Viktor Dmitriyeviç Artamonov (rus. Ви́ктор Дми́триевич Артамо́нов; 10 fevral 1921, Ostrov[d], Moskva quberniyası[d] – 14 may 1994, Moskva) — SSRİ hərbi xadimi, İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısı, hərbi pilot, 17-ci Hava Ordusunun 10-cu Qvardiya Hücum Aviasiya Diviziyasının 165-ci Qvardiya Hücum Aviasiya Polkunun zəncir komandiri, qvardiya baş leytenantı. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı (1945), aviasiya general-mayoru (1968), hərbi elmlər namizədi (1954).
| Viktor Artamonov | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 10 fevral 1921 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 14 may 1994 (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Təhsili |
|
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Qoşun növü | Sovet Hərbi Hava Qüvvələri |
| Rütbəsi | general-mayor |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |
                          |
Viktor Dmitriyeviç Artamonov 1921-ci il fevralın 10-da Moskva vilayətinin Leninski rayonundakı Ostrov kəndində, fəhlə ailəsində anadan olmuşdur. Rus milliyyətindədir. 1942-ci ildən Sov.İKP üzvüdür. Moskva Poliqrafiya İnstitutunun 1-ci kursunu bitirmişdir. Tornaçı kimi çalışmış və aeroklubda təhsil almışdır.[1]
Qırmızı Orduda 1940-cı il iyulun 25-dən xidmət etmişdir. 1940-cı ilin dekabrına qədər Radexov Hərbi Aviasiya Məktəbində təhsil almış, 1942-ci ilin iyulunda Engels Hərbi Aviasiya Pilotları Məktəbini bitirmişdir. 1942-ci ilin iyulundan oktyabrına qədər Saratov vilayətinin Engels şəhərində 10-cu Ehtiyat Aviasiya Polkunda pilot olmuşdur. Daha sonra, 1943-cü ilin aprelinə qədər Voronej cəbhəsinin 2-ci Hava Ordusunun 2-ci Ayrı Təlim-Təcrübə Aviasiya Polkunda pilot kimi xidmət edərək İL-2 hücum təyyarəsində yenidən təlim keçmişdir.[1]
İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısıdır: 1943-cü ilin aprelindən 61-ci (1944-cü ilin fevralından 165-ci Qvardiya) Hücum Aviasiya Polkunda pilot, baş pilot və zəncir komandiri kimi xidmət etmişdir. Voronej (aprel-oktyabr 1943), 1-ci Ukrayna (oktyabr 1943 – avqust 1944), 2-ci Ukrayna (avqust-oktyabr 1944) və 3-cü Ukrayna (oktyabr 1944 – may 1945) cəbhələrində döyüşmüşdür. Kursk döyüşü, Belqorod-Xarkov əməliyyatı, Dnepr uğrunda döyüş, Kiyev, Korsun-Şevçenkovski, Lvov-Sandomir və Yassi-Kişinyov əməliyyatlarında, Rumıniya və Bolqarıstanın azad edilməsində, Belqrad əməliyyatında və Yuqoslaviyanın azad edilməsində iştirak etmişdir.[2]
1945-ci ilin martına qədər 165-ci Qvardiya Hücum Aviasiya Stanislav Qırmızı Bayraq Polkunun zəncir komandiri, qvardiya baş leytenantı Viktor Artamonov İL-2 hücum təyyarəsində 155 döyüş uçuşu həyata keçirərək kəşfiyyat, bombardman və düşmənin canlı qüvvəsi ilə texnikasına şturm hücumları etmişdir. Gərgin döyüş günlərində ən aktiv hava döyüşçüsü olmuş, gündə 3–4 döyüş uçuşu yerinə yetirmişdir.[2]
1943-cü il noyabrın 6-da Artamonova Kiyev-Vasilkiv şosesində geri çəkilən nasist qoşunlarına şturm zərbəsi endirmək tapşırığı verilmişdir. Tapşırığı yerinə yetirən zaman aşağı uçuşla 4–5 hücum edərək nasist canlı qüvvə və texnikasında böyük itkilərə səbəb olmuşdur. 1944-cü il iyulun 15-də Artamonov 6 İL-2 təyyarəsindən ibarət qrupun başçısı olaraq, Trostyanets-Podlipçe sərhədində möhkəmlənən və yer qoşunlarının irəliləməsinə mane olan nasistlərə şturm zərbəsi endirmək tapşırığı almışdır. Şturm zərbəsi nəticəsində alman qoşunları böyük itkilər verərək yeni sərhədə çəkilməyə məcbur olmuşdur.[2]
1945-ci il yanvarın 17-də nasistlər Tovarnik bölgəsində SSRİ qoşunlarına zərbə endirmək üçün böyük miqdarda canlı qüvvə və texnika cəmləşdirmişdi. Artamonov İL-2 təyyarələri ilə bu cəmləşməyə hava zərbəsi endirmək tapşırığı almışdı. Əlverişsiz hava şəraitinə baxmayaraq, qrup kiçik yüksəkliklərdən cəsarətli zərbə endirmiş, almanlara böyük itkilər verdirmiş və onun hücum planını pozmuşdur. 1945-ci il fevralın 1-də qvardiya baş leytenantı Artamonov cütlükdə Şid bölgəsinə "ov" uçuşuna çıxmış, burada sursat və canlı qüvvə daşıyan avtomobil kolonunu aşkar etmişdir. Aşağı uçuşla bir neçə hücum edərək kolonu darmadağın etmiş, alman maşınlarının çoxunu sursatla birlikdə məhv etmişdir.[2]
1945-ci il avqustun 18-də SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə "alman işğalçılarına qarşı mübarizədə komandanlığın döyüş tapşırıqlarını nümunəvi yerinə yetirdiyinə və bu zaman göstərdiyi cəsarət və qəhrəmanlığa görə" qvardiya baş leytenantı Viktor Dmitriyeviç Artamonova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı, "Lenin" ordeni və "Qızıl ulduz" medalı verilmişdir.[3]
Döyüş yolunu Yuqoslaviyada başa vurmuş, düşmənin canlı qüvvəsi və texnikasına zərbələr endirmək üçün 162 döyüş uçuşu həyata keçirmişdir.[1] Müharibədən sonra hücum təyyarəsi pilotu kimi SSRİ Silahlı Qüvvələrində xidmətini davam etdirmişdir. 1951-ci ildə Moninodakı Hərbi-Hava Akademiyasını, 1954-cü ildə isə bu akademiyanın adyunkturasını bitirmişdir. 1954-cü ildə vaxtından əvvəl hərbi elmlər namizədi dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Hərbi-Hava Akademiyasında xidmət etmişdir: 1954–1956-cı illərdə hücum aviasiyası taktikası kafedrasının baş müəllimi, 1956–1961-ci illərdə bombardman aviasiyası kafedrasının baş müəllimi, 1961–1966-cı illərdə qırıcı-bombardman və bombardman aviasiyası kafedrasının rəis müavini, 1966–1969-cu illərdə isə qırıcı-bombardman, bombardman və vertolyot aviasiyası kafedrasının rəisi olmuşdur.[1]
1969–1989-cu illərdə SSRİ Müdafiə Nazirliyinin 30-cu Mərkəzi Aviasiya və Kosmik Texnika Elmi-Tədqiqat İnstitutunda idarə rəisi vəzifəsində çalışmışdır. 1987-ci il aprelin 14-dən aviasiya general-mayoru V. D. Artamonov təqaüdə çıxmışdır. Dövlət Aeronaviqasiya Elmi-Tədqiqat İnstitutunda işləmişdir.[1]
Moskvada yaşamışdır. 1994-cü il mayın 14-də vəfat etmişdir.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Красовский, 1968, После войны. Кузница крылатых кадров
- ↑ 1 2 3 4 Наградной лист с представлением к званию Героя Советского Союза в электронном банке документов "Подвиг народа" (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 793756. Д. 3. Л. 63–64).
- ↑ Указ Президиума ВС СССР № 222/325 от 18.08.1945 в электронном банке документов "Подвиг народа" (архивные материалы ЦАМО. Ф. 33. Оп. 686046. Д. 192. Л. 18).
- Красовский, Степан Акимович. Жизнь в авиации // 2-е изд., испр. и доп. М.: Воениздат. 1968.