Valyuta müqaviləsi — iki tərəf arasında müəyyən edilmiş şərtlərlə valyuta alış-satış əməliyyatlarını tənzimləmək üçün bağlanan hüquqi razılaşmadır.[1] Bu müqavilələr beynəlxalq ticarətdə, maliyyə bazarlarında və risklərin idarə edilməsində geniş istifadə olunur. Valyuta müqavilələri əsasən valyuta məzənnələrindəki dəyişkənlikdən (volatillikdən) yaranan maliyyə risklərini azaltmaq üçün tətbiq edilir.[2]
Valyuta müqavilələri müasir maliyyə sistemində strateji bir alət olaraq həm şirkətlər, həm də fərdi iştirakçılar üçün vacibdir. Bu müqavilələrdən effektiv istifadə üçün maliyyə bazarları haqqında bilik və risk idarəetmə strategiyaları vacibdir.[3]
- Forvard Valyuta Müqaviləsi (ing. Forward Contracts) — gələcək tarixdə, əvvəlcədən razılaşdırılmış məzənnə ilə müəyyən miqdarda valyutanın alınıb-satılması üçün bağlanır. Ticarət tərəfləri məzənnə riskindən qorunmaq üçün bu müqaviləni istifadə edir. Forvard müqavilələri adətən tənzimlənməmiş bazarlarda (ing. OTC — Over The Counter) həyata keçirilir.
- Fyuçers Valyuta Müqaviləsi (ing. Futures Contracts) — standartlaşdırılmış valyuta müqavilələri olub, müəyyən miqdarda valyutanın gələcək tarixdə alınıb-satılması üçün bağlanır. Bu müqavilələr tənzimlənən maliyyə birjalarında ticarət edilir və yüksək likvidliyə malikdir. Fyuçerslər spekulyasiya və hedcinq məqsədilə geniş istifadə olunur.[4]
- Opsion Valyuta Müqaviləsi (ing. Options Contracts) — alıcıya (amma məcbur etmədən) müəyyən məzənnə ilə valyuta almaq və ya satmaq hüququ verən müqavilədir. İki əsas növü mövcuddur — valyutanı almaq (ing. call option) və satmaq (ing. put option) hüququ
- Svop Valyuta Müqaviləsi (ing. Swap Contracts) — iki tərəf arasında müəyyən müddət ərzində valyutaların dəyişdirilməsi barədə bağlanan müqavilədir. Adətən faiz dərəcələri və məzənnə risklərini idarə etmək üçün istifadə olunur.
| Üstünlükləri | Riskləri |
|---|---|
| Gələcəkdə valyuta məzənnəsində baş verə biləcək dəyişikliklərə qarşı maliyyə təhlükəsizliyi yaradır. | Əgər məzənnə dəyişiklikləri gözlənilən istiqamətdə getməzsə, iştirakçılar zərərlə qarşılaşa bilər. |
| Valyutaların qiymət dəyişikliklərindən qazanc əldə etmək üçün geniş imkanlar təqdim edir. | Xüsusilə OTC bazarlarında ticarət edilən forvard müqavilələrində alıcı və ya satıcı tapmaq çətin ola bilər. |
| Forvard müqavilələri şirkətlərin spesifik ehtiyaclarına uyğunlaşdırıla bilər. | Valyuta bazarı yüksək dəyişkənlik səbəbindən proqnozlaşdırılması çətin ola bilər.[5] |
| Riskdən qorunma (hedcinq) | Tərəflərdən birinin öhdəliklərini yerinə yetirə bilməməsi riski (xüsusilə forvard müqavilələrində). |
- ↑ "Forex Futures Trading - What Are Forex Futures?". www.daytrading.com. 2022-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-08.
- ↑ "MGFC30: Introduction to Derivative Markets - What are Foreign Exchange Futures?". University of Toronto. June 10, 2023. July 2, 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 2, 2024.
- ↑ Рэдхэд К. Хьюс C. Управление Финансовыми рисками. Москва: ИНФРА-М. 1996. 81 страница. ISBN 5-86225-154-5.
- ↑ "CME June 2005 volume". CME. July 1, 2005. January 11, 2006 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Euro FX Futures EUR/USD Contract Specs". CME Group. 22 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 June 2020.