Vladimir Vladimiroviç Boqaçyov (rus. Владимир Владимирович Богачёв; 7 (19) fevral 1881, Novoçerkassk – 11 dekabr 1965, Bakı) — rus və sovet alim-geoloqu və paleontoloqu, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru (1937), professor, Azərbaycan SSR-in əməkdar elm xadimi (1936).
| Vladimir Boqaçyov | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 7 (19) fevral 1881 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 dekabr 1965 (84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | paleontologiya, geologiya |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Mükafatları |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
7 (19) fevral 1881-ci ildə[1] Novoçerkassk şəhərində dağ mühəndisi V. F. Boqaçovun ailəsində dünyaya gəlib.[2] Yeddi övladın içində ən böyüyü idi.[3] Novoçerkassk kişi gimnaziyasında oxuyub. Rəssamlıqla məşğul olub, əsərləri 1900-cü ildə İmperator İncəsənət Akademiyası tərəfindən Paris Ümumdünya Sərgisində nümayiş etdirilib.[2].
1900-cü ildə Xarkov Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olub, 1901-ci ildə İmperator Sankt-Peterburq Universitetinin fizika-riyaziyyat fakültəsinə keçib və həmin fakültəni 1905-ci ildə bitirib.[4] Universitetdə oxuduğu illərdə 14 elmi iş dərc etdirib.[2][4] 1905–1911-ci illərdə Novoçerkassk gimnaziyasında təbiət tarixindən dərs deyib və OVD-nin əyalət aqronomu yanında hidrogeologiya və torpaqşünaslıq üzrə mütəxəssis kimi çalışıb.[2]
1907-ci ildən Yuryev Universitetinin geologiya kafedrasında assistent, 1910-cu ildə isə Yuryev Universitetində privat-dosent olub. 1912-ci ildə Tiflisə köçüb, lakin Yuryev Universitetində mühazirələr oxumağa davam edib. Tiflisdə Qafqaz Dağ Dairəsi geoloqu və ali qadın kurslarının professoru olub.[4] 1917-ci ildə Novoçerkasska qayıdıb, Don Politeknik İnstitutunda dosent vəzifəsində çalışıb, 1920-ci ildən isə professor olub. 1937-ci ildə doktor dissertasiyası müdafiə etmədən geologiya-minerologiya elmləri doktoru dərəcəsi alıb.[4]
1921-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun və Azərbaycan Universitetinin professoru olub. 1925-ci ildə Binəqədi gölü ərazisində paleontoloji qazıntılar və tədqiqatlara başlayıb. 1940-cı ildə professor Nikolay Qriqoroviç-Berezovskiyin qəfil ölümündən sonra Rostov Dövlət Universitetinin Ümumi Geologiya kafedrasına rəhbərlik edib.[5]
Alman işğalı zamanı o, Rostov-na-Donuda qalaraq Rostov Universitetində dərs deməyə davam edib və eyni zamanda Novoçerkasskdakı Don kazaklarının Tarix Muzeyinin yenidən qurulmasında iştirak edib.
1943-cü ildə NKVD tərəfindən həbs edilib. Bir müddət Saratov həbsxanasında qalıb, 5–6 iyun 1943-cü ildə Rostov vilayəti NKVD qoşunlarının hərbi tribunalı tərəfindən 58-ci maddənin 1a bəndi ilə 10 il müddətinə həbs cəzasına və ondan sonra 5 il müddətinə hüquqlarının məhdudlaşdırılmasına məhkum edilib.[6] 1953-cü ildə azad olunub.
Azadlığa çıxandan sonra 1956–1959-cu illərdə SSRİ EA-nın Krım filialında çalışıb, burada Simferopolda Mineral Resurslar İnstitutu təşkil olunub. 1960-cı ildən Bakı şəhərində yaşayıb və Azərbaycan Neft İstehsalı üzrə Elmi-Tədqiqat İnstitutunda (AzNİİ DN) işləyib. 1965-ci il dekabrın 11-də Bakıda vəfat edib.[4] Sumqayıt şəhərində (Corat qəsəbəsindəki köhnə qəbiristanlıqda) dəfn olunub.
Şirin su faunasının mənşəyini və təkamülünü, Avrasiya, Qafqazın əvvəlki hissələri, Şərqi Qafqaz, Qərbi Sibir və Qazaxıstanın şirin və yarımduzlu su faunasının tarixini araşdırıb. Alim Kaynozoy dövrünə aid mollyuskları öyrənib, 500-dən çox üçüncü və dördüncü dövr şirin su mollyusklarını təsvir edib, Don bölgəsinin kəpənəkləri və Novoçerkasskın miozen dövrü üzərində tədqiqat aparıb.[4] O, dördüncü dövr faunasının Binəqədi yatağını ilk tədqiq edən alim olub. Boqaçov bir çox naməlum nəsli kəsilmiş heyvan növlərini kəşf edib: miozen dövrünə aid balina və delfin, pliosen dövrünə aid delfin, tur, qazəl, maral və digər növlər.[4]
1912-ci ildə Yuryev (Tartu) şəhərində "Atlantida — Mifoloji Atlantida və Geoloji Atlantida" adlı kitabını nəşr etdirib.[4] Sovet alimi Nikolay Jirov Boqaçovu yerli elmi atlantologiyanın əsasını qoyan şəxs adlandırıb. Don Atamanı P. N. Krasnovun tapşırığı ilə Boqaçov qısa müddətdə "Böyük Don Ordusunun Coğrafiyası üzrə esse" adlı kitab yazıb, bu əsər 1919-cu ildə nəşr olunub.[2] Boqaçov vurğulayıb ki, "kitab yazıldığı dövrdə ordunun sərhədləri dəfələrlə tarixi transformasiyalara məruz qalıb" (əsasən, Pyotr I tərəfindən ərazi hissələrinin qismən parçalanmasını nəzərdə tutaraq). Növbəti ildə isə bolşeviklər Böyük Don Ordusu (Don Respublikası) ərazisini tamamilə siyasi cisim kimi ləğv ediblər.
Boqaçov 200-dən çox elmi əsərin müəllifidir, bunlar arasında geologiya və paleontologiya sahəsinə aid işlər də var:
- 1913 — Xəzərin tarixi; Bozdağın geologiyası
- 1922 — Cənubi Rusiyanın neogen dənizlərində koloniyalar
- 1924 — Avrasiyanın şirin su faunası
- 1932 — Bakının ətrafında geoloji ekskursiyalar
- 1938 — Paleontoloji qeydlər; Qafqazın miozeni
- 1939 — Binəqədi. Abşeron yarımadasında dördüncü dövr faunasının qəbiristanlığı
- 1961 — Avrasiyanın şirin su faunasının tarixinə dair materiallar
- Ковалевский С. В. В. Богачев // Известия АН СССР. Серия геологическая. 1966. № 7. С. 132–133.
- Второв И. П. Владимир Владимирович Богачёв (1881–1965) учёный и педагог // Материалы II Международной конференции Российского национального комитета по истории и философии науки и техники РАН, посвященной 300-летию Российской академии наук: [Москва — Санкт-Петербург, 26 февраля – 01 2024 г.]. М.: ИИЕТ РАН, 2024. С. 134–136.
- ↑ Автобиография в ГИН РАН.
- ↑ 1 2 3 4 5 "Богачев Владимир Владимирович: Из плеяды донских ученых". 15 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 noyabr 2019.
- ↑ Письмо В. В. Богачёва к В. В. Тихмирову, от 7 фев. 1962 г.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 "Василий Фантагоров. Богачёв — основоположник русской научной атлантологии" (PDF). 15 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 15 noyabr 2019.
- ↑ "Богачёв Владимир Владимирович (1881—1965)". 15 noyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 noyabr 2019.
- ↑ "Репрессированные геологи. Богачёв Владимир Владимирович (1881—1965)". 6 iyul 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 noyabr 2019.