Toxumçıxarıcı kanal, Toxumaxarı axar, həmçinin də Vas deferens (lat. ductus deferens[1]) — kişi cinsiyyət sisteminə aid cüt orqan. Uzunluğu təxminən 50 sm, diametri isə təxminən 0,5 mm təşkil edir.[2] O, xayalığın artım əlavəsinin (epididimin) axarının birbaşa davamıdır.
| Toxumdaşıyıcı axacaq | |
|---|---|
| | |
Toxumçıxarıcı kanal, toxum kisəsinin ifraz axarı ilə birləşdiyi yerdə sona çatır və bu birləşmə nəticəsində eyakulyasiya axacağı (lat. ductus ejaculatorius) əmələ gəlir. Yaxşı inkişaf etmiş əzələli qişası sayəsində kanal sıxılmadan açıq vəziyyətdə qalır və toxum ciyəsinin tərkibində asanlıqla palpasiya olunur.
Toxumçıxarıcı kanalın dörd hissəsi bir-birindən fərqləndirilir:
- Qısa xayalıq hissəsi (lat. Pars testicularis) — xayalığın arxa tərəfində, onun artım əlavəsinin medial (içəri) tərəfində yerləşir;
- Ciyə (kanatik) hissəsi və ya ciyəvari hissə (lat. Pars funicularis) — toxum ciyəsinin tərkibində yuxarıya doğru qalxır, damarların medial tərəfində yerləşərək səthi qasıq halqasına çatır;
- Qasıq hissəsi (lat. Pars inguinalis) — qasıq kanalından keçir;
- Çanaq hissəsi (lat. Pars pelvica) — kiçik çanağın yan divarı boyunca uzanır.
Bundan sonra toxumçıxarıcı kanal aşağıya və arxaya doğru, qarınarxası sahədə (lat. retroperitoneal) ) hərəkət edərək toxum kisəsinin ifrazat kanalı ilə birləşdiyi nöqtəyə qədər davam edir.
Kanalın uc hissəsində yerləşən, milşəkilli genişlənmiş sahə toxumçıxarıcı kanalın ampulası (lat. ampulla ductus deferentis) adlanır və onun uzunluğu təxminən 3–4 sm təşkil edir. Ampulanın aşağı hissəsi tədricən daralır və prostat vəzinin yuxarı kənarı səviyyəsində toxum kisəsinin ifrazat kanalı ilə birləşir.
- ↑ Атлас анатомии Синельникова, 2 том
- ↑ Э. И. Борзяк, В. Я. Бочаров, М. Р. Сапин и др. Анатомия человека. М.: Медицина. под ред. М. Р. Сапина. 1997. 25. ISBN 5-225-4444-1.
- Сапин М. Р., Билич Габриэль Лазаревич Анатомия человека: учебник в 3 т. — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. — Т.2. — 496 с. ISBN 978-5-9704-0602-1 (т.2)