Ukrayna Helsinki Qrupu (ukr. Українська Гельсінська група) kimi tanınan Helsinki sazişlərinin həyata keçirilməsinə yardım üzrə Ukrayna İctimai Qrupu (ukr. Українська громадська група сприяння виконанню Гельсінських угод) — 9 noyabr 1976-cı ildə Ukraynada yaradılmış ukraynalı hüquq müdafiəçilərinin birliyi.
| Ukrayna Helsinki Qrupu | |
|---|---|
| ukr. Українська Гельсінська Група | |
| Növü | qeyri-kommersiya təşkilatı |
| Fəaliyyəti | insan hüquqlarının monitorinqi |
| Yaranma tarixi | 9 noyabr 1976 |
| Ləğvolma tarixi | 1981 |
| Mərkəzi | Kiyev, Ukrayna |
| Qurucusu | Nikolay Rudenko |
| helsinki.org.ua | |
Qrup, 1981-ci ilə qədər fəaliyyət göstərib, onun bütün üzvləri həbs edilib. Qrupun məqsədi Sovet hökumətinin insan hüquqlarına riayət olunmasına zəmanət verən Helsinki aktına əməl etməsinə nəzarət etmək idi.
UHQ-nun qurucu üzvləri Nikolay Rudenko (qrup rəhbəri), Oles Berdnik, Petro Qriqorenko, İvan Kandıba, Levko Lukyanenko, Oksana Meşko, Nikolay Matuseviç, Miroslav Marinoviç, Nina Strokataya və Aleksey Tixiy idi.
Ukrayna Helsinki Qrupu, Moskva Helsinki Qrupu ilə qarşılıqlı əlaqədə olub.
1977-1978-ci illərdə UHQ-nin təsisçiləri: Nikolay Rudenko, Aleksey Tixiy, Levko Lukyanenko, Nikolay Matuseviç "antisovet təşviqat və təbliğat" ittihamı ilə həbs edilərək 7 ildən 10 ilədək həbsə və 5 il sürgünə məhkum edildilər.[1] Onların həbslərindən sonra UHQ-yə yeni üzvlər: Pyotr Vins, Vitali Kaliniçenko, Vasili Streltsov, Pyotr Siçko, Vasili Siçko, Vasili Ovsyenko, Yuri Litvin qoşuldu.
1979-cu ildə Oles Berdnik, Petro və Vasil Siçko, Yuri Litvin və Vasil Ovsiyenko həbs olundu. 1979-cu ildə Vasili Stus, Vyaçeslav Çornovol, Zinoviy Krasivski, Yaroslav Lesiv, Vladimir Malinkoviç, Petro Rozumnı, İvan Sokulski, Stefaniya Şabatura, Olqa Matuseviç, Nikolay Qorbal və Yosif Zisels UHQ-nin üzvü oldular.
1979-cu ilin yazında Mordoviyadakı siyasi məhbus düşərgələrində Helsinki sazişlərinin Azadlıqdan Məhrum Olunma yerlərində gerçəkləşdirilməsi üçün Yardım Qrupu yaradıldı ki, buraya da, UHQ-nin bəzi üzvləri (Levko Lukyanenko, Nikolay Rudenko, Aleksey Tixiy), eləcə də Ukraynadan olan digər siyasi məhbuslar daxil idi.
1977-ci ildə Pyotr Qriqorenko müalicəsi üçün ABŞ-yə getməli olduğu üçün, o, Sovet vətəndaşlığından məhrum edildi. Pyotr Vins, Nina Strokataya, Vladimir Malinkoviç və Stanislav Karavanskiyə də xaricə getməyə icazə verildi.
1978-ci ildə Pyotr Qriqorenko, Leonid Plyuşç və Nina Strokataya UHQ-nin etibarnaməsi əsasında Nyu-Yorkda UHQ-nin Xarici Nümayəndəliyini yaratdılar. Qurum, Ukraynadakı insan haqları hərəkatı haqqında təbliğat aprır və müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarla (Amnesty International, həmkarlar ittifaqları, SSRİ-nin digər xalqlarının insan hüquqları qruplarının xaricdəki nümayəndələri) əlaqələr saxlayırdı.
1979-1980-ci illərdə Vyaçeslav Çornovil üçüncü dəfə həbs edildi, Oksana Meşko, Vasil Stus, Olqa Matuseviç-Qeyko, Vitali Kaliniçenko, Vasil Striltsiv psixiatrik xəstəxanaya yatırıldılar. Həmin illərdə Oles Berdnik, Olqa Qeyko-Matuseviç, Nikolay Qorbal, Vitali Kaliniçenko, Zyonovi Krasivski, Yaroslav Lesiv, Yuri Litvin, Vasil Ovsiyenko, Petro Rozumni, Petro və Vasil Sıçko, Vasil Striltsiv, Vasil Çosr, Vya 12 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilərək, 3 ildən 5 ilə qədər sürgün olundular. Onlardan bəziləri zorlamaya cəhd, silah saxlamaq, polisə müqavimət göstərmək və Ukrayna SSR Cinayət Məcəlləsinin digər qeyri-siyasi maddələri ilə təxribat xarakterli ittihamlarla mühakimə olundular. 1982-ci ildə özünü Ukraynadakı Helsinki Hərəkatının bir parçası elan edən "Möminlərin və Kilsənin Müdafiəsi üzrə Təşəbbüs Qrupu" yaradıldı.[2]
1988-ci il iyulun 7-də qrupun üzvləri 1990-cı ildə Ukrayna Respublika Partiyasına çevrilən Ukrayna Helsinki Assosiasiyasını yaradaraq, rəsmi qeydiyyatdan keçirdilər.[3] 2004-cü ildə Ukrayna İnsan Hüquqları üzrə Helsinki İttifaqı ictimai insan hüquqları təşkilatlarının birliyi kimi yaradıldı.
- ↑ Zinkevych, Osyp. Ukrainian Helsinki Group // Kubiĭovych, Volodymyr; Struk, Danylo (redaktorlar ). Encyclopedia of Ukraine. 5. University of Toronto Press. 1993. 387–388. ISBN 0802030106.
- ↑ Strokata, Nina. "10th anniversary of the Ukrainian Helsinki Group. The Ukrainian Helsinki Group: 10 years of relentless repressions". The Ukrainian Weekly. LIV (45). 9 November 1986.
- ↑ "Ukrainian Helsinki Association". UaWarExplained.com (ingilis). 2022-03-29. İstifadə tarixi: 2022-03-29.
- Ukrainian Helsinki Union (article from UaWarExplained.com)
- Ukrainian Helsinki Human rights Union
- Ukrainian Helsinki Group - Documents, Members, Chronology (ukr.)
- Haynes, Victor. "The Ukrainian Helsinki Group: a postmortem". Journal of Ukrainian Studies. 8 (2). Winter 1983: 103–113.
- Zinkevych, Osyp. Ukrainian Helsinki Group // Kubiĭovych, Volodymyr; Struk, Danylo (redaktorlar ). Encyclopedia of Ukraine. 5. University of Toronto Press. 1993. 387–388. ISBN 0802030106.
- The persecution of the Ukrainian Helsinki Group (PDF). Toronto, Canada: Human Rights Commission, World Congress of Free Ukrainians. 1980. ASIN B0000EED4K. 18 March 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- The persecution of the Ukrainian Helsinki Group. Toronto, Canada: Human Rights Commission, World Congress of Free Ukrainians. 1985.
- The human rights movement in Ukraine: documents of the Ukrainian Helsinki Group, 1976–1980. Smoloskyp Publishers. 1980. ISBN 0914834444.