların etnik qruplarının ictimai həyatda fəal mövqe tutmasına mane olan millətçi münasibət idi.

Volin qırğınına qədər olan hadisələrin başlanğıcı 1939-cu ildə Polşanın Nasist Almaniyasının hakimiyyəti altına düşməsi ilə başlamışdır. Almanlar Polşada apardıqları etnik təmizləməni Ukrayna ərazisinə daxil olduqdan sonra oradakı millətçi qrupları geniş formada təşkilatlandıraraq daha geniş ərazilərə yaymışdırlar. Stepan Banderanın rəhbərliyi ilə Ukraynada yaradılmış millətçi Ukrayna Üsyan Ordusu həm Sovet hakimiyyətinə, həm də Ukraynadakı bütün etnik qruplara qarşı sistemli qırğın hərəkatına başlamışdır. Polşa hökuməti Volin qırğınının qurbanlarının sayının 36 750 nəfər olduğunu bildirir. Tarixçilər 30-40 min arasında bir rəqəmdən bəhs edirlər. 1944-cü ildə Polşa Silahlı Qüvvələri bu qırğına cavab olaraq 2000-ə yaxın mülki ukraynalını öldürmüşdür.

1992-ci ildə Polşa nümayəndə heyətinin Ukraynada apardığı təhqiqatlar zamanı 600-ə yaxın kütləvi məzarlıq aşkar edilmişdir. 2003-cü ildə hadisələrin 60-cı ildönümündə Ukrayna və Polşa hökumətləri müştərək bəyanat yayaraq bu faciəli hadisələri pisləmişdirlər.

Lakin sonrakı dövrlərdə hər iki ölkənin millətçi hökumətləri hadisələrlə bağlı təxribat xarakterli bəyanatlar vermişdirlər. 2009-cu ildə Polşa hökuməti baş verənlərin soyqırım olduğunu bəyan etmişdir.

Ədəbiyyat siyahısı

Polacy i Ukraińcy pomiędzy dwoma systemami totalitarnymi 1942–1945. Warsaw / Kiev: Institute of National Remembrance. 2005. ISBN 83-89078-77-5. (pol.) (ukr.)
Filar, Władysław, redaktorEksterminacja łudnosci polskiej na Wołyniu w drugiej wojnie światowej [The Extermination of the Polish Population of Volhynia During World War II] (polyak). Warsaw. 1999.
Armstrong, John Alexander. Ukrainian Nationalism. New York: Columbia University Press. 1963.
Ilyushin, Ihor. UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939–1945) (polyak). Warszawa: Związek Ukraińców w Polsce. 2009. ISBN 978-83-928483-0-1.
Komański, H.; Buczkowski, Ludwik; Skiba, Jan; və b., redaktorlar "Zbrodnie banderowskich bojówek OUN-UPA w pow. Buczacz, woj. tarnopolskie" [Crimes Committed by the Bandera OUN-UPA Fighting Squads in Buczacz County of Tarnopol Province]. Na Rubieży [On the Frontier] (polyak). 4 (14). 1995.
Komański, Henryk; Siekierka, Szczepan. Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim w latach 1939–1946. 1. Wrocław: Nortom. 2006. səh. 203. ISBN 978-83-89684-50-9.
Kulińska, Lucyna. "Przebieg eksterminacji ludności polskiej Kresów Wschodnich w latach czterdziestych XX wieku". Konferencje IPN. 41. 2010: 25–32.
McBride, Jared. "Peasants into Perpetrators: The OUN-UPA and the Ethnic Cleansing of Volhynia, 1943–1944". Slavic Review. 75 (3). 2016a: 630–654. doi:10.5612/slavicreview.75.3.0630. ISSN 0037-6779.
McBride, Jared. "Who's Afraid of Ukrainian Nationalism?". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 17 (3). 2016b: 647–663 [652]. doi:10.1353/kri.2016.0039.
Mick, Christoph. "Incompatible Experiences: Poles, Ukrainians and Jews in Lviv under Soviet and German Occupation, 1939–44". Journal of Contemporary History. 46 (2). 2011: 336–363. doi:10.1177/0022009410392409. JSTOR 41305315.
Mick, Christoph. Lemberg, Lwow, Lviv, 1914–1947: Violence and Ethnicity in a Contested City. 2015.
Motyka, Grzegorz. Ukraińska partyzantka 1942–1960 (polyak). Warsaw: RYTM. 2006. ISBN 83-7399-163-8.
Motyka, Grzegorz. Od rzezi wołyńskiej do Akcji "Wisła" [From the Volhynian massacre to Operation Vistula] (polyak). Kraków. 2011.
Niedzielko, Romuald. "Sprawiedliwi Ukraińcy. Na ratunek polskim sąsiadom skazanym na zagładę przez OUN-UPA". Biuletyn IPN, 1-2/2009 (polyak). IPN. 2009. 77–85. 2010-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 August 2009.
Wiktor Poliszczuk "Bitter truth": The criminality of the Organization of Ukrainian Nationalists (OUN) and the Ukrainian Insurgent Army (UPA), the testimony of a Ukrainian, ISBN 0-9699444-9-7
Poliszczuk, Wiktor. Bitter Truth: The Criminality of the Organization of Ukrainian Nationalists (OUN) and the Ukrainian Insurgent Army (UPA): The Testimony of a Ukrainian. 1999.
Rossoliński-Liebe, Grzegorz. Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist: Fascism, Genocide, and Cult. Columbia University Press. 2014. ISBN 978-3-8382-6684-8.
Siemaszko, Władysław; Siemaszko, Ewa. Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945 (polyak). Warszawa: Borowiecky. 2000. ISBN 83-87689-34-3.
Snyder, Timothy. ""To Resolve the Ukrainian Problem Once and for All". The Ethnic Cleansing of Ukrainians in Poland, 1943–1947". Journal of Cold War Studies. 1 (2). 1999: 86–120. doi:10.1162/15203979952559531. JSTOR 26925017.
Snyder, Timothy. The Reconstruction of Nations. Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569–1999. Yale University Press. 2003a. ISBN 0-300-10586-X.
Snyder, Timothy. "The Causes of Ukrainian-Polish Ethnic Cleansing 1943". Past & Present (journal) (179). 2003b: 197–234. doi:10.1093/past/179.1.197. JSTOR 3600827.
Snyder, Timothy. Sketches from a Secret War: A Polish Artist's Mission to Liberate Soviet Ukraine. New Haven: Yale University Press. 2005.
Sowa, Andrzej L. Stosunki polsko-ukraińskie 1939–1947 (polyak). Kraków: Tow. Sympatyków Historii. 1998. OCLC 48053561.
Subtelny, Orest. Ukraine: A History. University of Toronto Press. 1988. ISBN 0-8020-5808-6.
Subtelny, Orest. Ukraine: A History. University of Toronto Press. 2000.
Torzecki, Ryszard. Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej [Poles and Ukrainians. The Ukrainian issue during World War II on the territory of the Second Polish Republic] (polyak). 1993.
Marcin Wojciechowski, redaktorWołyń 1943–2008. Pojednanie (polyak). Warszawa: Agora. 2008. ISBN 978-83-7552-195-5.
Hryciuk, Grzegorz; Palski, Zbigniew. "Wołyń 1943 – rozliczenie" (PDF) (polyak). 2010. 17, 20.

Vikianbarda Volin qırğını ilə əlaqəli mediafayllar var.

(ing.) (pol.) (ukr.) Volhynia massacre. Truth and Remembrance – Institute of National Remembrance
(pol.) The Polish Institute of National Membrance, Ewa Siemaszko, Balance of the crime
(pol.) Pictures from massacres. Association Commemorating Victims of the Crime of Ukrainian nationalists
(ukr.) (pol.) Volhynia and Eastern Galicia 1943–1944. Documents of State Committee on Archives of Ukraine
(ukr.) Tragedy of Volhynia 1943–1944. Documents of State Committee on Archives of Ukraine
Kost Bondarenko, "The Volyn Tragedy: Echoes Through Decades" in Zerkalo Nedeli (the Mirror Weekly), February 15–21, 2003.
(ukr.) Volyn Discussion (a list of articles)
An abbreviated preface to the monographic book of Władysław Siemaszko and Ewa Siemaszko, November 2000.