Umbakı həbsxanası və ya rəsmi olaraq Umbakı Penitensiar Kompleksi — Azərbaycanda cəzaçəkmə müəssisəsi. Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərindən 70 km aralıda – Qaradağ rayonunda yerləşir. Kompleksin ümumi saxlanma limiti 1300 nəfərdir və 19 müxtəlif rejimli kamera tipli korpuslardan ibarətdir.
| Umbakı həbsxanası | |
|---|---|
 | |
| 40°12′08″ şm. e. 49°24′41″ ş. u.HGYO | |
| Yeri | Qaradağ rayonu, Bakı, Azərbaycan |
| Açılma tarixi | 17 noyabr 2023 |
Umbakı Penitensiar Kompleksi 17 noyabr 2023-cü ildə rəsmi olaraq açılmışdır. Kompleks qarışıq rejimli olmaqla iki zonadan ibarətdir: cəzaçəkmə müəssisəsi və istintaq təcridxanası. Cəzaçəkmə müəssisəsində ağır və digər cinayətlərə görə azadlıqdan məhrum edilmiş məhkumlar, təcridxanada isə təqsirləndirilən şəxslər saxlanılır. Kompleksin ümumi saxlanma limiti 1300 nəfərdir və 19 müxtəlif rejimli kamera tipli korpuslardan ibarətdir. Kameralarda məhkumlar üçün sanitar qovşaqlar, gəzinti yerləri və digər zəruri şərait yaradılmışdır.[1][2][3]
2024-cü ilin iyununda Penitensiar xidmətin rəisi, ədliyyə general-mayoru Mirsaleh Seyidovun təqdimatı əsasında Ədliyyə naziri Fərid Əhmədov Penitensiar xidmətin Umbakı penitensiar kompleksinin rəisi, ədliyyə polkovniki Tahir Yusubovu yaş həddi ilə əlaqədar təqaüdə göndərmişdir. Nazirin digər əmri ilə həmin müəssisədə Əməliyyat-Rejim işləri üzrə müavin vəzifəsində işləyən Rauf Məmmədov Umbakı penitensiar kompleksinə rəis təyin olunmuşdur.[4]
Kompleks müasir infrastruktur və avadanlıqlarla təchiz olunmuşdur. Məhkumların tibbi təminatı üçün Tibb-sanitar hissələri inşa edilmişdir ki, burada kardioloq, stomatoloq, fizioterapevt, ultrasəs müayinəsi, cərrahiyə və manipulyasiya otaqları, laboratoriya, aptek və intensiv terapiya çarpayıları olan kamera-palatalar mövcuddur. Psixoloji yardım üçün xüsusi otaqlar, məhkumların ailələri ilə görüşləri üçün studio-mənzil tipli uzunmüddətli və qısamüddətli görüş otaqları yaradılmışdır. Kompleksdə idman meydançaları, kitabxana, televizor otaqları və peşə təhsili üçün infrastruktur da mövcuddur. Mətbəx və camaşırxana müasir avadanlıqlarla təchiz olunmuşdur ki, bu da məhkumların keyfiyyətli qidalanmasını və gigiyenik şəraitini təmin edir.[1][2][3]
Umbakı Penitensiar Kompleksi Azərbaycanın penitensiar sistemində aparılan islahatların bir hissəsidir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən bu islahatlar məhkumların hüquqlarının qorunması, saxlanma şəraitinin yaxşılaşdırılması və onların cəmiyyətə reinteqrasiyasını hədəfləyir.[5] 17 noyabr 2023-cü ildə kompleksin açılışı münasibətilə Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən geniş ictimai təqdimat və media-tur təşkil olunmuşdur. Tədbirdə Ədliyyə Nazirliyinin rəsmiləri, Milli Məclisin deputatları, Vəkillər Kollegiyasının nümayəndələri, hüquq müdafiəçiləri və ictimai şura üzvləri iştirak etmişdir. İctimaiyyət nümayəndələri kompleksdə yaradılan şəraitdən məmnunluqlarını ifadə etmiş və bunun insan hüquqlarının təmin edilməsində mühüm addım olduğunu qeyd etmişlər.[1][2][3]
2024-cü ilin aprel ayında Türkiyə İnsan Hüquqları və Bərabərlik Qurumunun (TİHEK) nümayəndə heyəti Umbakı Penitensiar Kompleksinə səfər etmişdir. Azərbaycanın İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Səbinə Əliyevanın dəvəti ilə baş tutan bu səfərdə Türkiyə nümayəndələri kompleksin şəraiti, məhkumların hüquqlarının müdafiəsi və xüsusilə ömürlük azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərin saxlanma vəziyyəti ilə tanış olmuşdur. Bu səfər iki ölkə arasında insan hüquqları sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi məqsədi daşıyan Anlaşma Memorandumu çərçivəsində həyata keçirilmişdir.[6]
Umbakı Penitensiar Kompleksi ilə bağlı bəzi mübahisəli hadisələr də qeydə alınmışdır. 2025-ci ilin iyun ayında "Abzas Media" işində həbs olunan jurnalistlər Ülvi Həsənli, Məhəmməd Kekalov, Hafiz Babalı və Fərid Mehralızadənin Umbakı Penitensiar Kompleksinə köçürülməsinə etiraz olaraq aclıq aksiyasına başlamağa hazırlaşdıqları barədə xəbərlər yayılmışdır. Onların yaxınlarının bildirdiyinə görə, jurnalistlər köçürülmənin qanunsuz olduğunu iddia edərək etirazlarını ifadə etmişlər.[7][8] Bundan əlavə, sülh fəalı Bəhruz Səmədov da 2025-ci ilin iyun ayında Umbakı Penitensiar Kompleksinə köçürülmüşdür.[8] Səmədovun 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsi və bu kompleksə köçürülməsi sosial mediada və müstəqil KİV-də geniş müzakirələrə səbəb olmuşdur. Onun yaxınları və hüquq müdafiəçiləri bu köçürülməni siyasi motivli hesab edərək etirazlarını bildirmişlər.[7][8] Səmədovun 15 il həbs cəzası istənilməsinə qarşı etiraz olaraq intihara cəhd etdiyi, lakin kamera yoldaşı tərəfindən xilas edildiyi də qeyd olunmuşdur.[9][10] Bu hadisələr kompleksin ictimai diqqətdə qalmasına və saxlanma şəraitinə dair müzakirələrin artmasına səbəb olmuşdur. [11]
- ↑ 1 2 3 "Yeni istifadəyə verilmiş Umbakı penitensiar kompleks ictimaiyyətə təqdim olunub". azertag.az.
- ↑ 1 2 3 "Umbakıda yeni inşa olunmuş penitensiar kompleks istifadəyə verilib". Xalqqazeti.az.
- ↑ 1 2 3 "İdman meydançası, tibb müəssisəsi, görüntülü danışıq otaqları - Umbakı penitensiar kompleksindən REPORTAJ". 1news.az.
- ↑ "Nazir polkovniki vəzifəsindən azad etdi - Yeni təyinat". Axar.Az. 13 iyn 2024.
- ↑ "Umbakı həbsxanası: Korrupsiyanın qarşısı alınıb, kart sistemi yaradılacaq - MÜSAHİBƏ". Modern.az.
- ↑ "Türkiyə nümayəndə heyəti Umbakı Penitensiar Kompleksinə baxış keçirib". Report İnformasiya Agentliyi. 29 apr 2024.
- ↑ 1 2 "Abzasçılar Umbakı həbsxanasına köçürülmələrinə etiraz edirlər" (#bad_url). Abzas.net.
- ↑ 1 2 3 ""AbzasMedia"çılar Umbakı həbsxanasına köçürülmələrinə etiraz edirlər". 27 iyn 2025.
- ↑ "Azerbaijani researcher Bahruz Samadov sentenced to 15 years on charges of treason". OC Media. 23 iyn 2025.
- ↑ "Azerbaijani researcher Bahruz Samadov 'attempts suicide in prison'". OC Media. 21 iyn 2025.
- ↑ "Fərid Mehralizadə Umbakı penitensiar kompleksinə köçürülüb". 26 iyn 2025 – www.azadliq.org vasitəsilə.