"Tutinamə" — Ziyaəddin Nəxşəbinin 1330-cu ildə qələmə aldığı əsər.
"Tutinamə" Şərq abidəsi hesab olunur. Əsər 52 dastan-rəvayət ilk dəfə qədim hind dilində yaranmış yazılı və şifahi mənbələr əsasında XIV əsrdə fars dilinə tərcümə edilmiş və sonradan müxtəlif variantlarda işlənərək dünya xalqlarının çoxunun dilinə çevrilmişdir.
Əsər qədim Şərqin adət və ənənələri etik qayda-qanunları haqqında maraqlı məlumat verməklə yanaşı, oxucunu həm əyləndirir, həm də düşündürür.
"Tutinamə" (fars dilində "Tuti Namə", yəni "Tutuquşu kitabı") qədim dövrlərin məşhur ədəbiyyat nümunələrindən biridir və əsasən, öyüd-nəsihət xarakterli hekayələr toplusu kimi tanınır. Əsər XIV əsrdə fars ədəbiyyatında yaranmış, daha sonra müxtəlif dillərə, o cümlədən türk dilinə tərcümə edilmişdir.
"Tutinamə"nin məzmunu əsasən bir tutuquşunun (tuti) danışdığı maraqlı hekayələrdən ibarətdir. Əsərdə əsas hekayə bir gənc ticarətçinin səfərə getməsi və bu müddətdə onun arvadının evdə qalması ilə başlayır. Ticarətçi arvadını bir tutuquşu ilə baş-başa buraxır. Qadın ərinə xəyanət etmək istəyəndə, tutuquşu hər gecə ona bir hekayə danışaraq, səhərə qədər onu fikrindən yayındırır. Nəticədə, qadın səhvə yol vermir və əri geri dönür.
Hekayələr əxlaqi, mənəvi dəyərləri və həyat dərslərini çatdırmaq məqsədi daşıyır. Tutuquşunun danışdığı hekayələr vasitəsilə insanlar doğru yolda qalmağın, sadiqliyin, ağıllı və ehtiyatlı olmağın əhəmiyyətini öyrənirlər. Bu hekayələrdə sevgi, dostluq, doğruluq, mərhəmət, hiyləgərlik və s. kimi mövzular əks olunur.
"Tutinamə" oxşar quruluşa malik başqa klassik əsərlər kimi dünyanın müxtəlif ədəbiyyatlarına təsir göstərmişdir və hekayəçilik sənətinin inkişafında mühüm rol oynamışdır.
Azərbaycan yazıçısı Möhsün Nəsirinin Azərbaycanca yazdığı "Lisanüt-teyr" əsəri məzmunca Ziyaəddin Nəxşəbinin "Tutinamə" əsərilə, demək olar, eynidir.[1][2]
Vikianbarda Tutinamə ilə əlaqəli mediafayllar var.
- ↑ "Cavad xandan yadigar "Lisanüt-teyr"". anl.az. 2024-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-10.
- ↑ Möhsün Nağısoylu. "Orta çağ Azərbaycan bədii nəsri". www.anl.az. 2024-09-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-09.
- Tutinamə / Nəşrə hazırlayan: Ə.Bağırov. Bakı: Azərnəşr, 1991, 368 s.
- ""Tutinamə" əsəri yenidən nəşr edilib". science.gov.az (az.). İstifadə tarixi: 2024-09-09.