Vikipediya:Saxtakarlıqla məşğul olmayın

Zəhmət olmasa, sınaq məqsədilə silinib-silinməyəcəyini yoxlamaq üçün Vikipediyaya xətalı məlumatlar yerləşdirməyin. Bu kimi cəhdlər daha əvvəllər də müxtəlif şəkillərdə baş verib. Əksər belə hallar patrullar və digər istifadəçilər tərəfindən aşkarlanır və sürətli silinməsi üçün işarələnir. Bununla yanaşı, bəzi qəliz və qarışıq saxtakarlıqlar (məsələn, təfərrüatlı bioqrafik məlumatlar və saxta istinadlara malik uydurma tarixi şəxsiyyətlər haqqında məqalələr) aşkar edilmədən əvvəl müəyyən bir müddət öz varlıqlarını qoruya bilər. Bu kimi saxta məqalələr Vikipediyanın ensiklopediya kimi reputasiyasına xələl gətirir.

Sınanmış və təsdiqlənmişdir ki, Vikipediyada təhqir və hücum ehtiva edən dəyişikliklər edildiyi kimi saxtakarlıqlar yaymaq da mümkündür. Çünki Vikipediya hər şeydən əvvəl azad ensiklopediya olduğu üçün bu kimi hallar qaçılmazdır. Saxtakarlıq sadəcə vandalizmin daha az müəyyən oluna bilən və gözdən yayına bilən bir növüdür və saxtakarlıqla məşğul olanlar bloklamalara tabedir.

Nəzərə alın ki, dezinformasiyalar insanları çaşdıra və onların həyatda müxtəlif problemlərlə üzləşməsinə səbəb ola bilər. Yaşayan insanlarla bağlı bəzi saxtakarlıqlar böhtan xarakterli ola bilər ki, bu da Vikipediyanı hüquqi nəticələrə məruz qoya bilər. Bundan əlavə, saxtakarlıqların araşdırılması və məqalələrin düzəldilməsi könüllülərin daha faydalı mövzulara həsr edə biləcəkləri vaxt resursları tələb edir. Vikipediyanı tənqidi şəkildə oxumaq və məzmununun etibarlılığını artırmağa çalışmaq vacib olsa da, Vikipediyanın saxtakarlığı aşkar edib-etməyəcəyini yoxlamaq məqsədilə saxta bir məzmun əlavə edərək və ya məqalə yaradaraq sistemi "sınamaq" əvəzinə, yanlış məlumatları qaydasına qoymaq ən yaxşısıdır.

Vikipediyanın dəqiqliyi ilə maraqlanırsınızsa, daha konstruktiv test üsulu Vikipediyada olan xətalı ifadələri aşkarlamağa çalışmaq və mümkündürsə, bunları düzəltməkdir. Amma fikirlərinizi açıqlamaq üçün Vikipediyanı pozmayın.

Vikipediya məzmunun etibarlı mənbələrlə yoxlanıla bilməsinin mümkün olmasını tələb edir. Etirazlar olduğu təqdirdə məqalədəki iddiaları sübut etmə öhdəliyi məzmunu əlavə edən istifadəçiyə düşür. Buna görə də icmanın bir qismi məqaləyə əlavə olunmuş materialların sadəcə Vikipediyada olduğunu düşünürsə, belə məsələlər patrulların və inzibatçıların nəzarətində olduğu üçün bu növ saxtakarlıqlara davam etmək əbəsdir. Həmçinin, əgər saxtakarlıqla məşğul olan şəxs ictimaiyyəti aldatmağı bacarmışdırsa, özü üçün məqalə yazmasına ehtiyac yoxdur, başqa biri gəlib onsuz da bu mövzuda məqalə yazacaq.

Vikipediyada Piltdaun insanı və Dünyaların müharibəsi kimi əhəmiyyətli saxtakarlıq mövzularında məqalələr mövcuddur. Vikipediyada, həmçinin, daha əvvəllər Vikipediyada mövcud olmuş əhəmiyyətli saxtakarlıqlarla da bağlı ensiklopediya məqalələri mövcuddur. Bu növ mövzular saxtakarlığı fakt kimi təqdim edən məqalələrdən tamamilə fərqlənirlər.

Digər mövzularda olduğu kimi, saxtakarlıqlar barəsində də Vikipediya məqaləsinin mövcud olması üçün həmin mövzu əhəmiyyətli olmalıdır; məsələn, saxtakarlıq medianın daim diqqətində olmuş olmalı, akademiklər də daxil olmaqla minlərcə insan tərəfindən inanılmış və ya uzun müddət inanılmış mövzular olmalıdır. Vikipediya hər gün uydurulan cəfəngiyyatların yeri deyil.

Əgər saxtakarlıq ehtiva edən məzmun və ya məqalə ilə qarşılaşarsanız, düzəliş izahı verərək, yaxud da qeydləriniz daha uzundursa, məqalənin müzakirə səhifəsi vasitəsilə vəziyyəti bildirərək həmin məzmunu məqalədən təmizləyin. İstifadəçiyə bu barədə xəbərdarlıq etməyi də unutmayın. Əmin deyilsəniz, müvafiq məqaləyə və ya bölməyə {{faktları yoxla}} şablonu əlavə edə bilərsiniz. İstifadəçi destruktiv fəaliyyətlərə davam etdiyi təqdirdə bu barədə inzibatçılara müraciət edin.

Əgər məqalə tamamilə cəfəngiyyatdan ibarətdirsə, onu {{sil}} şablonu ilə dərhal silinməsi üçün işarələyin. Şübhəli vəziyyətlərdə aşkarladığınız məqalələri digərlərinin də fikir bildirməsi üçün siyahı şəklində silinməyə namizəd göstərin. Çünki bu növ mövzularla bağlı bir və ya bir neçə istifadəçinin düşüncəsi ilə yox, ciddi araşdırmalar aparılmaqla ortaya əsaslandırmalar qoyularaq qərarlar verilə bilər, belə ki, məqalə uyğunsuz halda da olsa, mövzu ensiklopedik dəyərə malik ola bilər. Sadəcə açıq-aşkar saxtakarlıq olduğu bəlli olan hallarda məqalələr birbaşa silinə bilər, digər hallarda mütləq müzakirə aparılmalıdır.

Vikipediyada indiyə kimi bir çox saxtakarlıq halları baş vermişdir. Bunları müxtəlif müzakirə səhifələrində müşahidə edə bilərsiniz. Təəssüf ki, bu hadisələrin hər biri ayrıca olaraq sənədləşdirilməyib. Böhtan və faktiki səhvlərin əksinə, açıq şəkildə bir şey uydurmağa çalışmaq bariz olaraq saxtakarlıq kimi qəbul olunur. Müəyyən bir müddət ərzində aşkar edilməmiş və ya mediada etibarlı mənbələr tərəfindən müzakirə mövzusuna çevrilmiş saxtakarlıqlar əhəmiyyətli hesab edilir.