Timərədə Türk petroqlifləri və ya Timərədə Türkcə daş yazmaları, (az.-əski. تیمرهنین تۆرکجه داش یازمالاریٛ), İranın Xumeyn şəhərinin Timərə bölgəsində aşkar edilən daşların üzərinə çəkilmiş işarələr min illər əvvəl bölgədə yaşamış Türklərə aid tarixi bölgədir.[1]
Timərə bölgəsində daşların üzərində oyulmuş Türklərə aid fiqurlar eramızdan 2500 il əvvəl qədim Türklərə aiddir.
Timərə, İranın İsfahan, Luristan və Mərkəzi vilayətləri arasındakı bölgənin qədim adıdır. Bol suyun və buna görə də çoxlu otlaqların və ov yerlərinin mövcudluğuna görə bunlardan ən əhəmiyyətlisi və ən böyüyü İsfahan vilayətinin şimal-qərbindəki Qolpayeqan rayonudur və onun bir hissəsi Mərkəzi Əyalətin Xomeyn rayonunun sərhədləri daxilindədir. Bunlardan bəziləri 7000 il əvvələ aiddir. İranın ən qədim xəttatlıq yazıları, xəttatlığın təkamülü, qədim müqayisəli qayaüstü rəsmləri, nəsli kəsilmiş heyvan növlərinin qədim rəsmləri, milli və qlobal turizmin maraqlı yerləri bu torpaqlara aiddir ki, yerli və xarici həvəskarların da ziyarət edə və ziyarət edə bilsinlər. Qeyd edək ki, hər il minlərlə yerli və xarici ziyarətçi Timereyə gəlir.
Bir çox petroqliflər rəssamların həyatında və ya baxışlarında baş verən mesajları və hadisələri ifadə edir. Timerın qədim petroqliflərinə əsaslanaraq, rəssamların ömrünü bəşəriyyətin ilk sadə ov alətlərindən (çaxmaqdaşı) başlayaraq, heyvanların əhliləşdirilməsi və sonrakı əkinçilik və bitki becərilməsi ilə izləmək olar.[2]
Timərə ərazisindəki petroqliflərdən birində kişi uşağının əlindən tutub ona ilan ovlamaq dərsi verir. Bunlardan digərində atlı kişilərin dağ keçisi ovladığı görünür. Bu onu göstərir ki, bu bölgədə tarixdən əvvəlki dövrlərdə insanlar məskunlaşıb.
Müasir petroqliflərdə ikonoqrafiya və ideoqrafiyaya əsaslanan qədim dillərin izlərinə rast gəlinir. Bundan başqa, artefaktlarda mütəxəssislərin mənasını hələ də deşifrə edə bilmədiyi bəzi xəttatlıq yazılarına da rast gəlinib.
Bu petroqliflər qədimliyi və motivlərin müxtəlifliyi baxımından həqiqətən də İran tarixi baxımından unikaldır və kursiv yazı kimi xəttatlığın təkamülü bu petroqliflərdə görünür.
Anarbar çayının sahilləri çoxsaylı qayaüstü təsvirlərlə örtülmüşdür və bu qayalarda müxtəlif naxışlar diqqəti cəlb edir.
Petroqliflərdə dağ keçisi, dağ qoçları, maral, insanlar (müxtəlif pozalarda və müxtəlif alətlərlə), atlar, canavar, şir, bir və iki donqarlı dəvə, bəbir, çöl donuzu, maral (maral, şaka, fars sarı maral) təsvir edilmişdir. ), çita, ilan, Tısbağaların və bir çox başqa naməlum heyvanların daxil olduğu dizaynların təxminən 75%-i canlılıq, firavanlıq və bolluğu simvolizə edən antiloplara və qoçlara həsr olunub.[3]
İranın yarı rəsmi xəbər agentliyi İSNA-ya danışan tədqiqatçı və alim Məhəmməd Nəsirifərd bildirib ki, Timera bölgəsində qayalara həkk olunmuş fiqurlar eramızdan 2500 il əvvəl qədim türklərə aid ola bilər.[4]
Nəsirifərd qeyd edib ki, daşlardakı işarə və rəsmlər bugünkü Türkiyə və Monqolustanda da istifadə olunub.
İyun ayında Türkiyədən bölgəyə araşdırma qrupunun gələrək məsələni araşdıracağı bildirilib.[5]
Buna görə də sübut oluna bilər ki, Türklərin İran yaylasında mövcudluğu 4000 ildən çox əvvələ, yəni araylıların gəlişindən əvvələ gedib çıxır!! Yəni 2000 il əvvəl.
- ↑ "İran'daki taşlarda eski Türk izleri". 2025-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-12.
- ↑ سنگ نگارههای تیمره خمین، روایت اسرار ۴۰هزار ساله تاریخ
- ↑ تیمرهنین تورکجه داش یازمالاری
- ↑ کشف خطوط و علائم ترکی در سنگنگارههای تیمره
- ↑ "İran'daki taşlarda eski Türk izleri". 2025-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-01-12.