Uliss (ing. Ulysses) — İrlandiyalı yazıçı Ceyms Coys tərəfindən yazılmış, ilk dəfə 1922-ci ildə nəşr edilmiş modernist roman. Ədəbiyyat dünyasında ən təsirli və yenilikçi əsərlərdən biri sayılan bu roman, həmçinin XX əsrin ən mürəkkəb və mübahisəli əsərlərindən biri kimi tanınır. Romanın adı qədim yunan eposu Odisseya ilə bağlıdır. Coys, Homerin əsərindən ilham alaraq, oxşar bir struktur üzərində Dublində baş verən bir günün hekayəsini təsvir edib.[1]
| Uliss | |
|---|---|
| ing. Ulysses | |
 | |
| Janr | Eksperimental ədəbiyyat, seriallaşdırılmış bədii ədəbiyyat[d], avtobioqrafiya |
| Müəllif | Ceyms Coys |
| Orijinal dili | ingilis dili |
| Yazılma ili | 1914 |
| Nəşr ili | 2 fevral 1922 |
| Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
"Uliss" romanı 18 fəsildən ibarətdir və hər bir fəsil özünəməxsus yazı üslubu və mövzu ilə fərqlənir. Coysun məqsədi bu müxtəlifliyi istifadə edərək insanın düşüncə və təcrübələrinin genişliyini əks etdirmək olub. Hər bir fəsil Homerin Odisseyasında bir epizoda uyğun gəlir, bu da əsərin strukturunu həm rəmzi, həm də estetik baxımdan zənginləşdirir. Əsər ilk dəfə 1922-ci ildə Parisdə "Shakespeare and Company" kitab mağazasının sahibi və nəşriyyatçısı Silvia Biç tərəfindən çap edilib.[2] Nəşr prosesi mürəkkəb olmuş, lakin əsərin çap edilməsi ədəbiyyat tarixində mühüm bir hadisəyə çevrilib. Əsər o dövrdə senzura səbəbi ilə bir çox ölkədə qadağan edilmişdi, lakin bu, əsərin şöhrətini daha da artırıb. Bu unikal quruluş və çap tarixçəsi "Uliss"in ədəbiyyatda xüsusi yer tutmasına səbəb olub.[3][4]
"Uliss", 16 iyun 1904-cü ildə Dublində baş verən hadisələri təsvir edir və əsərin əsas qəhrəmanları olan Leopold Blum, Stefen Dedalus və Molli Blumun gündəlik həyatlarını izah edir. Roman, bir gündə baş verən hadisələri təfərrüatlı şəkildə təsvir etməklə, fərdlərin daxili dünyasını, düşüncələrini, hisslərini və sosial mühitlərini əks etdirir. Coys əsərində insanın şüur axınını təsvir etmək üçün yenilikçi yazı texnikalarından istifadə edib. Romanın əsas hadisələri Homerin Odisseyasına paralel olaraq qurulub. Əsas süjet xəttində Blumun gündəlik həyatı Homerin baş qəhrəmanı Odisseyin evə qayıdış macəralarını əks etdirir. Stefen Dedalus, Telemak (Odisseyin oğlu) obrazına bənzəyir, Blum isə Odisseyin müasir dövr versiyası kimi təsvir edilir.
- Leopold Blum: Əsərin əsas qəhrəmanı, yəhudi mənşəli bir reklam agentidir. Blumun həyatı və düşüncələri romanın əsas hissəsini təşkil edir. Onun Odysseus obrazını simvolizə etdiyi deyilir.[5]
- Stefen Dedalus: Gənc yazıçı və müəllim. Coysun əvvəlki əsəri olan "A Portrait of the Artist as a Young Man" (Bir Gənc Sənətçinin Portreti) əsərində də bu obraz təsvir edilib. Stefen intellektual və fəlsəfi düşüncələri ilə seçilir.[6]
- Molli Blum: Leopold Blumun həyat yoldaşı. Romanın sonunda onun düşüncələri şüur axını texnikası ilə təqdim edilir. Molly, əsərin simvolik Penelopa obrazıdır.[7]
"Uliss", ənənəvi nəsr qaydalarını dəyişdirən bir əsərdir. Coys, şüur axını (stream of consciousness) texnikasından istifadə edərək, qəhrəmanların daxili monoloqlarını oxucuya təqdim edir. Roman 18 hissədən ibarətdir və hər biri fərqli bir üslub və perspektivdə yazılıb. Bu roman, dilin sərhədlərini genişləndirən eksperimental üslubu ilə tanınır. Coys hər bir fəsildə fərqli yazı texnikalarını sınayaraq romanın strukturunu zənginləşdirir.
"Uliss", dünya ədəbiyyatında modernizm hərəkatının zirvəsi kimi qəbul edilir. Coys, roman vasitəsilə insan psixologiyasının mürəkkəbliyini və gündəlik həyatın adi anlarının əhəmiyyətini vurğulayıb. Lakin əsər, cəsarətli məzmunu və dilinə görə, nəşr edildiyi dövrdə mübahisələrə səbəb olmuşdur. Hətta bəzi ölkələrdə uzun müddət qadağan edilib. "Uliss", Ceyms Coys'in bədii gücünü və dil ustalığını nümayiş etdirən monumental bir əsərdir. Həm ədəbiyyatşünaslar, həm də oxucular üçün mürəkkəb və dərin bir təcrübə təqdim edən bu roman, ədəbiyyatın insan təcrübəsini araşdırmaq üçün necə bir gücə malik olduğunu göstərir. "Uliss", sadəcə bir roman deyil, insan düşüncəsinin, tarixinin və mədəniyyətinin güzgüsüdür.
- ↑ "The bookies' Booker..." The Observer. London. 2000-11-05. 2008-07-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-25.
- ↑ Goodwin, Will. "Annual James Joyce Checklist: 1991". Joyce Studies Annual. 3. 1992: 180–227. JSTOR 26283610. İstifadə tarixi: 12 September 2022.
The unveiling of the plaque at 12 rue de l'Odeon, Paris, took place on 20 Apr. 1990. ... JJSSF" (James Joyce Society of Sweden and Finland), A commemorative brochure.
- ↑ "Ulysses: the Gilbert schema". 2012-01-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-18.
- ↑ Joyce, James. Ulysses. New York: Everyman's Library. 1997. 23. Introduction. ISBN 978-1-85715-100-8.
- ↑ "Photograph of 7 Eccles Street". Rosenbach Museum and Library. 2016-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-09-26.
- ↑ O'Connell, Mark. "The Tiny Shop That Ulysses Made Famous, and That May Soon Close Its Doors". 2014-06-16. 2018-09-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-26.
- ↑ "Plan to demolish Ormond hotel for development refused". Айриш таймс. 2022-08-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-26.
- Life of Saint en:Margaret Mary Alacoque, written by herself, trans. The Sisters of the Visitation. Roseland, Walmer, Kent: Visitation Library. 1952
- en:Aquinas, Thomas. Of God and His Creatures: An Annotated Translation (With some abridgement) of the "Summa contra Gentiles" of St. Thomas Aquinas by Joseph Rickaby, S.J. London: Burns & Oates,1905.
- Atherton, James. The Joyce of Dubliners // Staley, Thomas (redaktor). James Joyce Today: Essays on the Major Works. Bloomington: en:Indiana University Press. 1966.
- Barnes, Djuna (April 1922). "James Joyce: A Portrait of the Man Who is, at Present, One of the More Significant Figures in Literature." Vanity Fair.
- Beebe, Maurice. "Ulysses and the Age of Modernism". en: James Joyce Quarterly. University of Tulsa. 10 (1). Fall 1972: 172–188. JSTOR 25487031.
- Blamires, Harry. The Bloomsday Book: A Guide through "Ulysses". London: Methuen. 1966
- Blamires, Harry. The New Bloomsday Book. 3rd ed. Routledge, 1996. ISBN 0415138582
- en:Blamires, Harry. A Short History of English Literature, Routledge. 2d edition, 2013.
- Torchiana, Donald T. (1968). "Joyce's 'Eveline' and the Blessed Margaret Mary Alacoque". en:James Joyce Quarterly. 6 (1) University of Tulsa. 22–28.
- Thornton, Weldon. Allusions in Ulysses: An Annotated List. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1968 and 1973. ISBN 978-0-8078-4089-4.
- van Luijk, Ruben. "A Brief History of the Black Mass." Sanctifying Texts, Transforming Rituals. Brill, 2017. ISBN 9004347089
- Walsh, Ruth M. (Summer 1969). "In the Name of the Father and of the Son... Joyce's Use of the Mass in Ulysses". James Joyce Quarterly. 6 (4):321-47.
- Ulysses at the British Library
- The Little Review at The en:Modernist Journals Project includes all 23 serialised instalments of Ulysses
- Schemata of Ulysses
- The text of Joseph Collins's 1922 New York Times review of Ulysses
- Publication history of Ulysses
- Ulysses online audiobook.
- 1982 full-cast recording from en:RTÉ Radio
- James Joyce reading from Ulysses: James Joyce reading an excerpt from the Aeolus episode. Recorded in 1924.
- Friends of Shakespeare and Company read Ulysses
Lua xətası modul Modul:External_links, sətir 296: attempt to index field 'datavalue' (a nil value).