Valyuta beynəlmiləlləşdirilməsi — beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə pul funksiyalarını (ödəniş, saxlama vasitəsi və universal dəyər ölçüsü) üzərinə götürərək valyutanın milli sərhədlərdən kənara çıxması prosesi[1]. Milli valyuta təkcə beynəlxalq ödənişlər (ödəniş vasitəsi) üçün deyil, onda müqavilələr və tariflər irəli sürülməyə başlayır (dəyər ölçüsü kimi çıxış edir). Eyni zamanda, ölkə daxilində pul funksiyaları tam olaraq qorunub saxlanılır.
Valyuta beynəlxalqləşməsinin üç mərhələsi mövcuddur:
- Regional pul vahidi — dövlət və özəl sektorlar tərəfindən bu rolda tanınan region və ya ərazi daxilində pulun ayrı-ayrı funksiyalarını yerinə yetirən milli valyutadır. Bölgə daxilində regional valyuta universal dəyər ölçüsü istisna olmaqla, bütün funksiyaları yerinə yetirir, çünki bazar iştirakçıları üçün biznes ənənələrinə görə üçüncü ölkələrin valyutası ən əlverişli olaraq qala bilər. Regional valyutalara misal olaraq MDB-də rus rublunu, Qərbi Afrika İqtisadi Valyuta İttifaqında Afrika Maliyyə Birliyinin frankı və s.
- Beynəlxalq pul vahidi — universal dəyər ölçüsü istisna olmaqla, pulun emissiya edən dövlətdən kənarda bütün funksiyalarını yerinə yetirən milli valyutadır. Eyni zamanda, region daxilində beynəlxalq valyuta universal dəyər ölçüsü ola bilər. Beynəlxalq valyutalara misal olaraq funt sterlinqi, Yapon yenini və daha az dərəcədə Kanada dolları, Sinqapur dolları, İsveç kronu və İsveçrə frankı göstərmək olar.
- Qlobal (dünya) valyutası — bütün dünyada dəyər ölçüsü, hesablama və tədavül və dəyər anbarı funksiyalarını yerinə yetirən milli valyutadır. Qeyri-şərtsiz qlobal valyuta ABŞ dolları və daha az dərəcədə avrodur.
Valyuta milli sərhədləri aşması üçün bir sıra obyektiv tələblərə cavab verməlidir. Əsas olanlar beynəlxalq kapitalın sərbəst hərəkəti və valyuta məhdudiyyətlərinin olmamasıdır. İqtisadi amillər arasında əsas olan milli iqtisadiyyatın həcmi və milli valyutanın sabitliyi (həm onun alıcılıq qabiliyyəti, həm də məzənnəsi) bazar iştirakçılarının ona olan inamını şərtləndirir. Valyutanın vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün dövlət orqanları qeyri-re[2]. Yerli maliyyə bazarları açıq və liberal olmalıdır[3]. Şəbəkə effektləri vacibdir - valyutalar digər bazar iştirakçıları tərəfindən istifadə olunduğuna görə əlavə dəyər qazanır
- ↑ Интернационализация рубля: перспективы и риски. Доклад Банка России. Санкт-Петербург: Международный финансовый конгресс, 2017.
- ↑ Hiroyuki Ito, Robert McCauley, Tracy Chan. Currency composition of reserves, trade invoicing and currency movements. 25 (Emerging Markets Review). 2015. 16–29.
- ↑ Livia Chiţu, Barry Eichengreen, Arnaud Mehl. When did the dollar overtake sterling as the leading international currency? Evidence from the bond markets. 111 (Journal of Development Economics). 2014. 225–245.
- Борисов С. Использование рубля в международных расчетах и резервах (количественный аспект). — М.: ИМЭМО РАН, 2011.
- Интернационализация рубля: перспективы и риски. Доклад Банка России. Санкт-Петербург: Международный финансовый конгресс, 2017.
- Михеева Е. З. Состояние и перспективы интернационализации рубля в условиях глобализации экономики // Дайджест-финансы, 2012. — № 9. — С.46-55.
- Моисеев С. Рубль как резервная валюта // Вопросы экономики, 2008.— № 9.— С.4-21.
- Кондратов Д. И. Становление российского рубля как международной валюты // Экономический журнал ВШЭ, 2012. — № 3. — С.367-403.