Ukraynanın Müstəqillik Bəyannaməsi (ukr. Акт проголошення незалежності України) — 24 avqust 1991-ci ildə Ukrayna Ali Soveti tərəfindən qəbul edilmiş siyasi sənəd.[1] Bu sənəd Ukraynanın SSRİ tərkibindən çıxaraq müstəqil dövlət olduğunu bəyan edirdi. Ukraynanın Müstəqillik Bəyannaməsi postsovet məkanında yeni dövrün başlanğıcını qoydu.[2] Bu sənəd yalnız Ukraynanın deyil, digər müttəfiq respublikaların da dövlətçilik yolunu tutmasında mühüm rol oynadı. 1991-ci ilin sonuna qədər SSRİ faktiki olaraq fəaliyyətini dayandırdı.[3]
| Ukraynanın Müstəqillik Bəyannaməsi | |
|---|---|
 Aktın maşınla yazılmış versiyası | |
| İmzalanma tarixi | 24 avqust 1991 |
| Təsdiqlənib | 24 avqust 1991 |
| İmzalanma yeri | Ukraynanın ali idarəetmə orqanlarının Mərkəzi Dövlət Arxivi, Kiyev |
| Müəllif | Levko Lukianenko |
| İmzalayanlar | Leonid Kravçuk |
| Məqsədi | Müstəqillik bəyannaməsi |
1991-ci ilin avqustunda SSRİ-də avqust çevrilişi cəhdi baş tutdu.[4] Bu hadisə Sovet İttifaqında siyasi böhranı daha da dərinləşdirdi.[5]Qorbaçov hökumətinə inamın azalması və müttəfiq respublikaların öz müstəqilliklərini elan etməsi ilə bağlı dalğa yaranmışdı.[6] Bu şəraitdə Ukrayna rəhbərliyi ölkənin suverenliyini bərpa etməyə qərar verdi. 1991-ci il avqustun 24-də Ukrayna Ali Sovetinin növbədənkənar sessiyasında Müstəqillik Aktı qəbul olundu.[7] 321 deputat lehinə səs verdi, yalnız 2 nəfər əleyhinə çıxdı. Aktın qəbulu ilə eyni zamanda Ukraynanın müstəqilliyi məsələsinin ümumxalq referenduma çıxarılması barədə qərar verildi.[8] 1 dekabr 1991-ci ildə keçirilmiş referendumda seçicilərin 90,32%-i Ukraynanın müstəqilliyini dəstəklədi. Referendumla eyni gündə keçirilən prezident seçkilərində Leonid Kravçuk qalib gəldi. Ukraynanın müstəqilliyi ilk olaraq Polşa və Kanada tərəfindən tanındı.[9] Bir neçə gün ərzində dünyanın əksər ölkələri Ukraynanı müstəqil dövlət kimi tanıdı.[10]
Bəyannamədə aşağıdakı əsas məqamlar yer alır:[11]
- Ukrayna SSR ərazisində bütün hakimiyyətin Ukrayna xalqına məxsus olduğu bildirilir
- Ukraynanın siyasi və iqtisadi müstəqilliyi elan edilir
- Ukrayna beynəlxalq hüququn subyekti kimi tanınır
- SSRİ-nin qanunlarının Ukrayna ərazisində qüvvədən düşməsi qeyd olunur
- ↑ A History of Ukraine: The Land and Its Peoples by Paul Robert Magocsi, University of Toronto Press, 2010, ISBN 1442610212 (page 722/723)
- ↑ Volodymyr Vasylenko. Non-nuclear status of Ukraine: past, present, and future (Без'ядерний статус України: минуле, сучасне, майбутнє). The Ukrainian Week. 31 May 2018
- ↑ Historic vote for independence, The Ukrainian Weekly (1 September 1991) Arxivləşdirilib 2014-03-23 at the Wayback Machine
- ↑ Ukraine Intelligence & Security Activities and Operations Handbook Arxivləşdirilib 2016-05-19 at the Wayback Machine, International Business Publications, 2009, ISBN 0739716611 (page 268)
- ↑ A reform that ruined the Soviet Union, The Ukrainian Week (10 November 2018)
- ↑ U.N. Mission stresses statehood of Ukraine, The Ukrainian Weekly (1 September 1991) Arxivləşdirilib 2016-05-02 at the Wayback Machine
- ↑ "Activities of the Member States – Ukraine". United Nations. İstifadə tarixi: 17 January 2011.
- ↑ NEWSBRIEFS FROM UKRAINE, The Ukrainian Weekly (1 September 1991) Arxivləşdirilib 2016-05-02 at the Wayback Machine
- ↑ Historical Dictionary of the Russian Federation by Robert A. Saunders & Vlad Strukov, Scarecrow Press, 2010, ISBN 0810854759 (page 75)
- ↑ "Act of Independence". UaWarExplained.com (ingilis). 2022-03-29. İstifadə tarixi: 2022-03-29.
- ↑ Turning Points – Actual and Alternate Histories: The Reagan Era from the Iran Crisis to Kosovo by Rodney P. Carlisle and J. Geoffrey Golson, ABC-CLIO, 2007, ISBN 1851098852 (page 111)
- Ukrayna Müstəqillik Aktının tam mətni – Ukrayna Ali Radasının rəsmi saytı
- Britannica – Ukraine Independence Act
- (ukr.) Act of Declaration of Independence of Ukraine – Official Verkhovna Rada website
- (ing.) Act of Declaration of Independence of Ukraine – Official Verkhovna Rada website
- (ing.) Act of Declaration of the Independence of Ukraine – The Ukrainian Weekly, translation by The Ukrainian Weekly
- (ing.) Declaration of Independence of Ukraine – The Windsor Viter, Volume 12, Number 1, July, 2001 Part 2, translation by Andrew Gregorovich
- (ukr.) "Great Saturday" – an interview with writer and parliament deputy Stepan Pushyk on the events of August 24, 1991.