Toporkovı adası (əvvəllər İvaki, Banzio-iva[1]; 1745-ci il rus xəritələrində isə Baray[2][3]) — Kuril adalarının Böyük Kuril cərgəsinə daxil olan ada. İnzibati cəhətdən Saxalin vilayətinin Şimali Kuril şəhər dairəsinə daxildir. Adada yaşayış yoxdur. Adanın sahəsi 1,0 km²-dir. Adada Fratercula cirrhata növünə aid çoxlu sayda quş yuva qurur. Adanın rus dilində olan adıda buradan götürülmüşdür[4]. Toporkovı adasının maksimal hündürlüyü 70 metrdir. Ada böyül Kuril cərgəsinə daxildir.
| Toporkovı adası | |
|---|---|
| rus. остров Топорковый | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 1.00 km² |
| Hündür nöqtəsi | 70 m |
| Əhalisi | 0 nəfər (2015-ci il) |
| Yerləşməsi | |
| 48°04′22″ şm. e. 153°17′22″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Vilayət | |
| Arxipelaq | |
| Akvatoriya | |
.jpg)  Toporkovı adası |
|
 Toporkovı adası |
|
Ada bir necə sualtı vulkanın meydana çıxdığı yerdə əmələ gəlmişdir[1]. Ada dairəvi formaya malikdir. Adətən bütünlüklə dumanla örtülür. Bu səbəbdən naviqasiya üçün böyük təhlükə törədir.[5]. Ona nisbətən hündür və iri ada olan Matua adasından şərqdə yerləşir. Bu adadan Dvoynoy boğazı ilə ayrılır. Boğazın eni 1,3—1,8 km arasında dəyişir. Adanın maksimal hündürlüyü 70 mertdir. Ada üçbucağı xatırladır. Matua adasına ən yaxın məsafə Klyuv burnu istiqamətdəndir.
1924-cü ildə yaponlar tərəfindən Toporkovı adası yaxınlığında su altı vulkanların fəaliyyəti nəticəsində iki suxur dirək barədə məlumat vermişdir. Bu dirəklər dəniz səviyyəsindən 150 m aşağıda yerləşir[4].
Nə zamansa əlverişli buxtalarının birində priçal mövcud olmuşdur[6]. 1855-ci ildə Şimoda traktatına görə arxipelaq Rusiya imperiyasının ərazisi kimi tanınır. 1875-ci ildə isə bütün Kuril adaları Yaponiyanın ərazisi olur. Bu isə Yaponiyanın Saxalini Rusiyanın ərazisi kimi tanıması müqabilində edilir. 1875—1945-ci illər ərzində bütün Kuril adaları kimi bu axipelaqda Yaponiyanın hakimiyyəti altında olmuşdur. 1945-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi sonucunda adalar Saxalin vilayəti olaraq SSRİ tərkibinə keçmişdir. 1991-ci ildən isə RSFSR varisi olaraq Rusiya adaları idarə edir. Adada yaşayış yoxdur. Araşdırılmasına ehtiyac vardır. Belə ki, Matua adası ilə yeraltı tunellərlə birləşməsi ehtimalı vardır[7]. Adanın şərqində əsgər yataqxanası, qərbi anbarlar və batareya mövqeyi olmuşdur.
1977-ci ildə Veijanin Toporkovı adasının Qısaquyruq sahilqağayısının yayılma arealının cənub sərhəddi olmasını müəyyət etrmişdir. 2010-cu ilin iyununda təkrar araşdırmalar isə bu canlıların burada 15 fərdinə rastlanması müəyyən edilmişdir. onlardan 3 cütü yuva qurmuş və ikisi bala çıxartmışdır[8]. Ada iki lanşaft tipi yayıldığından bitki örtüyü olduqca kasıbdır.[9].
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2019-11-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ Российская национальная библиотека. "Атлас Российской империи 1745 года. Карты атласа". expositions.nlr.ru. 2017-06-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-30.
- ↑ "39. Устье реки Амура с южной частью Камчатки и находящимися на Восточном океане разными островами между которыми видна и часть Японии" (ingilis). Flickr. İstifadə tarixi: 2017-06-16.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2022-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2016-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ "Оборонная ипостась «таинственного острова» Матуа". 2020-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ "Вторая российская экспедиция отправится на остров Матуа в 2017 году | РИА Новости - события в России и мире: темы дня, фото, видео, инфографика, радио". 2018-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
- ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2019-11-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-04.
