Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Ulduzlararası obyekt

  • Məqalə
  • Müzakirə

Ulduzlararası obyekt — ulduza qravitasiya baxımından bağlı olmayan, ulduzlararası fəzada yerləşən astronomik obyekt. Bu termin bəzi asteroidlərə, bəzi kometalara və sərbəst planetlərə (rogue planet) aid edilir, lakin ulduzlara və ulduz qalıqlarına şamil olunmur. Ulduzlararası obyektlər əvvəlcə bir ana ulduza bağlı olmuş, sonradan isə bu bağlılığı itirmiş cisimlərdir. Planetlərin və daha kiçik obyektlərin (planetesimalların) ana ulduzlarından qopmasına müxtəlif proseslər səbəb ola bilər.[1]

1I/ʻOumuamua, 2017-ci ildə Günəş sistemindən keçən ilk təsdiqlənmiş ulduzlararası obyekt

Bu termin, həmçinin ulduzlararası trayektoriya üzrə hərəkət edən, lakin müvəqqəti olaraq bir ulduza yaxınlaşan obyektlərə də tətbiq edilir; məsələn, bəzi asteroidlər və kometalar (yəni ekzoasteroidlər və ekzokometlər).[2][3] Bu halda obyekt ulduzlararası müdaxiləçi (interstellar interloper) adlandırıla bilər.[4] Günəş sistemi daxilində müşahidə olunan obyektlər, əgər onlar əhəmiyyətli hiperbolik artıq sürətə malikdirsə, ulduzlararası müdaxiləçi kimi müəyyən edilir; bu isə onların Günəş sistemində yaranmadığını göstərir.[5]

2025 (2025) tarixinə olan məlumata əsasən,, Günəş sistemindən keçən üç ulduzlararası obyekt aşkar edilmişdir: 2017-ci ildə 1I/ʻOumuamua, 2019-cu ildə 2I/Borisov və 2025-ci ildə 3I/ATLAS. “1I” prefiksi obyektin ilk təsdiqlənmiş ulduzlararası müdaxiləçi olduğunu, “2I” isə ikinci olduğunu göstərir və s. Günəş sistemində müşahidə olunan ulduzlararası müdaxiləçilərin yadplanetli kosmik aparatlar olması ilə bağlı fərziyyələr irəli sürülmüşdür, lakin hazırda bu iddiaların real olmasına dair heç bir sübut mövcud deyil.[6]

Mündəricat

  • 1 Nomenklatura
  • 2 Ümumi baxış
  • 3 Günəş sistemindəki ulduzlararası müdaxilələr
    • 3.1 Təsdiqlənmiş
      • 3.1.1 1I/2017 U1 (ʻOumuamua)
      • 3.1.2 2I/Borisov
      • 3.1.3 3I/ATLAS
      • 3.1.4 2017-ci il ulduzlararası meteoru
  • 4 Hipotetik missiyalar
  • 5 İstinadlar
  • 6

Nomenklatura

Günəş sistemində ilk ulduzlararası obyektin kəşfindən sonra Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı (IAU) ulduzlararası müdaxiləçilər üçün kiçik səma cisimlərinə aid yeni bir təyinat sistemi — kometaların nömrələnməsinə bənzər olan “I nömrələri” seriyasını təklif etmişdir. Bu nömrələr Kiçik Planet Mərkəzi tərəfindən təyin olunur. Ulduzlararası obyektlər üçün müvəqqəti təyinatlar isə, uyğun olaraq, C/ (kometa) və ya A/ (asteroid) prefiksləri ilə verilir.[7]

Ümumi baxış

Ulduzlararası daxilolma sürəti ( v ∞ {\displaystyle v_{\infty }}  )
Obyekt Sürət
Comet ISON
(zəif hiperbolik
Oort Buludu kometası)		 0.2 km/san
0.04 astronomik vahid per year[8]
Voyager 1
(müqayisə üçün)		 16.9 km/san
3.57 astronomik vahid per year[9]
1I/ʻOumuamua 26.33 km/san
5.55 astronomik vahid per year[10]
2I/Borisov 32.3 km/san
6.81 astronomik vahid per year[11]
3I/ATLAS 58.0 km/san
12.24 astronomik vahid per year[12]

Astronomlar hesab edirlər ki, hər il Günəşdənkənar mənşəli bir neçə ulduzlararası obyekt (məsələn, ʻOumuamua kimi) Yer orbiti daxilindən keçir,[13] və istənilən bir gündə təxminən 10 000 belə obyekt Neptun orbiti daxilindən keçir.[14] Ulduzlararası kometalar vaxtaşırı daxili Günəş sistemindən keçir[2] və təsadüfi sürətlərlə yaxınlaşırlar; əsasən Herkules bürcü istiqamətindən gəlirlər, çünki Günəş sistemi həmin istiqamətdə hərəkət edir. Bu istiqamət günəş apeksi adlanır.[15]

ʻOumuamuanın kəşfinə qədər, Günəşin qaçış sürətindən[16] böyük sürətə malik heç bir kometanın müşahidə olunmaması faktı, ulduzlararası fəzadakı kometaların sıxlığına yuxarı hədlər qoymaq üçün istifadə olunurdu. Torbettin 1986-cı ildə dərc etdiyi məqalə bu sıxlığın hər kub parsek üçün 1013-dən (10 trilyon) artıq olmadığını göstərirdi.[17] LINEAR müşahidə məlumatlarına əsaslanan digər təhlillər isə yuxarı həddi hər kub AU üçün 4.5×10−4, yəni hər kub parsek üçün 1012 (1 trilyon) kometa olaraq müəyyən etmişdir.[3] Devid Cuitt və həmkarlarının ʻOumuamua-nın aşkar edilməsindən sonra verdiyi 2017-ci il qiymətləndirməsinə görə, “Neptun orbitinin daxilində, ölçüsü təxminən 100 m olan oxşar ulduzlararası obyektlərin sabit vəziyyətdə sayı ~1×104 təşkil edir və hər birinin qalma müddəti təxminən 10 ildir.”[18]

Oort buludunun formalaşmasına dair mövcud modellər göstərir ki, kometaların ulduzlararası fəzaya atılan sayı Oort buludunda saxlanılanlardan daha çoxdur; bu nisbət müxtəlif qiymətləndirmələrə görə 3-dən 100 dəfəyədək dəyişir.[3] Digər simulyasiyalar isə kometaların 90–99%-nin sistemdən kənara atıldığını göstərir.[19] Digər ulduz sistemlərində formalaşan kometaların da oxşar şəkildə səpələnməməsi üçün heç bir əsas yoxdur.[2] Amir Siraj və Avi Loeb göstərmişlər ki, Oort buludu Günəşin yaranma klasterindəki digər ulduzlardan qopmuş planetesimallardan da formalaşa bilərdi.[20][21][22] Hər iki tədqiqatçı Yupiterlə yaxın qarşılıqlı təsir nəticəsində orbital enerjisini itirərək Günəş sistemində tutulmuş ʻOumuamua tipli obyektlərin axtarılmasını təklif etmişdir.[23][24]

Ulduz ətrafında dövr edən obyektlərin üçüncü bir kütləvi cismlə qarşılıqlı təsiri nəticəsində sistemdən çıxarılaraq ulduzlararası obyektə çevrilməsi mümkündür. Belə bir proses ilk dəfə 1980-ci illərin əvvəllərində müşahidə edilmişdir: əvvəlcə Günəşə cazibə qüvvəsi ilə bağlı olan C/1980 E1 kometası Yupiterin yaxınlığından keçmiş və kifayət qədər sürətlənərək Günəş sistemindən qaçış sürətinə çatmışdır. Nəticədə onun orbiti elliptik formadan hiperbolik formaya dəyişmiş və həmin dövrdə məlum olan ən böyük eksentrisitetə malik obyektə çevrilmişdir; onun eksentrisiteti 1.057 olmuşdur.[25] Hazırda o, ulduzlararası fəzaya doğru hərəkət edir.

 
Machholz 1 kometası (96P/Machholz) STEREO-A tərəfindən müşahidə edildiyi kimi (aprel 2007)

Mövcud müşahidə çətinliklərinə görə, ulduzlararası obyekt adətən yalnız Günəş sistemindən keçdiyi zaman aşkar edilə bilir; bu zaman onun güclü hiperbolik trayektoriyası və saniyədə bir neçə km-dən artıq olan hiperbolik artıq sürəti onun Günəşə cazibə qüvvəsi ilə bağlı olmadığını sübut edir.[3][26] Bunun əksinə olaraq, cazibə ilə bağlı olan obyektlər Günəş ətrafında elliptik orbitlər üzrə hərəkət edirlər. (Orbiti parabolikə o qədər yaxın olan bir neçə obyekt mövcuddur ki, onların cazibə ilə bağlı olub-olmaması aydın deyil.)

Nadir hallarda ulduzlararası kometa Günəş sistemindən keçərkən heliosentrik orbitə tutulmuş ola bilər. Kompüter simulyasiyaları göstərir ki, belə bir obyektin tutulması üçün kifayət qədər kütləyə malik yeganə planet Yupiterdir və bu hadisənin orta hesabla hər 60 milyon ildə bir dəfə baş verməsi gözlənilir.[17]Machholz 1 və Hyakutake C/1996 B2 kometaları bu cür kometalara mümkün nümunələr hesab olunur. Onların kimyəvi tərkibi Günəş sistemindəki tipik kometalardan fərqlənir.[16][27]

2018-ci ildə dərc olunmuş tədqiqat göstərir ki, 514107 Kaʻepaokaʻāwela asteroidi təxminən 4.5 milyard il əvvəl tutulmuş keçmiş ulduzlararası obyekt ola bilər; buna onun Yupiterlə ko-orbital hərəkəti və Günəş ətrafında retroqrad orbiti sübut kimi göstərilir.[28] Bundan əlavə, C/2018 V1 (Mecik Holts – Fudzikava – İvamoto) kometasının Günəşdənkənar mənşəli olma ehtimalı yüksəkdir (72.6%), baxmayaraq ki, Oort buludundan yaranma ehtimalı tam istisna edilmir.[29] Harvard Universitetinin astronomları maddənin — və potensial olaraq passiv vəziyyətdə olan sporların — çox böyük məsafələr boyunca ötürülə biləcəyini irəli sürürlər.[30] ʻOumuamua-nın Günəş sisteminin daxili hissəsindən keçməsinin aşkarlanması ekzoplanetar sistemlərlə maddi əlaqənin mümkünlüyünü təsdiqləyir.

 
Günəş sistemindəki ulduzlararası ziyarətçilər ölçü baxımından geniş diapazonu əhatə edir — kilometr ölçülü obyektlərdən tutmuş submikron hissəciklərədək. Ulduzlararası toz və meteoroidlər öz ana sistemlərindən qiymətli məlumatlar daşıyır. Lakin bu obyektlərin ölçülər üzrə davamlı spektrdə aşkarlanması çətindir.[31]

Günəş sistemindəki ulduzlararası ziyarətçilər ölçü baxımından çox geniş diapazonu əhatə edir — kilometr ölçülü obyektlərdən submikron hissəciklərə qədər. Ulduzlararası toz və meteoroidlər öz mənşə sistemləri haqqında dəyərli məlumatlar daşıyır. Lakin bu obyektlərin ölçü diapazonu boyunca ardıcıl şəkildə aşkar edilməsi çətindir (şəkilə bax).[31] Ən kiçik ulduzlararası toz hissəcikləri elektromaqnit qüvvələri tərəfindən Günəş sistemindən kənarda saxlanılır, ən böyük hissəciklər isə o qədər seyrəkdir ki, kosmik aparatların yerində (in situ) detektorları ilə kifayət qədər statistik məlumat toplamaq mümkün olmur. Ulduzlararası və planetlərarası populyasiyalar arasında fərqləndirmə xüsusilə orta ölçülü (0.1–1 mikrometr) hissəciklər üçün çətindir; çünki onların sürət və istiqamətləri geniş şəkildə dəyişə bilir.[32]

Yer atmosferində meteorlar şəklində müşahidə edilən ulduzlararası meteoroidlərin müəyyənləşdirilməsi son dərəcə çətindir və yüksək dəqiqlikli ölçmələr, eləcə də uyğun xəta təhlilləri tələb edir.[33] Əks halda, ölçmə xətaları parabolikə yaxın orbitləri parabolik həddin üzərinə keçirə və süni hiperbolik hissəciklər populyasiyası yarada bilər; bu obyektlər çox vaxt səhvən ulduzlararası mənşəli kimi şərh olunur.[31]

Asteroidlər və kometalar kimi böyük ulduzlararası ziyarətçilər Günəş sistemində ilk dəfə 2017-ci ildə (1I/ʻOumuamua) və 2019-cu ildə (2I/Borisov) aşkar edilmişdir və yeni teleskopların, məsələn Vera Rubin Rəsədxanasının istifadəyə verilməsi ilə onların daha tez-tez aşkar ediləcəyi gözlənilir. Amir Siraj və Avi Loeb proqnozlaşdırmışlar ki, Vera Rubin Rəsədxanası Günəşin Yerüstü istinad sisteminə (Local Standard of Rest) nisbətən hərəkəti nəticəsində ulduzlararası obyektlərin paylanmasında anizotropiyanı aşkar edə biləcək və bu obyektlərin ana ulduzlarından xaric edilməsinə xas olan sürəti müəyyənləşdirə biləcəkdir.[34][35][36]

2023-cü ilin may ayında astronomlar illər ərzində Yerə yaxın orbitdə (NEO) başqa ulduzlararası obyektlərin mümkün tutulması barədə məlumat vermişlər.[37][38]

Günəş sistemindəki ulduzlararası müdaxilələr

Təsdiqlənmiş

1I/2017 U1 (ʻOumuamua)

Əsas məqalə: 1I/ʻOumuamua
 
2017-ci ildə aşkar edilmiş ilk təsdiqlənmiş ulduzlararası obyekt olan ʻOumuamuanın hiperbolik, Günəşdənkənar trayektoriyası

19 oktyabr 2017-ci ildə Pan-STARRS teleskopu ilə görünən parlaqlığı 20 olan zəif bir obyekt aşkar edilmişdir. Müşahidələr göstərmişdir ki, obyekt Günəş ətrafında Günəşin qaçış sürətindən yüksək sürətlə güclü hiperbolik trayektoriya üzrə hərəkət edir; bu isə onun Günəş sisteminə cazibə qüvvəsi ilə bağlı olmadığını və böyük ehtimalla ulduzlararası obyekt olduğunu göstərir.[39] O, əvvəlcə kometa hesab edildiyi üçün C/2017 U1 adlandırılmış, lakin 25 oktyabrda kometa aktivliyi aşkar edilmədikdən sonra A/2017 U1 adını almışdır.[40][41] Ulduzlararası təbiəti təsdiqləndikdən sonra isə 1I/ʻOumuamua adlandırılmışdır: “1” — bu tip obyektlər arasında birinci olduğunu, “I” — ulduzlararası mənşəni, “ʻOumuamua” isə havay dilində “uzaqlardan ilk gələn elçi” mənasını ifadə edir.[42]

ʻOumuamua-da kometa aktivliyinin olmaması onun gəldiyi ulduz sisteminin daxili bölgələrindən mənşə götürdüyünü və donma xətti daxilində səthi uçucu maddələri itirdiyini göstərir; bu baxımdan o, Günəş sistemindəki qayalı asteroidlərə, sönmüş kometalara və damocloidlərə bənzəyir. Lakin bu yalnız ehtimaldır, çünki ʻOumuamua ulduzlararası fəzada uzun müddət kosmik şüalanmaya məruz qalaraq səthi uçucuları itirmiş və qalın qabıq qazanmış ola bilər.

ʻOumuamua-nın eksentrisiteti 1.199-dur və bu göstərici 2019-cu ilin avqustunda 2I/Borisov kometasının kəşfinə qədər Günəş sistemində müşahidə edilmiş bütün qeyri-süni obyektlər arasında ən yüksək göstərici olmuşdur. 2025-ci ilin iyul ayında isə rekord eksentrisitetə (6.1) malik 3I/ATLAS aşkar edilmişdir.

2018-ci ilin sentyabrında astronomlar ʻOumuamua-nın ulduzlararası səyahətinə başlaya biləcəyi bir neçə mümkün ana ulduz sistemini təsvir etmişlər.[43][44]

2I/Borisov

Əsas məqalə: 2I/Borisov
 
2I/Borisov

Bu obyekt 30 avqust 2019-cu ildə Krımın Nauçnıy qəsəbəsində yerləşən MARGO rəsədxanasında Gennadiy Borisov tərəfindən özünün hazırladığı 0.65 metrlik teleskopla aşkar edilmişdir.[45] 13 sentyabr 2019-cu ildə Böyük Teleskopio Kanaryaları vasitəsilə alınmış aşağı ayırdetməli spektr göstərmişdir ki, 2I/Borisovun səthi tərkibi tipik Oort buludu kometalarından ciddi şəkildə fərqlənmir.[46][47][48] IAU-nun Kiçik Cisimlərin Adlandırılması üzrə İşçi Qrupu “Borisov” adını saxlamış və kometaya 2I/Borisov ulduzlararası təyinatını vermişdir.[49] 12 mart 2020-ci ildə astronomlar Borisov kometasında “davam edən nüvə parçalanması”na dair müşahidə sübutları bildirmişlər.[50]

3I/ATLAS

Əsas məqalə: 3I/ATLAS
 
3I/ATLAS

Üçüncü obyekt 1 iyul 2025-ci ildə ATLAS sistemi tərəfindən Günəşdən 4.5 AU məsafədə, Yupiter orbitinin bir qədər daxilində aşkar edilmişdir. Obyekt rekord göstərici olan 6.14 eksentrisitetə malikdir. O, 29 oktyabr 2025-ci il saat 11:36 UTC-də Günəşə 1.35653 ± 0.00007 AU (202.934 ± 0.010 milyon km; 126.0973 ± 0.0065 milyon mil) məsafədə periheliyə çatmışdır. Həm daxil olarkən, həm də çıxarkən obyektin ulduzlararası sürəti ( v ∞ {\displaystyle v_{\infty }}  ) təxminən 58 km/s təşkil edir.[12]

2017-ci il ulduzlararası meteoru

CNEOS 2017-03-09 — təxminən 6,3 ton kütləyə malik olan və 9 mart 2017-ci ildə Yer atmosferində yanaraq məhv olmuş meteordur. Onun yüksək mexaniki möhkəmliyi səbəbilə, daha əvvəl CNEOS 2014-01-08 obyektinin ulduzlararası mənşəyini irəli sürən eyni tədqiqat qrupu tərəfindən potensial ulduzlararası obyekt namizədi kimi irəli sürülmüşdür.[51]

Hipotetik missiyalar

Mövcud kosmik texnologiyalarla ulduzlararası “qonaqlara” yaxın uçuşlar və orbital missiyalar onların yüksək sürətləri səbəbilə çətin olsa da, tamamilə mümkünsüz hesab edilmir.[52][53]

Ulduzlararası Tədqiqatlar Təşəbbüsü (i4is) təşkilatı 2017-ci ildə Project Lyra layihəsini işə salaraq 1I/ʻOumuamua obyektinə missiya göndərilməsinin mümkünlüyünü qiymətləndirmişdir.[54] ʻOumuamua-ya 5–25 il müddətində kosmik aparat göndərilməsinə dair bir neçə variant təklif olunmuşdur.[55][56] Bu variantlardan biri əvvəlcə Yupiter yaxın keçidi, daha sonra isə təxminən 3 Günəş radiusu məsafəsində Günəşə yaxın uçuş həyata keçirərək Obert effektindən istifadə etməyi nəzərdə tutur.[55] Missiya müddətləri və tələb olunan sürətlər buraxılış tarixindən asılı olaraq, birbaşa impuls ötürməli trayektoriya fərziyyəsi əsasında araşdırılmışdır.

ESA və JAXA tərəfindən hazırlanmış Comet Interceptor kosmik aparatı 2029-cu ildə buraxılmalı və uyğun bir uzunperiodlu kometanı müşahidə etmək məqsədilə Günəş–Yer L2 Laqranj nöqtəsində yerləşdirilməlidir.[57] Əgər 3 illik fəaliyyət müddəti ərzində uyğun kometa aşkar olunmazsa, aparat qısa müddətli xəbərdarlıqla əlçatan bir ulduzlararası obyektin qarşısını almaq (intersept etmək) üçün istifadə edilə bilər.[37][38][58]

İstinadlar

  1. ↑ The ‘Oumuamua ISSI Team; Bannister, Michele T.; Bhandare, Asmita; Dybczyński, Piotr A.; Fitzsimmons, Alan; Guilbert-Lepoutre, Aurélie; Jedicke, Robert; Knight, Matthew M.; Meech, Karen J.; McNeill, Andrew; Pfalzner, Susanne; Raymond, Sean N.; Snodgrass, Colin; Trilling, David E.; Ye, Quanzhi. "The natural history of ʻOumuamua". Nature Astronomy (ingilis). 3 (7). 1 iyul 2019: 594–602. arXiv:1907.01910. Bibcode:2019NatAs...3..594O. doi:10.1038/s41550-019-0816-x. ISSN 2397-3366.
  2. ↑ 1 2 3 Valtonen, Mauri J.; Zheng, Jia-Qing; Mikkola, Seppo. "Origin of oort cloud comets in the interstellar space". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 54 (1–3). mart 1992: 37–48. Bibcode:1992CeMDA..54...37V. doi:10.1007/BF00049542.
  3. ↑ 1 2 3 4 Francis, Paul J. "The Demographics of Long-Period Comets". The Astrophysical Journal. 635 (2). 20 dekabr 2005: 1348–1361. arXiv:astro-ph/0509074. Bibcode:2005ApJ...635.1348F. doi:10.1086/497684.
  4. ↑ Veras, Dimitri. "Creating the first interstellar interloper". Nature Astronomy. 4 (9). 13 aprel 2020: 835–836. Bibcode:2020NatAs...4..835V. doi:10.1038/s41550-020-1064-9. ISSN 2397-3366.
  5. ↑ Billings, Lee. "Did a Meteor from Another Star Strike Earth in 2014 – Questionable data cloud the potential discovery of the first known interstellar fireball". Scientific American. 23 aprel 2019.
  6. ↑ Sample, Ian. "Is 'Oumuamua an alien spacecraft? Initial scans show no signs of technology". The Guardian. 15 dekabr 2017.
  7. ↑ "MPEC 2017-V17: New Designation Scheme for Interstellar Objects". Minor Planet Center. 6 noyabr 2017.
  8. ↑ C/2012 S1 (ISON) had an epoch 1600 barycentric semi-major axis of −145127 and would have an inbound v_infinite of 0.2 km/s at 50000 au:
    v=42.1219
  9. ↑ Voyager Fast Facts
  10. ↑ Gray, Bill. "Pseudo-MPEC for A/2017 U1 (FAQ File)". Project Pluto. 26 oktyabr 2017. İstifadə tarixi: 26 oktyabr 2017.
  11. ↑ Gray, Bill. "FAQ for C/2019 Q4 (Borisov)". Project Pluto. İstifadə tarixi: 24 sentyabr 2019.
  12. ↑ 1 2 "Groups.io MPML: Re: What is going on with A11pl3Z?". 2 iyul 2025.
  13. ↑ "Interstellar Asteroid FAQs". NASA. 20 noyabr 2017. 18 dekabr 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 noyabr 2017.
  14. ↑ Fraser, Wesley. "The Sky at Night: The Mystery of ʻOumuamua" (Müsahibə). Interviewed by Chris Lintott. BBC. 11 fevral 2018.
  15. ↑ Struve, Otto; Lynds, Beverly; Pillans, Helen. Elementary Astronomy. New York: Oxford University Press. 1959. səh. 150.
  16. ↑ 1 2 MacRobert, Alan. "A Very Oddball Comet". Sky & Telescope. 2 dekabr 2008. 7 dekabr 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 mart 2010.
  17. ↑ 1 2 Torbett, M. V. "Capture of 20 km/s approach velocity interstellar comets by three-body interactions in the planetary system". Astronomical Journal. 92. iyul 1986: 171–175. Bibcode:1986AJ.....92..171T. doi:10.1086/114148.
  18. ↑ Jewitt, David; Luu, Jane; Rajagopal, Jayadev; Kotulla, Ralf; Ridgway, Susan; Liu, Wilson; Augusteijn, Thomas. "Interstellar Interloper 1I/2017 U1: Observations from the NOT and WIYN Telescopes". The Astrophysical Journal. 850 (2). 2017: L36. arXiv:1711.05687. Bibcode:2017ApJ...850L..36J. doi:10.3847/2041-8213/aa9b2f.
  19. ↑ Choi, Charles Q. "The Enduring Mysteries of Comets". Space.com. 24 dekabr 2007. İstifadə tarixi: 30 dekabr 2008.
  20. ↑ Siraj, Amir; Loeb, Abraham. "The Case for an Early Solar Binary Companion". The Astrophysical Journal (ingilis). 899 (2). 18 avqust 2020: L24. arXiv:2007.10339. Bibcode:2020ApJ...899L..24S. doi:10.3847/2041-8213/abac66. ISSN 2041-8213.
  21. ↑ Carter, Jamie. "Was Our Sun A Twin? If So Then 'Planet 9' Could Be One Of Many Hidden Planets In Our Solar System". Forbes (ingilis). İstifadə tarixi: 14 noyabr 2020.
  22. ↑ "Did the Sun have an early binary companion?". Cosmos Magazine (ingilis). 20 avqust 2020. 16 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2020.
  23. ↑ Siraj, Amir; Loeb, Abraham. "Identifying Interstellar Objects Trapped in the Solar System through Their Orbital Parameters". The Astrophysical Journal. 872 (1). 2019: L10. arXiv:1811.09632. Bibcode:2019ApJ...872L..10S. doi:10.3847/2041-8213/ab042a.
  24. ↑ Koren, Marina. "When a Harvard Professor Talks About Aliens – News about extraterrestrial life sounds better coming from an expert at a high-prestige institution". The Atlantic. 23 yanvar 2019. İstifadə tarixi: 23 yanvar 2019.
  25. ↑ "JPL Small-Body Database Browser: C/1980 E1 (Bowell)" (1986-12-02 last obs). İstifadə tarixi: 8 yanvar 2010.
  26. ↑ de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl; Aarseth, Sverre J. "Where the Solar system meets the solar neighbouurhood: patterns in the distribution of radiants of observed hyperbolic minor bodies". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters. 476 (1). 6 fevral 2018: L1–L5. arXiv:1802.00778. Bibcode:2018MNRAS.476L...1D. doi:10.1093/mnrasl/sly019.
  27. ↑ Mumma, M. J.; Disanti, M. A.; Russo, N. D.; Fomenkova, M.; Magee-Sauer, K.; Kaminski, C. D.; Xie, D. X. "Detection of Abundant Ethane and Methane, Along with Carbon Monoxide and Water, in Comet C/1996 B2 Hyakutake: Evidence for Interstellar Origin". Science. 272 (5266). 1996: 1310–1314. Bibcode:1996Sci...272.1310M. doi:10.1126/science.272.5266.1310. PMID 8650540.
  28. ↑ Clery, Daniel. "This asteroid came from another solar system – and it's here to stay". Science. 2018. doi:10.1126/science.aau2420.
  29. ↑ de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl. "Comet C/2018 V1 (Machholz–Fujikawa–Iwamoto): dislodged from the Oort Cloud or coming from interstellar space?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 489 (1). 11 oktyabr 2019: 951–961. arXiv:1908.02666. Bibcode:2019MNRAS.489..951D. doi:10.1093/mnras/stz2229.
  30. ↑ Reuell, Peter. "Harvard study suggests asteroids might play key role in spreading life". Harvard Gazette. 8 iyul 2019. İstifadə tarixi: 29 sentyabr 2019.
  31. ↑ 1 2 3 Hajdukova, M.; Sterken, V.; Wiegert, P.; Kornoš, L. "The challenge of identifying interstellar meteors". Planetary and Space Science (ingilis). 192. 1 noyabr 2020. Bibcode:2020P&SS..19205060H. doi:10.1016/j.pss.2020.105060. hdl:20.500.11850/432235. ISSN 0032-0633.
  32. ↑ Sterken, V. J.; Altobelli, N.; Kempf, S.; Schwehm, G.; Srama, R.; Grün, E. "The flow of interstellar dust into the solar system". Astronomy & Astrophysics (ingilis). 538. 1 fevral 2012: A102. Bibcode:2012A&A...538A.102S. doi:10.1051/0004-6361/201117119. ISSN 0004-6361.
  33. ↑ Hajduková, Mária; Kornoš, Leonard. "The influence of meteor measurement errors on the heliocentric orbits of meteoroids". Planetary and Space Science (ingilis). 190. 1 oktyabr 2020. Bibcode:2020P&SS..19004965H. doi:10.1016/j.pss.2020.104965. ISSN 0032-0633.
  34. ↑ Siraj, Amir; Loeb, Abraham. "Observable Signatures of the Ejection Speed of Interstellar Objects from Their Birth Systems". The Astrophysical Journal (ingilis). 903 (1). 29 oktyabr 2020: L20. arXiv:2010.02214. Bibcode:2020ApJ...903L..20S. doi:10.3847/2041-8213/abc170. ISSN 2041-8213.
  35. ↑ Williams, Matt. "Vera Rubin Should be Able to Detect a Couple of Interstellar Objects a Month". Universe Today (ingilis). 7 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 14 noyabr 2020.
  36. ↑ Clery, Daniel. "Project launched to look for extraterrestrial visitors to our Solar System". www.science.org (ingilis). 26 iyul 2021. İstifadə tarixi: 22 oktyabr 2021.
  37. ↑ 1 2 Gough, Evan. "A Few Interstellar Objects Have Probably Been Captured". Universe Today. 18 may 2023. İstifadə tarixi: 19 may 2023.
  38. ↑ 1 2 Mukherjee, Diptajyoti; Siraj, Amir; Trac, Hy; Loeb, Abraham. "Close Encounters of the Interstellar Kind: Exploring the Capture of Interstellar Objects in Near Earth Orbit". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 525. 2023: 908–921. arXiv:2305.08915. doi:10.1093/mnras/stad2317.
  39. ↑ "MPEC 2017-U181: COMET C/2017 U1 (PANSTARRS)". Minor Planet Center. İstifadə tarixi: 25 oktyabr 2017.
  40. ↑ Meech, K. "Minor Planet Electronic Circular MPEC 2017-U183: A/2017 U1". Minor Planet Center. 25 oktyabr 2017.
  41. ↑ "We May Just Have Found An Object That Originated From Outside Our Solar System". IFLScience. 26 oktyabr 2017.
  42. ↑ "Aloha, ʻOumuamua! Scientists confirm that interstellar asteroid is a cosmic oddball". GeekWire. 20 noyabr 2017.
  43. ↑ Feng, Fabo; Jones, Hugh R. A. "Plausible home stars of the interstellar object ʻOumuamua found in Gaia DR2". The Astronomical Journal. 156 (5). 2018: 205. arXiv:1809.09009. Bibcode:2018AJ....156..205B. doi:10.3847/1538-3881/aae3eb.
  44. ↑ ʻOumuamua Isn't from Our Solar System. Now We May Know Which Star It Came From
  45. ↑ King, Bob. "Is Another Interstellar Visitor Headed Our Way?". Sky & Telescope. 11 sentyabr 2019. İstifadə tarixi: 12 sentyabr 2019.
  46. ↑ "The Gran Telescopio Canarias (GTC) obtains the visible spectrum of C/2019 Q4 (Borisov), the first confirmed interstellar comet". Instituto Astrofisico de Canarias. 14 sentyabr 2019. İstifadə tarixi: 14 sentyabr 2019.
  47. ↑ de León, Julia; Licandro, Javier; Serra-Ricart, Miquel; Cabrera-Lavers, Antonio; Font Serra, Joan; Scarpa, Riccardo; de la Fuente Marcos, Carlos; de la Fuente Marcos, Raúl. "Interstellar Visitors: A Physical Characterization of Comet C/2019 Q4 (Borisov) with OSIRIS at the 10.4 m GTC". Research Notes of the American Astronomical Society. 3 (9). 19 sentyabr 2019: 131. Bibcode:2019RNAAS...3..131D. doi:10.3847/2515-5172/ab449c.
  48. ↑ de León, J.; Licandro, J.; de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Lara, L. M.; Moreno, F.; Pinilla-Alonso, N.; Serra-Ricart, M.; De Prá, M.; Tozzi, G. P.; Souza-Feliciano, A. C.; Popescu, M.; Scarpa, R.; Font Serra, J.; Geier, S.; Lorenzi, V.; Harutyunyan, A.; Cabrera-Lavers, A. "Visible and near-infrared observations of interstellar comet 2I/Borisov with the 10.4-m GTC and the 3.6-m TNG telescopes". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 495 (2). 30 aprel 2020: 2053–2062. arXiv:2005.00786v1. Bibcode:2020MNRAS.495.2053D. doi:10.1093/mnras/staa1190.
  49. ↑ "MPEC 2019-S72: 2I/Borisov=C/2019 Q4 (Borisov)". Minor Planet Center. İstifadə tarixi: 24 sentyabr 2019.
  50. ↑ Drahus, Michal; və b. "ATel#1349: Multiple Outbursts of Interstellar Comet 2I/Borisov". The Astronomer's Telegram. 12 mart 2020. İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
  51. ↑ "Alien-Hunting Astronomer Says There May Be a Second Interstellar Object on Earth in New Study". Vice (ingilis). İstifadə tarixi: 3 noyabr 2022.
  52. ↑ Seligman, Darryl; Laughlin, Gregory. "The Feasibility and Benefits of in situ Exploration of ʻOumuamua-like Objects". The Astronomical Journal. 155 (5). 12 aprel 2018: 217. arXiv:1803.07022. Bibcode:2018AJ....155..217S. doi:10.3847/1538-3881/aabd37.
  53. ↑ Ferreira, Becky. "We Need to Intercept Our Next Interstellar Visitor to See If It's Artificial, Astronomers Say in New Study". Vice. 8 noyabr 2022. İstifadə tarixi: 8 noyabr 2022.
  54. ↑ "Project Lyra – A Mission to ʻOumuamua". Initiative for Interstellar Studies.
  55. ↑ 1 2 Hein, Andreas M.; Perakis, Nikolaos; Eubanks, T. Marshall; Hibberd, Adam; Crowl, Adam; Hayward, Kieran; Kennedy, Robert G. III; Osborne, Richard. "Project Lyra: Sending a spacecraft to 1I/ʻOumuamua (former A/2017 U1), the interstellar asteroid". Acta Astronautica. 161. 7 yanvar 2019: 552–561. arXiv:1711.03155. Bibcode:2017arXiv171103155H. doi:10.1016/j.actaastro.2018.12.042.
  56. ↑ Hibberd, Adam; Hein, Andreas M.; Eubanks, T. Marshall. "Project Lyra: Catching 1I/ʻOumuamua – Mission Opportunities After 2024". Acta Astronautica. 170. 2020: 136–144. arXiv:1902.04935. Bibcode:2020AcAau.170..136H. doi:10.1016/j.actaastro.2020.01.018.
  57. ↑ "Ariel moves from blueprint to reality". ESA. 12 noyabr 2020. İstifadə tarixi: 12 noyabr 2020.
  58. ↑ O'Callaghan, Jonathan. "European Comet Interceptor Could Visit an Interstellar Object". Scientific American. 24 iyun 2019.

Vikilüğətdə Interstellar comet mövzusuna dair məlumatlar var.
  • Engelhardt, Toni; Jedicke, Robert; Vereš, Peter; Fitzsimmons, Alan; Denneau, Larry; Beshore, Ed; Meinke, Bonnie. "An Observational Upper Limit on the Interstellar Number Density of Asteroids and Comets". The Astronomical Journal. 153 (3). 2017: 133. arXiv:1702.02237. Bibcode:2017AJ....153..133E. doi:10.3847/1538-3881/aa5c8a.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulduzlararası_obyekt&oldid=8420176"
Informasiya Melumat Axtar