Vergi çıxarışı və ya güzəşti — vergi sistemində fiziki və hüquqi şəxslərin vergiyə cəlb ediləcək gəlirlərindən müəyyən xərclərin və ya məbləğlərin çıxılması ilə bağlı tətbiq olunan maliyyə və inzibati mexanizm. Vergi çıxarışı vergi ödəyicilərinin vergi öhdəliklərini azaltmaq məqsədilə dövlət tərəfindən müəyyən edilmiş qanunvericilik və qaydalara əsasən tətbiq olunur.[1]
Vergi çıxarışının əsas məqsədi vergi ödəyicilərinin real maliyyə vəziyyətini nəzərə alaraq daha ədalətli və balanslı vergi yığımı təmin etməkdir. Bu sistem həm sosial siyasət aləti kimi fəaliyyət göstərir, həm də iqtisadi stimullaşdırma vasitəsidir. Məsələn, təhsil, səhiyyə, pensiya sığortası və ya ipoteka ödənişləri üçün edilən xərclər vergi çıxarışı şəklində tanınaraq ümumi vergitutma bazasını azalda bilər.[2]
Vergi çıxarışı sosial rifahın təmin edilməsində, vergi ödəyicilərinin yükünün yüngülləşdirilməsində və stimullaşdırıcı iqtisadi siyasətin həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır. O, həmçinin iqtisadi aktivliyin artmasına və insanların daha çox sərmayə yatırmasına səbəb ola bilər.
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində və digər əlaqədar qanunvericilik aktlarında vergi çıxarışına dair normalar təsbit olunmuşdur. Burada göstərilir ki, bəzi hallarda gəlirdən çıxılan xərclər və ya məbləğlər gəlir vergisinin hesablanmasında nəzərə alınır. Bu xərclərə, adətən, aşağıdakılar daxildir:
- məcburi dövlət sosial sığorta ödənişləri
- təhsil haqları
- ipoteka kreditlərinə xidmət xərcləri
- tibbi xidmətlərə çəkilən xərclər
Bir çox ölkələrdə vergi çıxarışı sistemi vergi siyasətinin əsas elementlərindən biridir.[3][4] ABŞ-da "tax deduction" anlayışı vasitəsilə federal gəlir vergisi hesablanarkən müxtəlif xərclər gəlirdən çıxılır. Almaniyada isə müəyyən ianələr və ailə ilə bağlı xərclər çıxarışa daxil edilir. Müxtəlif ölkələrdə bu sistemin tətbiqi fərqli olsa da, əsas məqsəd oxşardır: gəlirlərin ədalətli vergiyə cəlb olunması və sosial bərabərliyin qorunması.[5]
Vergi çıxarışı sistemi bəzi hallarda vergi ədalətsizliyinə səbəb ola bilər. Yüksək gəlirli şəxslər daha çox çıxarış hüququndan yararlanaraq real vergi yükünü azalda bilirlər.[6] Bundan başqa, çıxarış sisteminin mürəkkəbliyi vergi idarəçiliyində əlavə çətinliklər yaradır və bəzi hallarda sui-istifadə hallarına yol aça bilər.[7]
- ↑ Piper, Mike. Taxes Made Simple: Income Taxes Explained in 100 Pages or Less. Simple Subjects. Sep 12, 2014. ISBN 978-0981454214.
- ↑ "Tax year 2017 tax form" (PDF). İstifadə tarixi: June 30, 2022.
- ↑ In this regard, the United States Tax Court has issued well in excess of one thousand rulings. Among the factors considered are: a) whether the transactions are regular and continuous (discussed, e.g., prior to the income tax in Lewellyn v. Pittsburgh, B. & L. E. R. Co., 222 Fed. 177 (CA3, 1915), a case cited by the Tax Court), (b) whether the purported business is substantial, (c) whether the transactions were profit motivated (see, e.g., Doggett v. Burnet, (1933), 65 F2d 191; also see hobby loss rules at 26 USC 183).
- ↑ UK Business Income Manual 20200 describes various badges of trade.
- ↑ Johnston, Kevin. "A List of Deductible Business Expenses for Schedule C." Small Business - Chron.com, http://smallbusiness.chron.com/list-deductible-business-expenses-schedule-c-21156.html. 29 June 2018.
- ↑ For international government specified lives by class of intangible asset, see the table in Tax amortization lives of intangible assets
- ↑ 26 USC 704(b) and 26 USC 170.
Australia: Australian Taxation Office:
Canada:
- Laws
- Canada Revenue Agency:
United Kingdom: HM Revenue and Customs:
United States: Internal Revenue Service:
- Main site
- Some relevant publications:
- A few relevant forms (also see related instructions)
- Form 1040 (individual tax return), Schedules C (business) and E (rental)
- Form 1065 (partnership return of income), page 1, and Schedule K
- Form 1120 (corporation tax return), page 1
- Form 2106 (employee business expenses)
- Form 4562 (depreciation and amortization)
- Form 4797 (gain or loss on business assets)
- Form 8825 (rental realty income)
India: