Valyuta bazarı ("Beynəlxalq Valyuta Dəyişdirmə Bazarı", "Foreks"; ing. Forex Trading, Currency Forex, Forex Exchange Market, FX[1]) — dövlətlərarası valyuta dəyişdirmə bazarı. Fərqli ölkələrin valyutalarının alınıb-satıldığı qlobal bir maliyyə bazarıdır. Bu bazar dünyada ən böyük və ən likvid maliyyə bazarıdır, gündəlik ticarət həcmi trilyonlarla dolları keçir.[2]Valyuta bazarı həm fiziki, həm də virtual şəkildə fəaliyyət göstərir və əsasən valyutaların məzənnələrindən qazanc əldə etməyə yönəlib.[3]
Valyuta bazarı beynəlxalq maliyyə sistemində mühüm yer tutur və həm iqtisadi sabitlik,[4] həm də spekulyativ qazanc üçün geniş imkanlar təqdim edir. Bu bazar, ticarət və investisiya ilə məşğul olanlar üçün çox vacib bir platformadır.[5]
Valyuta bazarı dünyanın hər yerində fəaliyyət göstərir və ticarət 24 saat davam edir (bazarda fasiləsiz əməliyyat ABŞ, Avropa və Asiya bazarları arasında baş verir).[6] Yüksək likvidlik sayəsində böyük məbləğlərdə əməliyyatlar sürətli şəkildə həyata keçirilə bilər. Valyuta bazarı mərkəzləşdirilmiş bir yer deyil; əməliyyatlar elektron platformalar vasitəsilə qlobal şəbəkədə baş verir.[7]Mərkəzi banklar, kommersiya bankları, investisiya fondları, korporasiyalar və fərdi treyderlər valyuta bazarının əsas iştirakçılarıdır.
Valyuta bazarında əməliyyatlar həmişə bir valyutanın digərinə nisbətində aparılır. Məsələn, EUR/USD (Avro/ABŞ dolları) və ya USD/JPY (ABŞ dolları/Yapon yeni). Birinci valyutaya "əsas valyuta", ikincisinə isə "kotirovka valyutası" deyilir. Spread (mərz) — alış və satış qiymətləri arasındakı fərq. Bu fərq brokerlər üçün qazanc mənbəyidir.[8]Leviric — treyderlərə daha az kapital ilə böyük əməliyyatlar aparmağa imkan verir. Məsələn, 1:100 kaldıraç ilə 1.000 dollarlıq depozitlə 100.000 dollarlıq əməliyyat etmək mümkündür.[9]Spot bazarı —valyutaların cari məzənnə ilə dərhal ticarəti. Forvard bazarı — gələcək tarixdə müəyyən edilmiş məzənnə ilə ticarət müqavilələri.[10][11]
- Mərkəzi Banklar — milli valyutanın dəyərini sabit saxlamaq və iqtisadiyyata dəstək olmaq üçün əməliyyatlar aparırlar[12][13][14].
- Ticarət Bankları və İnvestisiya Fondları — böyük miqyaslı əməliyyatlar həyata keçirir və müştərilərinin maraqlarını qoruyur.
- Hökumətlər və Korporasiyalar — beynəlxalq ticarət və borc ödənişləri üçün valyuta mübadiləsi edirlər.[15]
- Fərdi Treyderlər — treyderlər valyutaların qiymət dəyişikliklərindən qazanc əldə etməyə çalışır.[16]
Beynəlxalq ticarət və investisiyalar üçün lazımlı valyutaları əldə etmək.[17]Valyutaların ədalətli və sabit qiymətlərinin formalaşdırılması.Qiymət dəyişikliklərindən qazanc əldə etmək məqsədilə ticarət aparmaq.[18][19]
- ↑ International guide to Forex, "What is Forex - FX - The international business" Arxivləşdirilib 2012-08-06 at the Wayback Machine
- ↑ "Triennial Central Bank Survey of foreign exchange and OTC derivatives markets in 2022". 27 October 2022. 1 December 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 December 2024.
- ↑ Global imbalances and destabilizing speculation Arxiv surəti 17 oktyabr 2016 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 17 oktyabr 2016 at the Wayback Machine (2007), UNCTAD Trade and development report 2007 (Chapter 1B).
- ↑ CR Geisst – Encyclopedia of American Business History Infobase Publishing, 1 January 2009 Retrieved 14 July 2012 ISBN 1438109873
- ↑ GW Bromiley – International Standard Bible Encyclopedia: A–D William B. Eerdmans Publishing Company , 13 February 1995 Retrieved 14 July 2012 ISBN 0802837816
- ↑ T Crump – The Phenomenon of Money (Routledge Revivals) Taylor & Francis US, 14 January 2011 Retrieved 14 July 2012 ISBN 0415611873
- ↑ J Hasebroek – Trade and Politics in Ancient Greece Biblo & Tannen Publishers, 1 March 1933 Retrieved 14 July 2012 ISBN 0819601500
- ↑ S von Reden (2007 Senior Lecturer in Ancient History and Classics at the University of Bristol, UK) - Money in Ptolemaic Egypt: From the Macedonian Conquest to the End of the Third Century BC (p.48) Cambridge University Press , 6 December 2007 ISBN 0521852641 [Retrieved 25 March 2015]
- ↑ Mark Cartwright. "Trade in Ancient Greece". World History Encyclopedia.
- ↑ RC Smith, I Walter, G DeLong – Global Banking Oxford University Press , 17 January 2012 Retrieved 13 July 2012 ISBN 0195335937
- ↑ (tertiary) – G Vasari – The Lives of the Artists Retrieved 13 July 2012 ISBN 019283410X
- ↑ RA De Roover – The Medici Bank: its organization, management, operations and decline New York University Press , 1948 Retrieved 14 July 2012
- ↑ Cambridge dictionaries online – "nostro account"
- ↑ Oxford dictionaries online – "nostro account"
- ↑ S Homer, Richard E Sylla A History of Interest Rates John Wiley & Sons , 29 August 2005 Retrieved 14 July 2012 ISBN 0471732834
- ↑ T Southcliffe Ashton – An Economic History of England: The 18th Century, Volume 3 Taylor & Francis, 1955 Retrieved 13 July 2012
- ↑ (page 196 of) JW Markham A Financial History of the United States, Volumes 1–2 M.E. Sharpe, 2002 Retrieved 14 July 2012 ISBN 0765607301
- ↑ (page 847) of M Pohl, European Association for Banking History – Handbook on the History of European Banks Edward Elgar Publishing , 1994 Retrieved 14 July 2012
- ↑ Habakkuk, H. J. Cambridge Economic History of Europe: Vol. 2: Trade and Industry in the Middle Ages (ingilis). Cambridge University Press. 1987. ISBN 978-0-521-08709-4.
- fatwaonline.net Arxivləşdirilib 2016-02-05 at the Wayback Machine
- London Foreign Exchange Committee with links (on right) to committees in NY, Tokyo, Canada, Australia, HK, Singapore on the website of Bank of England
- Daily update of exchange rates published by US Federal Reserve
- Historical (10-year) currency converter and data download provided by Bank of Canada
- OECD Exchange rate statistics (monthly averages) published by OECD.org