Toxaristan yabquluğu — Aşina sülaləsinin bir qolunun Toxaristan ətrafında qurduğu dövlət.
| Yabquluq | |
| Toxaristan yabquluğu | |
|---|---|
| 吐火羅葉護政權 | |
|
|
|
| Paytaxt | Künduz |
| Rəsmi dilləri | Qədim türk dili |
| Din |
Tenqriçilik Buddizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Toxaristan bəzi mənbələrə görə 618[1], bəzi mənbələrə görə isə 625-ci ildə Tonq Yabqu xaqanın dövründə ələ keçirilmiş, hakimiyyət oğlu Tarduş Şada verilmişdir.[2] Məşhur buddist rahib Syüançzan 630-cu ildə Tarduş şadın hələ hakimiyyətdə olduğunu yazırdı.[3] Çin mənbələrində 635 və 645-ci illərdə Çinə səfir göndərildiyi yazılmışdır.[3]
650-ci illərdə İşbara Yabqu (阿史那乌湿波) Toxaristan hakimi idi.[4]
705-ci ildə hakimiyyətdə olmuş yabqu kimi Pantu Nilinin (般都泥利) adı çəkilir.[4] 718-ci ildə qardaşı Puluo Tigini (阿史恃勒僕羅) Çinə səfir kimi göndərmişdir.[5]
729-cu ildə Çin tərəfindən Toxaristan yabqusu və Eftalit hökmdarı (悒怛王) kimi tanınmışdır. Bəzi mənbələrdə adı Qutluq Ton Tardu kimi keçir.
Türkcə adı bilinməməklə bərabər 749-cu ildə və 758-ci ildə Çinə səfir yolladığı məlumdur.[5]
- ↑ Ş.S. Kamaliddinov (1996). İstoriçeskaya geografiya Yujnogo Sogda i Toharistana po araboyazıçnım istoçnikam IX-naçala XIII vv.. ss. s. 196. Arxivləşdirilib 2022-01-20 at the Wayback Machine
- ↑ J. Harmatta, B.A. Litvinsky (1999). "Tokharistan and Gandhara under Western Türk rule (650-750)". History of civilizations of Central Asia. South Asia Books. ss. c. 3, s. 367-402. ISBN 81-208-1540-8.
- ↑ 1 2 Hüseyin Salman (Nisan 1990). "Toharistan Türk Yabguluğu". Türk dünyası araştırmaları: S. 65, s. 133-138.
- ↑ 1 2 Yeni Tan Tarixi 221b:6252
- ↑ 1 2 Chavannes, Edouard, Documents Sur Les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux, Librairie d’Amérique et d’Orient Adrien Maisonneuve, Paris, 1903, səh. 200